Beysenbi, 25 Sәuir 2024
Alashorda 19898 0 pikir 2 Qazan, 2016 saghat 11:40

DÝNIYEJÝZI QAZAQTARYNYNG TÚNGhYSh QÚRYLTAYYNA 24 JYL TOLDY

Aqordanyng baspasóz qyzmeti Facebook jelisindegi paraqshasynda búdan tura 24 jyl búryn, yaghni, 1992 jyly Almaty qalasynda Qazaqtardyng 1-nshi Dýniyejýzilik qúryltayy ótkeni turaly habarlady. Qúryltaygha alys jәne jaqyn shet memleketterden, sonyng ishinde Týrkiya, Almaniya, Fransiya, Norvegiya, Mongholiya, Qytay, Austriya jәne basqa 33 elderden 800-den astam ókil qatysqan eken.

Osydan 24 jyl búryn 30 qyrkýiekte ótken Qúryltaydyng kýn tәrtibinde Dýniyejýzi qazaqtarynyng qauymdastyghyn qúru, onyng jarghysyn qabyldau, basshy organdaryn saylau mәselelerin talqylap, Qazaqstan Respublikasynyng Preziydenti Núrsúltan Nazarbaevty Dýniyejýzi qazaqtary qauymdastyghynyng tóraghasy etip saylau turaly úsynys birauyzdan qabyldandy.

Qazaqstan jazushylar odaghy basqarmasynyng birinshi hatshysy Qaldarbek Naymanbaevtóraghanyng birinshi orynbasary bolyp saylandy.

Týrkiyadandan Dәlelhan Janaltay, Qazaqstannan Myrzatay Joldasbek qatarly qayratkerler Tóralqa mýsheleri retinde bekitilip, suretshi Beysen Serikbay Qúryltay tanbasynyng avtory boldy.

Býgingi kýn – erekshe kýn. Orta toldy degen osy. Dәl osynau sәtte ózin qazaqpyn dep sezinetin әrbir adam jýregi lýpildep, atamekenine, tәuelsiz Qazaqstannyng astanasy Almatygha kóz tigude. Óitkeni múnda dýniyejýzining týkpir-týkpirindegi iysi qazaq ataulynyng ókilderi túnghysh ret basta- ryn qosyp, alqaly jiyn, saltanatty mәjilis – Qúryltaygha jinalyp otyr. Kýni keshe ghana múnday bolady degen oy kóbimizding qiyalymyzgha kirmegen shyghar. Endi, mine, ansaghan armannyng taghy birine qol jetkizdik. San ghasyrgha sozylghan otarshyldyqtyng búghauynan bosanyp, tayauda ghana tәuelsizdik alsa da, qysqa merzim ishinde býkil aiday әlem týgel moyyndap, aby- royy asyp ýlgirgen Qazaqstan júrtshylyghy sizderdi, ardaqty aghayyn, tughan jerde qúshaq jaya qarsy alyp jatqanyn ózderiniz kórip otyrsyzdar. Men Respublika Preziydenti retinde bәrinizdi Dýniyejýzi qazaqtary Qúryltayynyng sal- tanatty ashyluymen shyn jýrekten qúttyqtaymyn! Barshanyzgha: «Tughan jerge qosh keldinizder!» - deymin», – dep ystyq yqylasyn bildirgen bolatyn.

 

Qazaq Elining Tәuelsizdik alghannan bergi tarihynda jana bet ashqan búl qúryltayda jәne odan keyin de shetelde túratyn qazaqtar ýshin qabyldanghan arnayy zandar óz kýshine endi. Sol arqyly әlemning 40-qa juyq elinde ómir sýrip jatqan diasporalar Qazaqstangha aghyldy.

 

Qauymdastyqtyng negizgi maqsaty әuelden-aq, respublikadan tysqary, shetelderde jýrgen qazaq diasporasymen jan-jaqty baylanys ornatu, mәdeny jәne bilim beru mәseleleri jóninen jәrdemdesu boldy. Sonday-aq, qauymdastyq tarihy otanyna kóship kelgen oralmandargha әleumettik qamqorlyq jasap, qayyrymdylyq sharalaryn úiymdastyrdy.

Sodan beri shetelderdegi qazaqtardyng mәdeny ortalyqtarymen tyghyz baylanys ornatyp, birlesken baghdarlamalardy jýzege asyryp keledi. Qauymdastyqtyng Manghystau, AtyrauAqtóbeOntýstik Qazaqstan, Shyghys Qazaqstan, Almaty oblystarynda bólimsheleri bar. Úiym qazaq diasporasynyng jaghdayyn tiyisti dengeyde zerttep, Qazaqstannyng biylik oryndaryna naqty úsynystar týsiredi. Sonday júmystar nәtiyjesinde 1996 jyly Qazaqstanda «Sheteldik otandastardy qoldaudyng memlekettik baghdarlamasy» qabyldandy.

Qazaq kóshin bir izge týsirgen, qabyldanghan jana zandar negizinde, 1991 jyldan 2016 jylghy 1 qantargha deyingi kezende 261 myng 104 otbasy nemese 957 myng 772 etnikalyq qazaq tarihy Otanyna qayta oralyp, oralman mәrtebesin aldy. Búl elimiz túrghyndarynyng jalpy sanynyng 5,5% qúraydy.

Al, jaqynda ghana «Atameken» Últtyq kәsipkerler palatasy basqarma tóraghasynyng orynbasary Múrat Ábenov Shyntóbe pikirtalas klubynyng alghashqy otyrysynda býginge deyin elimizge shetelden shamamen 1 mln-gha juyq etnikalyq qazaq qonys audarghanyn sýiinshiledi.

Qazaqstangha kelgen oralmandardyng kópshiligi, yaghni, 61,6% – Ózbekstannan kelgen, sonday-aq, 14,2% – Qytaydan, 9,2% – Mongholiyadan, 6,8% – Týrikmenstannan, 4,6% – Reseyden jәne 3,6% – ózge elderden oralghan qandastarymyz.

Olardyng 21,2% – Ontýstik Qazaqstan oblysyna, 16,3% – Almaty oblysyna, 13% – Manghystau oblysyna, 9,4% – Jambyl oblysyna, 40,1% – elimizding ózge ónirlerine qonystandy.

Ataq qazaqta «Elge el qosylsa qút, selge sel qosylsa jút» degen ósiyet sóz bar. Alystaghy әr elden Ata mekenine at basyn búrghan qazaqtardyng sany jyldan jylgha molayyp, óz otanynda ósip-ónip, tirlik keship keledi.

Osynau alyp tolqynmen qosa Qazaq Eline myndaghan óner, mәdeniyet, sport júldyzdarymen qosa el ekonomikasyna ózindik ýlesin qosyp jatqan jýzdegen kәsipkerler de kelip, egemen elding shanyraghyn ortaq kóterisude.

0 pikir