Shiyrek ghasyr bizden basqa eshkim tәuelsiz el bolmaghanday lepirip kelemiz. Esh nәtiyjesiz, bos kóku. Shyndyghynda biz tәuelsizdik alghan joqpyz, dalada qalghan song amalsyz «tәuelsizbiz» dep jariyalay saldyq. Sanagha әser etetin, erekshe, naghyz Azattyq degenning mәnin sezinbey qaldyq. Sondyqtan bolar, kóp qazaq Kenes kezining «mamyrajay» tirligin ansaydy. «Tamaq toq, kóilek kók» bolatyn. Bay, kedeyding ara jigi bilinbeytin. Bilinetin, biraq bildirtpeytin...

Ghayyptan payda bolghan Tәuelsizdik qazaqqa ne berdi?

Júmyssyzdyq.

Qymbatshylyq.

Áleumettik jiktelu.

Diny jiktelu.

Nadandyq. Eng qauiptisi osy.

Nadandyq barlyq salada kórinis beredi. Biylikte, bizneste, ghylymda, mәdeniyette, diny ústanymda.

Nadandyq degenimiz keybireuler oilaghanday әrip tanymau, oqi, jaza bilmeu emes, nadandyq-kónil kózining soqyrlyghy. Ne bir, filosofiyany jatqa soghatyn, ghylymy izdenisterde jetistikterge jetip jýrgen, jaratylystanu-dýnieauy pәlsapanyng mayyn ishken ghúlamar jetkilikti. Biraq, qaysysynyng pikiri ómirde paydagha jarap jatyr? Eshqaysysynyng dep batyl aita alamyn. Múnyng basty sebebi nadandyqta jatyr. Belgili bir kezende sheshimdi bolyp kórinui nemese kóringen boluy mýmkin. Biraq, Qazaq ýshin, Qazaq eli ýshin qaghida bolyp qalghan bireuin bilseniz, aityp jiberiniz. Sizdiki dúrys bolu kerek, sebebi, biletinim – bir, bilmeytinim – toqsan toghyz. Mende sol kóp nadannyng birimin ghoy.

Nadandyq «qaghynan jeruden» bastau alady. Janaghy men aitqan ghúlamalar izdenis ýstinde kóptegen enbekter oqidy, zertteydi. Ózge tilde, ózge elding ózi siyaqty ghalymynyng jazghanyn bilim, ghylym dep esepteydi. Sebebi, olar «Qazaq halqynda jazu-syzu bolmaghan, sauatsyz bolghan» degen «oqudan» ótken. Sóitip, Qazaqtyng dalalyq filosofiyasynan, últtyq tanym-týisiginen ajyrap qaldy. Óz tegi ýshin «úyalu», jek kóru, jiyirkenish bastaldy. Úrpaq auysqan sәtten bastap, búl zandylyqqa ainaldy.

Osy nadandyqtyng kesirinen shiyrek ghasyr boyy kóbik auyzdanyp lepirip keri ketip baramyz.

Nadandyqtyng kesirinen – dinde jikke bólindik.

Nadandyqtyng kesirinen – adamshylyq qasiyetten aiyrylyp, aghayyn-tuys arasy ashylyp ketti.

Nadandyqtyng kesirinen – bәseke, baylyq quu bastalyp, ekonomikalyq toqyraugha úshyradyq.

Nadandyqtyng kesirinen – júmyssyzdyq payda boldy.

Eng soraqysy nadandyqtyng jogharyda, biylikten qoldau tabuynda bolyp otyr.

Al. Endi ne isteymiz?

Qazaqta «búlaq basynan túnady» degen sóz bar. Búlaqtyng basy qayda?

Mening oiymsha búlaqtyng basy – halyq. Biraq, Qazaq, sózimning basynda aitqanymday, naghyz Tәuelsizdiktin, shyn Azattyqtyng dәmin sezingen joq. Kerisinshe, «múnday tәuelsizdiginnin...» dep jýrgender jetkilikti.

Mendibay Iztúrghanúly

Abai.kz