Sәrsenbi, 24 Sәuir 2024
Mәiekti 5302 0 pikir 20 Nauryz, 2017 saghat 09:18

TALAQ DAUY. NEKE ZANMEN TIRKELUI TIYIS

Songhy eki-ýsh jyl shiyreginde elimizge synalap kirgen jat aghymdardyng teris iydeyalarymen ulanghandardyng arasynda qyzdarmen uaqytsha nekege túryp, qyzyghy basylghan song «talaq» aityp tastap ketu derekteri ashyq aityla bastady. Múny qalay týsinuge bolady? Din atyn jamylyp, nәpsige erik bergen teris diny iydeyalardy ústanushylardyng tym erkinsip ketkeni me, әlde memleketting osy salany retteytin zannamany oryndata almay otyrghan dәrmensizdigi me? Ýilenetin uaqytta ótirik dindar bolyp, dinimizdi jamylyp, ata-ana men aghayyn-tuystan jasyryn týrde «Qúday aldynda neke qisaq bolghany» dep jas qyzdy aldap, uysyna týsirip, al balaly-shaghaly bolghanda at qúiryghyn kórsetpey qashyp ketetin qúlar joq emes. Mine, osyndaylar aq nekening qadirin qashyryp, halyq arasynda islamofobiyalyq (din islamdy jek kóru) kózqaras tudyrady.

Eger osy mәselening arghy jaghyna ýniler bolsaq, jesir qalghan әiel men jetim qalghan balanyng kóz jasy jәne osydan tuyndaytyn әleumettik problemalar kórinis beretinin angharar edik. Din talaptaryn teris búrmalap, qyzdardy uaqytsha jar etip, onay tastap ketip jýrgen teris aghym ústanushylary óz nekelerin AHAJ bólimderinde tirkemeytindikten әieli men balalaryna jauapkershilikten jәne aliyment tóleuden onay jaltaryp ketedi. Osylaysha dýnie esigin jana ashqan sәby әleumettik jaghynan da, zang jaghynan da qorghalmaghan. Býginde zansyz, uaqytsha nekening qúrbany bolghan jas ana men bala memleketting birqatar әleumettik jenildikterinen maqúrym qalyp qoyyp otyr. Búl neke zansyz bolghandyqtan ol zang aldynda jalghyz basty ana retinde nemese tolyq emes otbasy retinde tanylmaydy. Áytsede, onday tas jýrekti әkeler zang aldyndaghy jauapkershilikten qútylyp kettik dep oilaghanymen Jaratushynyng aldyndaghy esepten qasha almaydy:

«Kimde-kim tozang týiirining sal­ma­ghyn­day jaqsylyq istegen bolsa, sonyng da syiyn kóredi. Kimde-kim tozang týiirining salmaghynday jamandyq istegen bolsa, sonyng jazasyn da kóredi» (Zilzala: 7-8).

Sondyqtan elimizdegi neke qatynasyn retteytin zangha sәikes, nekege túrghan erli-zayypty AHAJ organdaryna tirkeuden ótuleri tiyis. Tek osylay ghana nekege túrghan jandargha sәikesinshe zanmen jauapkershilik jýkteuge bolady.

Jastarymyz zanda taygha tanba basqanday anyq-qanyq jazylghan osy talap oryndalghan jaghdayda ghana ózderining ar aldynda da, Alla aldynda da adaldyghyn saqtaytynyn týsinuleri tiyis. Dúrys, ata-babamyzdan jalghasyp kele jatqan músylmanshylyq aq nekening orny erekshe. Biz imamnyng aldynda qiylatyn nekeni joqqa shygharyp jatqanymyz joq, kerisinshe sol nekeni zanmen qorghap, onyng manyzyn, Qúday aldyndaghy jauapkershiligin týsindirudemiz. Bes sausaq birdey emes, bireu Qúdaydan qoryqsa, endi bireu zannan qorqady. «Auyzy kýigen ýrlep ishedi» demekshi osylaysha jas analarymyz men sәbiylerimizding keleshegin qamdap, aldaghy uaqytta kelensiz jaghdaylardan qorghaghan bolamyz.

Osy túrghydan alghanda Qazaqstan músylmandary diny basqarmasynyng meshitterinde neke qiigha barghan jastardan AHAJ mekemesining neke kuәligin talap etetini birden-bir dúrys ústanym ekenin aita ketu kerek. Din basqarmasyndaghy mýiizderi qaraghayday ghalymdar men mamandar da osynday sheshimdi dúrys dep tapty. Aq neke erikkenning ermegi emes, barlyq adam zang aldynda jauapty.

Konstitusiyada kórinis tapqan zayyrlylyq qaghidatyn basshylyqqa ala otyryp, adam jәne azamat qúqyghy men bostandyghy saqtalatyn qogham qúra alamyz. Al teris diny aghymdardyng ústanushylarynyng «talaqty» onaygha balaghan jýgensiz әreketterine memleket zanynyng aldynda da, Jaratushy zanynyng aldynda da eshqanday aqtau joq.

Sondyqtan uaqyt talabyna say elimizding «Neke (erli-zayyptylyq) jәne otbasy turaly» Kodeksinde diny jәne basqa da ústanymdardy basshylyqqa alyp, zang talaptaryna qayshy «neke qii» rәsimderin iske asyrugha jol bermeytin tetikterdi de qarastyrghan jón dep esepteymin.

Jalghas SADUAHASÚLY, Filosofiya ghylymdarynyng kandidaty, dintanushy, «KazIslam.kz» portalynyng bas redaktory

Abai.kz

 

 

 

0 pikir