Senbi, 20 Sәuir 2024
Ómirding ózi 9636 0 pikir 28 Aqpan, 2015 saghat 11:47

JAPYRAQ-GhÚMYR

Qyrkýikek aiynynyng orta sheni.Kýn qyzuy әli basylmay túr. Jerge bir tamshy jauyn tambaghaly qashan. Úmytpasam songhy ret mamyrdyng songhy kýni nóserlep janbyr jaughan. Kelesi aidyng óli arasynda júrt janbyr kýtken. Jaumady. Tamyz da júrt kýtkendey tymyrsyq ystyq bolyp túrdy.

Sabaq bastalyp ketken. Arman býgin kýni boyy sabaqqa zauqy bolmay, ózimen-ózi әure bolyp otyr. Qazaq tili sabaghy. Jana sabaqtyng taqyryby: "Dauysty til dybystary." Apayynyng taqtagha jazghandaryn dәpterine týsirip qoydy. Ári qaray oiy basqa әlemning qoynauyn sharlap ketti. Tereze jaqtaghy syrtqa kóz salyp edi, aghash japyraqtary әli jasyl kýiinde, sarghaya qoymaghan. Tek әride túrghan ana bir aghashtyng japyraqtary bolmasa. Sol jaqtaghy aghashtan bir sarghayghan japyraq ýzilip týsip,qalyqtap baryp mektep aldyndaghy eskerkishting janyna týsti. Arman sol japyraqtan kóz almay otyr. "Beyshara" degen sózdi ózi qalay aityp qalghanyn bilmey qaldy. Ózgeler búghan jalt qarady. Bala sasqanynan dәpterine shúqshiyp qarady da qaldy. "Ey, beyshara, ózine qarashayshy, mende ne sharuang bar? Hәling menen de nashar ghoy?" dep, japyraq ózine til qatqanday boldy. Qaraptan-qarap sol jansyz zatqa ashuy keldi. Nazary sol "beysharada". Qalamyn alyp japyraqqa arnap óleng jazbaqshy boldy. "Ómirding ózi japyraq" degen óleng joldary oiyna sap ete qaldy. Ózine búl óleng tarmaghy únap qaldy. Shynymen adam ómiri de bar bolghany osy japyraqtay ghana bolghany ma? "Kóktedi, sarghaydy ,shiridi. Búl "beysharanyn" tabighatqa tiygizer paydasy bar. Topyraqty tynaytady. Paydasyn adamzat kóredi. Al adamdar ólse, bir tómpeshikting astynda ghana jatady". Oilanyp qaldy. Eskertkish janynan ózining japyraghyn taghy izdedi, bolmashy esken samal jelding ekpinimen әrirekke jyljypty. "Nege túrmyn jabyrqap". Arman ekinshi tarmaqtyng úiqasa ketkenine quanyp ketti. Dәpterine ekinshi tarmaqty da jazyp qoydy. Ýshinshi tarmaqqa kelgende týri búzylyp oigha shomdy da ketti. Qanday jaman edi ."Qarauytqan dýniye-ay". "Qarauytqan" degen sózdi taghy qaytalady. Ózining ómirine úqsay ma, qalay?

Ómirding ózi japyraq,

Nege túrmyn jabyrqap.

Qarauytqan dýniye-ay,

Meni qayda jasyrmaq?.

Enirep jylap jiberdi. Búnyng ayaq asty jylap jibergenin apayy kórip, shoshyp qasyna jetip keldi. Apayynyng "ne boldy?" degen sózine jauap qatpady. Myna óleng shumaqtary qaydan ghana oiyma sap ete qalyp edi. Júrt bir uys japyraqtay bolyp dep aityp jatady ghoy. Ózin samal jelding yghymen qalyqtap úshyp jýrgendey sezindi. Basqalarda bar әke, mende nege joq? Ákem tiri bolsa, qanday adam? Kelbeti qanday? Meni balam eken dep oilay ma? Men sonda onyng ayaly alaqanyn sezinbey ótemin be? Miyn sanyz jauaby joq súraqtar shyrmap alghan. Anada týs kórgen: "Ákesi ekeui eki arghymaq atqa minip jýr eken. Nege ekeni belgisiz búl mingen arghymaq ózinen-ózi shalynysyp qala beredi. Ákesi: "Balam,mening esh kinәm joq. Taghdyr bizdi bólek jýrudi jaratty" deydi. Búl ol sózding maghynasyna týsinbedi. Óz oiymen әure bolyp otyrghanda tereze jaqqa kózi taghy týsti. Álgi japyraqty bir torghay auzymen tistep alyp úshyp ketip, ol jerden ghayyp boldy."Sabaghyna kiris, búl beyshara japyraqta neng bar?" dep torghay da búny әjualaghanday boldy. Anasyn oilady. Auyryp jýrgenine kóp boldy. Auruhanagha jatyp shyqqan. Balasyn oilady ma, ózining jaghdayyn oilady ma, kóp jatpady. Qazir dәrigerler núsqap kórsetken dәrilerdi ghana iship jýr. Ótken aptadan beri shoshynyp, sandyraqtap týnimen sóilep shyghady. Arman terden su bolyp ketken tósegin kýnige eki-ýsh mәrte auystyryp әure bolyp jýr. Sheshesi auyrghaly beri boyyn qorqynysh biylegen.

Anasynan әkesin súraghan. Búl: "alys jaqqa, oralmasqa úshyp ketken" degen jauap aitqan. Keyin taghy birde súraghanda, úrsyp betin qaytaryp tastady. Qazir әkesin súramaytyn bolghan. Jaqynda mektepte әleumettik jaghynan az qamtylghan otbasylardyng balalaryna kómek beremiz dep aksiya ótkizgen. Apayy Armangha "Saghan әkimshilik oqu qúraldaryna dep otyz myng tenge bólip otyr, bazargha barayyq" degende, aqshasyn súraghan. Apayyna anasynyng auyryp jýrgenin jetkizgen. Qazir sheshesining iship jýrgen dәrileri sol aksiyanyng aqshasy bolatyn. Sheshesining qúrbysy Ghaysha kóshening arghy betinde túrady, onyng jaghdayyn súrap kelip túrady. Qúrbysy Armannyng әkesin shaqyrtugha kenes bergen, sheshesi taghy kónbegen. Mayra anada Ghayshanyng әkesin shaqyrtayyq degen sózine qarsy bolghanyna endi ókinip otyr. Ózining auruy mendep, keri ketip bara jatqanyn ishtey sezedi. Ózi olay-búlay bolyp ketse Armannyng jaghdayy ne bolmaq? Kezinde jalghan qyzghanyshtyng qúrbany bolghanyna ózin kinәlaydy. Mayra, Aysha, Ghaysha ýsheui Maratpen institutta birge oqydy. Tórteuining júby jazylmady. Marat ónerli, әri kórkine kóz toymaytyndardyng birinen sanalatyn. Án aitqanda júrt tandayyn qaghatyn. Jigit Ayshany únatatyn. Oghan minez-qúlqy, týri anasyna kóbirek úqsaytynyn aitatyn. Onashada talay syrlasqan. Tek ishki sezimdi jetkizerde ózin tejey bergen. Oqu bitirgen son, bir jigitpen túrmys qúryp, bir shaghyn qalagha Ghaysha ghana bólinip, kóship ketken. Al qalghan ýsheui Almatyda qalghan. Júmys oryndary da bir-birine jaqyn. Aralasyp túrady. Aysha da jigitti únatqan. Biraq jigit óz sezimin aitpaghan son, әzirge ishki sezimin jan balasynan jasyryp jýr. Mayra da jigitti alghash kórgennen ghashyq bolyp, ózine qaratudyng amaldaryn qarastytyp kórgen. Jigitting qarar týri joq. Onyng Ayshada oiy bar ekenin ishtey sezse de,ýmitin ýzbey keledi. Maratty Ayshadan ólerdey qyzghanatynyn bildirip te qoyghan. Oilastyrghan amal-әrekti sәtsiz ayaqtalghan. Ayshany auyldaghy tuysqan aghasyna azghyryp, alyp qashyrtqyzdy. Aysha kónbey kelip qalghan. Aghasy sottalyp kete jazdady. Mayra aragha uaqyt salyp degenine jetip, túrmysqa shyqty. Aragha jyl salyp Armandy bosandy. Maratpen tatu túryp kete alghan joq. Ýide úrys-keris kóbeye týsken, úrysty Mayranyng ózi bastaytyn. Ajyrasyp tyndy. Eshkimge aitpay Ghaysha túratyn shaghyn qalagha kóship aldy.

...Ómirdegi shalys basqan qadamyna ózegi órtenip, oghan qosylghan jan jarasy Mayrany qajytyp bitti. Oiyndaghy oiyn jýzege asyrmaqqa bekindi. Býginnen keshikse, ýlken keshirilmes jýkti ózimen birge ala ketuden qoryqty. Ayshadan keshirimdi qashan súramaq, ómirin óksitip, búnyng taghdaryn tәlkekke saldy emes pe? Ózining Maratyna jar retinde qanday jaqsylyq jasady. Ýilengennen bastap janyn jaralaghannan basqa ne istedi? Sandyraqtap,talyqsyp ketti.

Týnning bir uaghynda qysylghany basylyp, Armandy janyna shaqyrdy. Balasyna terden su bolyp ketken tósegin auystyrtqyzyp, Ghayshany shaqyryp keluge júmsady. Ondaghy oiy Armandy amanattap tapsyru edi.

Balasy sheshesining búl júmsauyn jaqsylyqqa jorymasa da, qúrbysynyng ýiine barugha asyqpay, kisi shoshyrlyq týrin kórip, jedel jәrdemdi shaqyrdy. Sodan keyin ghana Ghayshany shaqyryp keluge kóshege shyqty. Kóshede týn tastay qaranghy. Qaranghylyqta zuyldap kelip qalghan bir mashinany dәl janyna kelgenip qalghanda ghana bayqady, biraq qashyp ýlgermedi. Arghy jaghy belgisiz, dýnie tónkerilip, astan-kesteni shyqty.

Kózin auruhanada jiyrma kýnen keyin ashty. Qasynda beytanys kisi. Oghan qasymda nege otyrsyng degendey tandanyspen qarady.

- Sheshem qayda?

- Mayrany Almatygha auruhanagha jatqyzdyq, - deli beytanys kisi jalghan sóilep.

- Siz kimsiz?

- Men sening әkeng bolamyn. Seni de Almatygha auystyramyz. Býgin ketemiz, - dedi jabyrqauly keyippen. Kózine kelip qalghan kóz jasyn sýrtpesten oghan "seni kóp kýttim ghoy" degen kózqaraspen qiyla qarady.

- Seni sheshem oralmasqa úshyp ketti dep edi ghoy? - dedi. Ákesi de sanasynda, tәi-tәy basqan elesi ghana esine saqtalyp qalghan on bir jasar úlynyng erte eseyip ketkenin kórip, ishten egilip túrdy.

Búlar auruhanadan shyqqanda óz ýilerine emes, Ghayshanyng ýiine qaray búryldy. Kóshe jaghasynda bireuler sarghayghan japyraqtardy órtep jýr eken. Týtini qolqany qabady. Arman byqsyp janyp jatqan japyraqtardy kórip, enirep jylap jiberdi. Japyraq-ghúmyr...

Ghalymjan MYRZALY,

Tóle by audany,

Ontýstik Qazaqstan oblysy.

Abai. kz

0 pikir