Senbi, 20 Sәuir 2024
Din 5327 0 pikir 25 Qantar, 2017 saghat 12:07

GhARIFOLLA ESIM. "SALAFIYLER DÁSTÝRDI DÚRYS TANYMAYDY"

 

Keyingi kezde qoghamda Islamdy jamylyp payda bolghan teris aghymdar sanynyng kóbengi ózekti mәselege ainaldy. Ádette, múnday qúbylys qoghamda adamdardyng diny sauatynyng joqtyghynan nemese sauatynyng azdyghynan tuyndaydy. Demek, qoghamda qazaq ýshin tarihy qalyptasqan dәstýrli islamdy, onyng ishinde Ábu Hanifa mazhabyn nasihattaytyn bilimdi mamandar qajet. Týrki halyqtarynyng Hanafy mazhabyn tandauynda ózindik erekshelik bar. Búl mektepting basqa mektepterden ereksheligi halyqtyng mәdeniyeti men salt-dәstýrine qúrmetpen qarap, túrmysta olardy paydalanuyna jaghday jasauy. Sondyqtan da bizding dәstýrimiz dinmen bite qaynasyp ketken. Eger keybir dәstýrimiz shynymen de islam qaghidattaryna qayshy kelip jatsa, ony imamdarymyz eskertip jatady.

Al endi diny bilimdi shet memleketten oqyp kelgen jastardyng basym kópshiligi dәstýrli mazhabtardy qoldaytyn Islamdy emes, basqa aghymdardy nasihattaydy. Sonday teris aghymdardyng biri salafizm. Salafizm halqymyzdyng dәstýrlerin de, Ábu Hanifa mazhabyn da týbegeyli teriske shygharady.

Sharighat ýkimimen ýilesken qaytqan adamgha as berudi alayyq. Astyng artynan qaytqan adamnyng ruhyna Qúran oqyp, baghyshtap, jinalghan aghayyn-tuys, kórshi-qolan, jora-joldastarmen birge búryn ótkenderding kýnәlaryn keshiruin Alladan tileymiz. Al elge berilgen astyng negizgi maqsaty sadaqa retinde qabyldanuy. Berilgen astan keyin qariyalardan bata súrap, sosyn Qúran oqyp, taghy alaqan jayyp, Alladan meyirim men bereke súrau, Qúran sauabyn marqúmgha baghyshtau bizding halyqtyng ghasyrlar boyyna qalyptasqan dәstýri. Bata bergennin, as qaytarghannyng nesi aiyp? As demekshi salafiyler dastarhan basynda bet sipap as ta qaytarmaydy. Al Múhammed payghambardyng «Dúgha qúlshylyqtyng ózegi», – dep aitqan emes pe? Osy siyaqty dәstýrlerimizdi salafizm jolyn ústanghan keybir jastarymyz joqqa shygharumen әlek. Tipti, olardyng keybiri Qazaqstangha shynayy din islam 89-90 jyldary ghana keldi dep aitady. Múny da estidik. Sonda bizding Abaydyn

«Allanyng ózi de ras, sózi de ras,

Ras sóz esh uaqytta jalghan bolmas.

Kóp kitap keldi Alladan, onyng tórti

Allany tanytugha sóz aiyrmas...» – dep iman sharttaryn taldauy islam emes pe? Áriyne, islam.

Shәkәrim bolsa: «Iman degen Alla Taghalanyng barlyghyna, birligine, odan basqa qúday joqtyghyna, Qúran sózining bәri shyndyghyna anyq yqylaspen nanbaq...», – dep imandy aishyqtap ketti. Islamdy sol 90-shy jyldary tanyghandar basqalardy ózderindey kórmesin. Atalarymyz músylman bolghan.

Din arqyly ghana mәsele sheshilmeydi. Búl jóninde Shәkәrim qajy bylay deydi:

«Jerding jýzin dәl tauyp,

Eshbir din joq ornyqqan.

Bәrinde de bar qauip,

Din kóbeydi sondyqtan.

Sol kóp dinde sheshu bar,

Sol sheshuding arty bar.

Adasqangha keshu bar

Keshuding de sharty bar».

Últtyq minez-qúlyq, salt-dәstýr, ómirlik ústanymdar әrbir halyq ýshin ózining әleumettik kýshi men ruhany nәrin joghaltpaytyn sarqylmas kәusar. Óitkeni, әr halyq ózining ata-babasy ardaqtaghan dinin, senimin tarihy jadynda taptyrmas qúndylyqtar retinde qasterleydi.

Salafiylerding tapjylmay qarsy túryp, moyyndaghylary kelmeytin kelesi dәstýrimiz – kelinning sәlem berui. Salafizm iydeologiyasy boyynsha kelinning sәlem berui dinimizde joq degenge keledi. Sóitip, olar kelinning sәlem saluyn, qúlshylyq kezindegi rukughpen (namaz kezinde enken) tenestiredi. Basqasha aitqanda, adamnyng tek qana Allanyng aldynda, Allagha ghana iyiluine bolady. Al adam balasynyng aldynda sәlem beruine islam rúqsat bermeydi. Olay jasau Allagha serik qosqan bolyp sanalady eken. Osy qysqa shalbar kiygen salafiyler «qysqa» oilaytyn kórinedi. Kelinning sәlem beruindegi mәni jana ýiding tabaldyryghynan attaghaly túrghan kezdegi sol otaudyng iyelerine qúrmet kórsetuinde.

Dәstýrimizdi dúrys bilmeytin, ne arnayy diny bilimi joq shala sauattylargha aitarym, dinnen izgilikti, dәstýrdi kórgen dúrys. Búdan bylay jastardyng diny bilimdi elimizde, yaghny elimizding diny oqu oryndarynda bilim alghanyn qalaymyn.

Qúdaygha shýkir, býgingi tanda elimizde dәstýrli islam turaly diny bilim beretin 1 uniyversiytet, 1 Islam instituty, 9 medrese bar. Atalghan oqu oryndary QMDB-nyng bilim ordalary. Dәlirek aitsaq, olar: Núr-Mýbarak Egiypet Islam mәdeniyeti uniyversiyteti, Respublikalyq imamdardyng bilimin jetildiru Islam insituty, «Ábu Hanifa» medresesi, «Ábu Bәkir Syddyq» medresesi, Aqtóbe medresesi, Astana medresesi, Oral medresesi, Saryaghash medresesi, «Hibatulla Taraziy» medresesi, Ýshqonyr (Shamalghan) medresesi, Shymkent medresesi, Qoja Ahmet Yasauy atyndaghy sauat ashu kursy, Qauam ad-Din әl-Faraby at-Týrkistany atyndaghy respublikalyq basqa da qarilar dayyndau ortalyqtary diny bilim beredi.

Jastar – bizding jarqyn bolashaghymyz, olargha jiti kónil bólu, tәrbiyeleu – el aghalary, din qayratkerleri men imamdarymyzdyng aldyndaghy negizgi mәselelerding biri. Jastardyng keleshegi osyghan baylanysty. Óitkeni meshitke baratyn halyqtyng basym bóligi jastar. Sondyqtan da shyghystyq týsiniktegi tәrbie úghymynyng el bolashaghyna baghyt-baghdar berudegi manyzdylyghy óte joghary. Ásirese, músylmandyq týsinikte jas úrpaqqa ana qúrsaghynda jatqannan bastap tәrbie beruge basa nazar audarylady.

Jastarymyzdyng san ghasyrlar boyy qalyptasqan salt-dәstýrin úmytpay, qúrmet tútyp qadirleui, adamy qúndylyqtardy birinshi oryngha qoy manyzdy. Dәstýrli dinimizde ata-dәstýrimizben úshtasyp jatqan adamgershilik qúndylyqtar jetip jatyr: bilimge, aqylgha, jaqsy niyetke, әleumettik әdilettikke, sonymen qatar adamdardyng qúqyghy men qúrmetine erekshe kónil bólingen. 

Abai.kz

0 pikir