Beysenbi, 25 Sәuir 2024
Ádebiyet 5654 0 pikir 6 Qantar, 2017 saghat 10:58

KÓK SAYTAN

- Zamandas-au, osy auylda bizden jasyryp jýrgen biykelering bar ma edi, atynnyng jalyn týk qaltyrmay órip tastapty ghoy, – dep qulana kýlgen qúrdasymnyng kelinshegi bosaghan kesege shay qúiyp jatyp.

Mening jýregim «zyrq» ete qaldy.

– Qoysanshy, Jәmish!

Qúrdasym zilsiz jekidi.

– Mening atym qayda! – dep apyl-ghúpyl jayly túrghan dastarhannyng shetin basa, esikke qaray úmtyldym.

– Oi, ne boldy Aseke?! – qúrdasym da mening artymnan ere shyghyp jenimnen tartty.

– Qúdayym-ay, búl qyrsyq meni qayta tauyp alghan boldy ghoy...

Men shynymen tausylyp kettim.

– Ne boldy, jarqynym! Ashyp aitsanshy...

– Qansha zamannan keyin qayta jolyqqanymdy qarashy...

– Kimge, kimdi aitasyn.

– Búl úzaq әngime... Jýr, atymdy bekitken jaqqa barayyq.

Ekeumiz auyldyng ayaq jaghyndaghy keshegi attardy bekitken jaqqa qaray jýrdik.

Top qaraghannyng bergi shetinde qúrdasymnyng esik pen tórdey kertóbeli túr. Mening qúla aighyrym kórinbeydi.

Asygha basyp, tómen jaqtaghy aghargha qaray bettedik.

Aghardaghy búlaq basynda aighyrym túr. Qara sýmek terge malshynyp, týsi barandap ketipti. Janyna tayay bergende, bizdi kórip osqyryna kisinep jiberdi de, maghan qaray tórt ayaghyn tensele әzer basyp kele jatty.

Tizesin sogha týsip túratyn aqshulan jalyn taram-taram qylyp órip tastapty.

– Sol, naq sonyng ózi, – dedim men kýnirene.Shiyrek ghasyr búrynghy bir is esime týsip.

***

Naghashylarym orta jaylaugha endi kelip jatyr eken. Jaz jaylaugha shyghandap ketse, qys qystaugha oigha týsip ketetindikten, aragha jyl salyp әzer bir keletinbiz.

Men joghary oqu orynynan shaqyrtu alyp, alys qalagha attanatyn bolghan song sheshem:

– Naghashy atana baryp batasyn alyp kel, – dep әkemning alayaq torysyn mingizip, qanjyghama sәlem-sauqatyn bókterip berip attandyryp salghan.

Tang bozynan jele-jortyp, Tasbastaugha jettim de, er-toqymymdy alyp, bastau jaghasyndaghy shalghyngha atymdy biraz ottatym. Endi búlaqtan su isheyin dep enkeie berip, su týbinen jarqyraghan shiderdi kórip qaldym. Tanerten asyghyp jýrip shiderdi úmytyp ketkenim esime týsip, eriksiz myrs ettim de qolymdy tastay búlaq suyna matyryp, shyderdi alyp shyqtym. Keremet bir sheberding qolynan shyqqany menmúndalap túr. IYesi kelip alyp ketpesin degen adamsha asyghys atymdy erttep, shiderdi toqymnyng astyna kóldeneng bastyrdym da, jýrip kettim. Naghashymnyng auylyna týs qayta әzer jettim.

Alystan jiyenining kelgenine Naghashy atam balasha quandy. Keshte:

– Jiyenim alys jol jýrip barady eken, joly ashyq bolsyn, auyldyng aqsaqaldaryn jiyp, aqsarbas soyyp bata tilep otyrmyn, –dedi ýige tolyp otyrghan qalyng shal-kempirge.

Ortagha aqsarbastyng basy endi kelgen kezde, manadan typ-tynyq bolyp túrghan auarayy kenetten alay-dýley bolyp boran soghyp, ýidi tenseltip jiberdi.

Esik jaqta otyrghan naghashy agham syrtqa atyp shyqty da, tireuish әkelip, naghashy jengeme ústata saldy. Ózi qayta dalagha jýgirip shyqty. Artynan men de ere shyqtym. Eki jaqtap jýrip, ýige salma salyp tereng qaghylghan qazyqqa myqtap bayladyq ta, ýige qayta kire bergenimizde, anadayda oibaylap aighay sýren salyp bireu kele jatty.

Men qorqyp ketip, ortadaghy oshaqty sogha-mogha tór jaqta otyrghan aqsaqaldaryng arasyna kelip tyghyldym.

– Áy, mynau Áden baqsynyng dauysy ghoy.

– Apyray, jaryqtyqqa ne kórindi eken.

– Baghana balalardy jiberip shaqyrtqan edim, – dedi naghashym jaymen ghana.

Sonyng arasynsha baqsy da aighay-sýren salyp ýige kirdi.

Qolyndaghy sarala jez qamshysymen ainalasyn sabalap:

– Antúrghan jýgermek daladan tauyp alghan shiderdi nege alasyn, onymen atyndy nege shiderleysin, – dep maghan tap-tap beredi.

Men әlde bireuding dýniyesin әdeyi úrlap alghanday qysylyp qaldym.

Naghashy atama qarap:

– Naghashy ata, men ony eshqaydan úrlap alghanym joq. Búlaqtan tauyp aldym, – dedim.

– IYә, iyә, zәntalaq, ony tauyp almasang kók saytan saghan kýmis shiderin qalay úrlatady. Tauyp alghansyng bilem, tauyp alghansyn... Beybaq bala soryna bola tauyp alghansyn, – dep baqsy odan arman alasúra bastady.

– Sabyr, sabyr, baqsy! – dep atam «gýr» ete týsken kezde baryp ol sәl basyldy.

–  Mәkem-au! Búl jay qaraytyn dýnie emes. Kóksaytan bir jabyssa, onay qútyldyrmaydy... Jap-jas balanyng aldaghy ómiri ghoy mening qara jynymdy oinatyp túrghan.

Ol osyny aitty da, ortadaghy oshaqtyng basyna jalyp etip otyra ketti. Mening jýregim órekpip, auzymnan shygharday bolyp barady.

– Ne amal endi? – Naghashy atam taghy gýr ete qaldy.

Ornynan atyp túrghan baqsy ortadaghy tabaqtan jauyryndy, sosyn naghashy jengemderding aldyndaghy tabaqtan asyq jilikti aldy da, syrtqa qaray jýgire basyp shygha jóneldi.

Otyrghandardyng barlyghy ýdireysip qaldy. Naghashy atamda ýn joq, túnjyrap otyr. Áredik tizesin basyp otyrghan mening basymnan syipalap qoyady.

Otyrghandar aldaghy astan shúqylap auyz tiydi de, týn ortasy aua ýilerine qaytty.

Kórer tandy kózben atyrdym. Tanerteng mening alayaq torymdy jetelep týndegi baqsy keldi. Alayaq qara sýmekke týsip, arly-berli tenselip túr. Artqy eki ayaghy qyp-qyzyl qan.

Attyng janyna tayaghan naghashy atam.

– Ah, januar-ay, qan siyip jibergen eken ghoy, – dedi kýnirenip.

Men endi bayqadym. Alayaqtorynyng jal-qúiryghy týgelimen órilip qalypty.

Ýiden onsha alys óre qoymaghan maldyng ishinen mensiz qara laqty aldyryp soyghyzghan baqsy:

– Áldebir týsiniksiz kýbirmen attyng jalyn tarqata bastady. Jalyn tarqatyp bolyp, qúiryghyn endi tarqata bergende, Baqsynyng auzynan qara jalyn bolyp, qan búryq ete qaldy da býk týsip otyra ketti. Naghashy atam baryp sýiey berip edi. Qangha shashalghan baqsy:

– Mәkem-au, Mәkem! Tez, tez qúiryghyn tarqatyp jiber, sonda jiyening ekeumiz de aman qalamyz, – dedi.

Atam jalma-jan attyng qúiryghyn tarqata bastady. Qúiryqtyng órimi tarqatylyp bolghanda baryp baqsy:

– Ýh, – dep tereng dem alyp ornynan aqyryn kóterildi. Alayaqtory da dýr-dýr silkinip, oqyranyp baryp qúlaq túndyra kisinep jebirdi.

Anadayda túrghan mamaaghashqa atty baylaghan naghashym baqsyny ertip ýige kirdi.

– Koksaytannyng órimin sheshetin baqsylardyng bәrining túqymy qúryghan. Jalghyz men ghanamyn. Men ólgesin kim shesher ony... Ár órimdi bir jynynmen baylap әzer sheshesin... Qúdireti kýshti qúdayym myna jaman jiyenindi ózi saqtasyn. Qashan ekenin qaydam taghy bir ainalyp soghar. Mening kózim túrghanda jolyqsa qútqaryp jiberer edim... Kim bilsin, onyng qashan keletinin... Men ólgen song kezigetin bolsa, attyng jal-qúiryghyn kýzep qana, janyn aman alyp qalar, biraq ary qaray kóksaytan kýnde mazasyn adar... –dedi.

***

Sodan beri tura jiyrma jyl ótipti.

– Kim órgen búny, – dedi qúrdasym.

– Kók saytan.

– Ne isteymiz, – dedi qúrdasym taghy.

Mening esime sýiegi bayaghyda qurap qalghan Áden baqsy týsti de:

– Qayshy alyp kel! – dedim qúrdasyma.

Qoyshybek MÝBARAK

"The Qazaq Times"

0 pikir