Júma, 29 Nauryz 2024
46 - sóz 7298 1 pikir 31 Mamyr, 2016 saghat 14:24

BIR KÓShTING TARIHY

Bala kezimizde atamdar aityp otyratyn әngime bar edi. 

Álqissa, 1916 jyldyng mausymynda qalyng Alban ornalasqan aimaqta Qarqara kóterilisi búrq ete qalady. Sodan (atam әli dýniyege kelmegen) babam men ýlken әjem qasap qyrghynnan bas saughalaghan biraz jandarmen birge Qytay eline qaray tau asypty. Ol jaqqa barghanda da may shelpek dayar túrghany shamaly bolypty. Qashyp kelgen eldi, qytaydyng shekarasyn kýzetetin sibe degen júrt pen qalmaq degen el talapty.

Atamekenge qayta ainalyp 1917 jyldar shamasynda ótse kerek. Ony ózderi "qash-qash jyldary" dep otyratyn. Aq pen qyzyl aiqasqan, bauyrlar bir-birine jau bolghan nәubetti de bastan ótkerip, el ensesi endi tikteldi degende, 1929 jylghy "kórnekige ústau" degen qyrsyq jabysypty. Sodan eki babam tiguli ýi, qoralauly qoyyn, óristegi malyn tastap, osy kýngi "Sharyn sheten toghayy" dep atalatyn (negizinde el auzynda "Sarytoghay" dep atalady. Alban ishindegi Ayt ruynyng atamzamannan ata qystauy. Almaty oblysy, Shonjy auylynyng manynda) jerden týndeletip taghy da qytay asypty. Býkil otbasy bolyp, tek 15-16 qorjynbas matamen ghana ótse kerek. Al, ýlken әjem sonyng aldynda ghana atamdy ertip Narynqol ónirindegi jarty ruynyng ishindegi tórkini Sataevtargha (Baqqoja Múqaevtyng bauyrlary) tórkindep ketken eken. Sodan әjemiz otbasy "qashqyn" atalghan song "inkibidnin" týrmesin de, tergeuin de kóripti. Kýieui men jat el asqan balasynyng (kishi atam) artynan atamdy ertip shamamen 1931, әlde, 32-shi jyldyng kókteminde ol kisi de Qytay asqan eken marqúm. Atamnyng aituynsha Qytaygha bet alghan Qyzylbórik ruynyng bir auylyna ilesipti. Jolay Narynqol jaqta osy kýni "Shoghansay" atalghan jerde bir auyl kóshining pyrday bop qyrylyp jatqan qandy qasabanyng ýstinen týsken deydi. "Saydyng eki jaghynan qúral qoyyp, týgel qyrghan qyzyl әsker eken. Ýlkender balalar shoshymasyn dep shapandarynyng shalghayymen basymyzdy qansha japqanymen bәribir syghalap bolsa da kórdik. Qyrylyp jatqan mal men adamnyng sol súmdyq suretterin әli kýnge deyin úmyta almaymyn", - dep otyrushy edi atam marqúm. "Bizding de artymyzdan inkibidining әskeri týsti. Alayda, bizding kóshte әkeli-balaly eki mergen bolyp edi. Atqan oqtary qúr ketpeytin, kózdegenin qaghyp týsiretin asqan ónerli eken. Kezenge bekinip túryp ekeui myltyqtaryn bir-birden bosatqanda artymyzgha týsken әskerding birtalayy jer qúshty. Sodan qaytyp olar bizge bettey almady. Al, Qytay jerine ótkende kósh talaugha kelgen sibelerding de birazyn jusatyp salyp, eldi aman alyp qaldy", - degeni de esimizde qalypty. Shekarany ary-beri kesip ótip, qashqan kiyikting kýiin keship jýrgende atadan úly-qyzy bar on ýsh bop tuylghan atamnyng eki әpkesi men ózi ghana qalypty. 

Búl bir kóshting ghana tarihy. Sonshama eldi aman alyp qalghan Allagha, sosyn janaghy aty belgisiz mergenderge Alla razy bolghay. Qanisherlerding qolynan mezgilsiz ýzilgen jandardyng jany jannatta, ruhtary shat bolghay! Alla Taghala Alash balasyna onday apatty endi qaytyp bermegey! Alash eli kýn sóngenshe sónbegey! 

Adamzat tarihynda siyrek kezdesetin zobalannan, apattan qazaqty aman saqtap, osy kýnge jetkizgen Úly Jaratushygha madaq!

Dosym Zikiriya

Abai.kz

1 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1567
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2260
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3541