Seysenbi, 16 Sәuir 2024
Qarbalas 4966 0 pikir 28 Qazan, 2016 saghat 22:36

Oisylqara turaly oy soraptasaq...

Bayan DARGhOJINA, «Ontýstik Qazaqstan».

Biyl shilde aiynda respublika boyynsha alghash ret Taldyqorghanda «Qoy palatasy», al, Aqtóbede «Jylqy túqymdary» palatasy qúrylghan bolatyn. 26 tamyzda «Týie túqymdarynyn» respublikalyq palatasy Ontýstik Qazaqstan oblysynyng әdilet departamentinde zandy túlgha retinde tirkeuden ótti.

Tayauda Shymkent qalasyndaghy Ontýstik-Batys mal jәne ósimdik sharuashylyghy ghylymiy-zertteu institutynda auyl sharuashylyghy ghalymdary men mamandary bas qosty. Týie ósirushilerge arnalghan jiyngha auyl sharuashylyghy ghylymdarynyng doktory, akademik Kópmaghambet Elemesov qatysty.

Statistikalyq derekterge sýiensek, 2016 jyldyng basyndaghy sanaq boyynsha qazir elimizde 170 500 týie bar. Onyng 10 376-sy (6 payyz) asyl túqymdy. Búl kórsetkish elimiz boyynsha mýiizdi iri qarada – 17 payyz, qoyda – 13,8 payyz, jylqyda 7 payyz ekenin eskersek, týie ósirumen ainalysatyn sharuashylyqtardyng aldynda mal túqymyn asyldandyru ýshin ýlken mindetter túrghanyn angharugha bolady.

Asyl túqymdy maldy baqqany, seleksiyalyq júmystar jýrgizip, talapqa say ónim óndirgenderi ýshin tauar óndirushilerge jyl sayyn memleket tarapynan jәrdemaqylar (subsidiyalar) tólenip keledi. Búl subsidiyalardyng sharuashylyqtargha qosymsha kómek bolyp jatqany ras. Degenmen, týie túqymdarynyng basqa maldargha qaraghanda fiziologiyalyq jәne anatomiyalyq erekshelikterining bar ekenin eskersek, elimizdegi týie ósirumen ainalysatyn sharuashylyqtardyng aldynda sheshimin tappay kele jatqan mәseleler jeterlik ekeni dausyz.

– 2015 jyldyng 27 qarashasynda QR «Asyl túqymdy mal sharuashylyghy turaly» Zanyna ózgerister men tolyqtyrular engizilgen bolatyn. Soghan oray búl kýnderi respublikamyzdyng iri aimaqtarynda tórt týlik mal túqymdarynyng arnayy palatalary qúryluda. Sonyng biri «Týie túqymdarynyn» palatasy. Býgingi jiynnyng maqsaty – týie ósirushilerge búl palatanyng atqaratyn júmystaryn tanystyru, memleket tarapynan olargha qanday qoldau bolatynyn jetkizu, – dedi jurnalisterge bergen súhbatynda K.Elemesúly.

Palata asyl túqymdy maldyng esebin jýrgizedi, týie sharuashylyghymen ainalysatyn subektilerding mýddelerin qorghaydy. Tirkeuden ótken mal basynyng seleksiyalyq jәne asyldandyru júmystaryn ýilestirip otyrady. Palata mýsheleri ósirgen týie túqymy maldarynyng ishki jәne syrtqy naryqtaghy saudasynyng damuyna jaghday jasaydy, auksiondar, kórmeler men jәrmenkeler ótkizudi úiymdastyrugha qatysady. Týiening asyl túqymyna status, yaghny asyl túqymdylyq kuәligin beru, sonday-aq, sharuashylyqtarda qajetti infraqúrylymdy әzirleuge jәrdemdesu qyzmetterin de qosa atqarady.

Qazirgi tanda týie sharuashylyghy Aqtóbe, Batys Qazaqstan, Manghystau, Qyzylorda, Ontýstik Qazaqstan jәne Jambyl oblystarynda jaqsy damyghan. Qysta suyqqa, jazda ystyqqa tózimdi, alpys kýn ashtyqqa, qyryq kýn shólge shydaytyn týie týligi negizinen basqa mal týrlerimen salystyrghanda tiyimdi sala bolyp tabylady. Týiening jýni men terisi – kiyim, sýti – susyn, eti – as.

Jiynda bas qosqandar palatanyng maqsattary men mindetterin, aldaghy uaqytta atqaratyn júmystaryn qyzu talqygha saldy.

Abai.kz

0 pikir