Júma, 19 Sәuir 2024
Alashorda 7249 0 pikir 1 Qazan, 2016 saghat 12:31

ALASh ARDAGERI - ZUQA BATYR

Ystabúl, 1905 jyl.

Otarshyl Qytay әkimshiligining bodandyq ezgisindegi keng baytaq Qazaq elining shyghysy, Týrki әlemining Altyn besigi, qútty Atameken Altaydyng azattyghy ýshin songhy demine deyin ayanbay soghysyp, basyn berip, shahid bolghan, kózining tirisinde aty anyzgha ainalghan qaharman babamyz Alash ardageri Zuqa batyr Sәbiytúlynyng tuylghanyna biyl 150 jyl tolyp otyr.

1866 jyly Zaysannyng Kendirlik ónirinde bilimdi otbasynda dýniyege kelgen Zuqa batyrdyng әkesi Shyghys Qazaqstanda asa tanymal bolghan Sәbit Damolla edi. Arghy atasy da ataqty Núrmúhammet abyz. Bala kezinen bastap ójettiligimen, ótkir oilarymen, әdilettiligimen kózge týsken Zuqa batyr, jas kezinde jetim qalsa da, әkesinen alghan, әsirese diny saladaghy bilimimen erte qoghamdyq ómirge aralasa bastaydy. Keyinnen jat júrttyq әkimshilikting eline, júrtyna kórsetken zorlyq-zombylyghyna tóze almay, qalghan ómirin últ azattyghy ýshin júmsaydy. Ekinshi jaqtan últyna jәne dinine qaramastan myndaghan jetim-jesirge, kedey-kepshikke, әdiletsizdikke  úshyraghan qorghansyz jandargha pana bolady. Payghambar jasyna kelgen shaghynda dini ýshin, eli ýshin, otany ýshin ýzdiksiz kýresken Qazaqtyng Halyq Qaharmany, ayauly Alash ardageri Zuqa batyr, otarshyl Qytay әkimshiligining әdeyi dayyndalghan jendetterining qolynan 1929 jyly Jeltoqsanda Altaydyng Kóktoghayynda basy alynyp, shahit bolady.

Zuqa batyrdyng 150 jyldyq Halyqaralyq Merey toyy, Qazaqstannyng Venadaghy elshiliginde resmy týrde bastaldy.

Qazaqtyng әigili qaharmany Ospan batyr ózine bala kezde aqyl kenesin aityp, batasyn bergen әke joldas Zuqa batyrdy pirim dep atap ótken.

Ataqty aqyn, diny ghúlama Aqyt qajy «E, Alla bizge Zuqa siyaqty bir pendeni baghyshtaghanyng ýshin saghan sansyz shýkirshilik etem» degen.

Últynyng namysyn qorghaymyn degeni ýshin, qazaq últshyly degen kinәlәumen 86 jyldyq ómirining 44 jylyn qytay týrmelerinde ótkizgen әlemge tanymal jazushy Qajyghúmar Shabdanúly, Zuqa batyrdyng últtyq mýdde ýshin jýrgizgen kýresine sýisinip, týrmede Zuqa batyr turaly «Pana» romanyn jazdy.

Songhy jyldary, әsirese Qazaqstanda jaryq kórgen mәlimetter arqyly Zuqa batyrdyng kim ekenin jaqsy týsingen Qazaq elining aldynghy qatarly ghalymdary men tarihshylary, Zuqa batyr óz zamanynyng Kenesarysy, Qazaqtyng azattyghy ýshin basyn bergen naghyz Alash ardageri dep baghalauda.

Qazaqstan Respublikasy Qorghanys Ministrligi, qaruly kýshterining әskery tarihy muzeyining esigin aiqara ashyp, elin, júrtyn qorghaghan Zuqa batyrdyng ómirine tike qatysty jәdigerlermen, әrtýrli aqparattyq materialdargha tórinen oryn berdi.

Jogharyda keltirilgen birneshe dәiektting ózi Zuqa batyrdyng qanday túlgha bolghanyn aishyqtaydy.

Tәuelsizdik jolynda shahid bolghan, Qazaq elining Tәuelsizdigining 25 jyldyghyna túspa-tús kelgen, Zuqa batyr babamyzdyng 150 jyldyq mereytoyy da onnan astam memlekette Halyqaralyq dengeyde, 30 dan astam is-sharamen atalyp ótude.

«Ata - bizdiki, batyr - halyqtiki» dep Zuqa batyrdy eske aludaghy negizgi maqsatymyz, atamyzdyng últ mýddesine arnalghan kýres jolyn kelesi úrpaqtargha jetkizu bolmaq. Osy bir maqsat oryndalyp jatsa 25 jyl tolyp otyrghan Atameken tәuelsizdigining mәngilik bolaryna  ózimizshe ýles qosqan bolar edik degen senimdemiz.

Ómirhan Altyn

 Abai.kz

0 pikir