Júma, 29 Nauryz 2024
Bilgenge marjan 83294 13 pikir 18 Nauryz, 2016 saghat 11:16

"JELTOQSAN" OQIGhASYNYNG KE YBIR QÚPIYaLARY

Biyl KSRO-nyng ydyrauyn jedeldetken Almatydaghy Jeltoqsan kóterilisine tura 30 jyl. 1986 jyldyng 16 jeltoqsanynda Brejnev alanyna (qazirgi Respublika) jinalghan myndaghan jas D.Qonaevtyng qyzmetten ketuine narazylyqtaryn bildirip, QKOK-ning 1-hatshysy bolghan Kolbinning ornyna qazaq azamatyn taghayyndaudy talap etken bolatyn. Jinalghan toptyng onaylyqpen taramaytynyn bilgen Kenes biyligi jastardy alannan kýshtep qudy.  

Jeltoqsan oqighasynda qansha adamnyng qaza tapqany әli kýnge deyin naqty emes. Resmy derekterde qaytys bolghan tórt adamnyng ghana aty aitylsa, beyresmy derekkózder marqúm bolghandar sanynyng búdan әldeqayda kóp ekenin mәlimdep keledi. Sonday-aq, osy kóteriliske qatysqan 99 jas azamat sottalyp, 264 student oqudan shygharylghan.

Jalpy, Almatydaghy Jeltoqsan kóterilisin postkenestik elderding sarapshylary KSRO-ny qúlatugha birden-bir týrtki bolghan oqigha ekenin aitady. Ózge elder moyyndaghanymen, Qazaqstan biyligi atalghan oqighagha әli naqty baghasyn bergen emesi. Tәuelsizdik alghaly beri osynau kóterilis jay ghana "Jeltoqsan oqighasy" degen resmy ataugha iye. "Últ-azattyghyn" aitpay-aq qoyayyq, tipti, "kóterilis" degen bagha da berilgen joq.

Búl óz aldyna bólek әngime, bizding aitpaghymyz basqa. Nege ekeni belgisiz, Qazaqstan biyligi "jeltoqsan" dese jany qalmaydy. Ár jyldyng 16 jeltoqsany jaqyndaghan kezde uniyversiytet jataqhanalaryndaghy studentter auyldaryna "quylyp", qaladaghylarynyng ózi múghalimderding baqylauynda bolady. Al, aza tútu kýnining ornyna memlekettik organdar jappay konserttik baghdarlamalar, merekelik sheruler ótkizip, halyq sanasynan Jeltoqsan oqighasyn barynsha úmyttyrugha tyrysady.

Jalpy, Qazaqstannyng tәuelsizdik alghan kýnining 16 jeltoqsangha túspa-tús kelui kezdeysoqtyq emes sekildi. KSRO qúramynda bolghan elderding barlyghy 1991 jylghy Tamyz oqighasynan keyin birinen song biri egemendikterin jariyalap jatqan. Tek Qazaqstan ghana aqyryn kýtip, jeltoqsangha deyin uaqytty sozyp otyryp aldy. Tipti, KSRO-nyng múrageri sanalatyn Reseyding ózi barlyq elge tәuelsizdigin bergen tústa da bizding biylik 16 jeltoqandy kýtti.

Mine, qazaq egemendigining ornauyna sebep bolghan Jeltoqsan oqighasy 1991 jyldan beri tek mektep qabyrghalarynda ghana atalyp keledi. Búl kýn Tәuelsizdik merekesimen túspa-tús kelgendikten respublika aumaghynda jappay merekelik sharalar úiymdastyrylady. Sondyqtan, biyl aituly oqighanyng 30 jyldyghyna oray memleket birqatar sharalardy qolgha aluy tiyis deydi tanymal jurnalist Marat Toqashbaev.

Ózining Feysbuk-paraqshasyna jazghan mәlimdemesinde ol biylik eng aldymen Jeltoqsan oqighasyna sayasy baghasyn berui tiyis ekenin aity.

Biyl Jeltoqsan kóterilisining 30 jyldyghy atalyp ótiletindigi barshagha mәlim. Biraq ol kәdimgi resmy shara retinde ataluy ýshin oghan Ýkimet qaulysy qajet. Tómennen qozghalys bolmasa ol «jabuly qazan» kýiinde qala berui de yqtimal. Sondyqtan júmystar nysanaly jýru ýshin qoghamdyq úiymdar atynan Ýkimetke Ashyq hat әzirlengen dúrys pa deymin. Ashyq hatta jeltoqsan kóterilisine qatysty is-sharalar tizbesin úsynghan jón siyaqty. Shamamen tómendegidey is-sharalar tizbesin sizderding nazarlarynyzgha úsynyp otyrmyn. Atap aitqanda ol mynanday sharalar:

1. 1986 jylghy jeltoqsan kóterilisine sayasy bagha beru.

2. Býkil Qazaqstan boyynsha 1986 jyly jeltoqsan kóterilisine qatysqan adamdardyng tizimin týzu. Búl iske barlyq oblys, audan, auyl, selolar boyynsha jýrgizilui tiyis. Tek Almaty qalasy emes barlyq oblystar boyynsha.

3. Kezinde jeltoqsan kóterilisine qatysqany ýshin qudalanudan qorqyp, alghan jaraqatyn, kórgen azabyn jasyrghan adamdardyng tizimin jasau. Qazaq halqy óz qaharmandaryn biluge tiyis.

4. Jeltoqsan oqighasyna qatysushylargha arnayy status belgileu. 

5. Jeltoqsan oqighasyna qatysty «Jeltoqsan - KSRO ydyrauynyng bastauy» degen taqyrypta halyqaralyq ghylymiy-praktikalyq konferensiya ótkizu.

6. Jer-jerde әkimshilikter tarapynan jeltoqsanshylardy qabyldau úiymdastyru.

7. Qaytys bolghan jeltoqsanshylardyng eske alu «Taghzym» kitabyn shygharu.

8. Mektepterde jas úrpaqqa jeltoqsanshylar kóterilisining mәn-manyzyn týsindiretin patriottyq liyneykalar ótkizu.

9. Joghary oqu oryndarynda «Allajar» filimin kórsetudi úiymdastyru jәne ony talqylau.

10. Elimizding bolashaghy ýshin kýresken jeltoqsanshylardy marapattaytyn «Jeltoqsan kóterilisi» ordenin taghayyndau jóninde úsynys әzirleu.

11. Jeltoqsanshylargha arnap Astana qalasynda eskertkish ornatu.

12. Jeltoqsanshy ardagerlerge qoghamdyq kólikte jýruge 50 payyzdyq jenildik beru, - deydi M.Toqashbaev óz jazbasynda.

Jeltoqsan taqyrybynan barynsha ainalyp qashugha tyrysatyn bizding biylikting jogharyda atalghan talaptardy oryndauy әriyne, ekitalay. Degenmen, kóp týkirse kól bolatynyn esten shygharmayyq.

Derekkózi: sn.kz

Abai.kz

13 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1578
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2277
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3594