Beysenbi, 28 Nauryz 2024
Kýbirtke 10683 0 pikir 17 Aqpan, 2015 saghat 14:36

TENGENING QÚLDYRAUY KIMGE PAYDALY?

Aqsha – qarjynyn, ekonomikanyng qany bolyp sanalatyny, qarjysyz ekonomikanyn, yaghny tabys kózining ósip, algha baspaytyny o bastan belgili jaghday. Ókimet pen Últtyq bankting aqshany ainalymda qoldan azaytyp, shekteui inflyasiyany tejeymiz degeni «bolymsyz dәmeden» tuyndaytyn әlsizdik bop sanalady. Múnday tәjiriybeler búryndary basqa elderde san ret qoldanylsa da, nәtiyjesi joqtyng qasynda bolghan.

Al býgingi kýnderi qazaqstandyq bankterding nesiyeni últtyq valuta – tengemen bermeymiz deui, әri ony dollargha telip, japsyrmalauy, ósimdik payyzdy ýsti-ýstine kóterip, ashkózdik «ósimqorlyqpen» ainalysuy banknot fabrikasy bar Últtyq bank menedjerlerining biliksizdigi men bilimsizdigi der edik. Óndiris pen auyl sharuashylyghyn damytu ýshin qarjy kerek. Al qarjysyz búl salalardyng eshqashan da algha baspaytynyn, órkendemeytinin jogharyda aittyq.

Qúny týsken Resey rublining әserinen olardyng óndirgen tauarlary arzandap, bәsekelestigi kýsheyip jatsa, al bizding elde kezinde payda qughan qazaqstandyq óndirushiler men alypsatarlar Últtyq bankpen birge ymyralasyp, respublikada óndirilgen tauarlardyng baghasyn sapasyna qaramay, eshbir negizsiz sharyqtatyp ósirip jibergen bolatyn.

Elimizding ekonomikasynda baghanyng erkinsuine toqtam salugha tiyisti antimonopoliyalyq memlekettik mekemelerding biliksiz, kelisimpazdyghynan kóptegen tauarlar men kommunaldyq qyzmet týrlerinin, múnay ónimderining baghasyn ósiruge negiz bolghan ózindik qún kalikulyasiyasy jete týrde zerttelip, tekserilmey, ekonomikada anarhiyalyq jaghdaylar beleng alyp, bagha tym aspandap ketip edi…

Qazaqstannyng esh nәrsege de jauap ta bermeytin, әri jedel sheshimder qabyldaugha qúqyqtary da, iykemdilikteri de joq, jiyi-jii auysatyn, sabaqtastyq degenderi atymen joq kezekshi ókimetterining prinsiyp-sizdikteri men bardy úqsata bilmeytin biliksizdikterining arqasynda tenge qúny songhy 22 jylda (aynalymgha shyqqan 15 qarasha 1993 jyldan bastap) 1100 esege qúnsyzdandy. Endi ekonomikalyq (EvrAzES) odaqqa kirgen, shekarasyndaghy kedeni joyylghan, anghal-sanghal Qazaqstannyng ekonomikalyq naryghyna aghylghan Reseyding sapaly, arzan tauarlaryna qarsy Qazaqstan tauarlary bәsekelestikke tóze almay, qauqarsyz bolyp, óndiristerding tabys kózderi tómendep, tauar ónimderining qoymagha júmys isteui bastaldy. Al naryqtyq qatynasqa tolyghymen kóship, keremet algha kettik dep, aidy aspangha shygharyp jýrgen Qazaqstan ókimetindegiler tauar baghasyn arzandatu joldaryn izdep, yaghny tauarlarynyng ózindik qúnyn tómendetip, bәsekelestik pen belsendiligin arttyryp, tyghyryqtan shyghudyng ornyna ashkózdik tanytyp, búrynghy týrli әreketterimen jenip alghan qymbat baghalardan, yaghny biyik pozisiyalarynan aiyrylghylary kelmey, Últtyq bankten tengeni taghy da kezekti qúnsyzdandyrugha shaqyruda. Búdan artyq keshelik bar ma? Búl bayghústar Qazaqstangha endi ghana naryqtyq qatynastardyng kelip jetkenderimen isteri joq. «Naryqtyq qatynas» degeninning ózi – shygharghan, nemese basqa jaqtan әkelgen tauarlaryndy ótkizudegi bәsekelestik ekenin búl myrzalar qashan týsinedi?!

Egerde Últtyq bank tengeni taghy da osylay qoldan qúnsyzdandyryp, baghanyng ósuin auyzdyqtamay, erkindik bere berse, elde jappay jabayy qymbatshylyq beleng alyp, qarapayym halyqtyng әleumettik jaghdaylary odan ary nasharlap, inflyasiya әserinen payda bolghan túrmys tauqymetteri esengiretip, búl óz kezeginde býkil el boyynsha stihiyalyq «alang demokratiyasyn» tuyndatady. Al, kerisinshe, oligarhtar men sheteldik qojayyndargha tengening mýldem qúldyrap, arzandap ketkeni óte paydaly. Olar bayyghan ýstine bayy týsedi. Sebebi, Qazaqstan ekonomikasynyng jana egeleri sheteldikter men oligarhtar dayyn, ózindik qúny arzan shiykizatty eksportqa shygharyp, valutagha satady da, qymbattaghan az mólsherdegi valutagha qúnsyzdanyp, jenildep ketken arzan tengeni molynan satyp alyp, memlekettik salyq pen jalaqyny da tengemen tólep qútyla salady. Mine, osynday keregharlyqtardyng aldyn alu naghyz ózekti de, kókeytesti is-sharalar bolyp tabylady, myrzalar!

Ilesbek BAYJANOV,

Qazaqstan Jurnalister

odaghynyng mýshesi.

Abay.kz

Derekkóz: «Obshestvennaya pozisiya» gazeti, (proekt «DAT» №06 (277) ot 12 fevralya 2015 g.

Týpnúsqadaghy taqyryp: «Ekonomikanyng qanyn KIM «IShIP» JATYR?»

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1562
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2253
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3515