Álem aldynda elimizding mýmkindikterin pash etetin aituly shara – «EKSPO-2017» kórmesin ótkizetin uaqyt ta alys emes. Astana eng ýzdik әlemdik әzirlemeler men trendterdi kórsetetin osynau biregey alang iyesi bolyp aiqyndalghaly da ýsh jyl úshqan qústay óte shyqty.

     «EKSPO-2017» – Qazaqstan ýshin manyzy zor, maqsaty biyik joba. Jalpaq júrtshylyqtyng nazaryn ózine audaratyn búl biregey kórme  ekonomikalyq, әleumettik, mәdeny damudyng jana ýrdisterine jol salary haq. Qazaqstan osynau tarihy ghasyrlar asuynda jatqan Býkilәlemdik jetistikter kórmesin ótkizuge sheshim qabyldaghan búrynghy kenestik kenistiktegi memleketter arasyndaghy alghashqy el. Osy arqyly elimiz dóngelengen dýniyege ortaq strategiyalyq mindetterdi talqylaytyn talay jahandyq jiyndardyng úiymdastyrushysy ghana emes, ónirdegi kóshbasshy memleket ekendigin de kórsetip otyr. Býginde әlemde oryn alghan kýrdeli ahualgha, qarajattyng qattyghyna qaramastan, elimiz kórmeni layyqty ótkizuge bel budy. «Sheshingen sudan tayynbas» degendey, qolgha alghan isti tabyspen ayaqtaugha kez kelgen el mýddeli. Endeshe kýlli әlem kóz tigetin auqymdy sharagha dayyndyqtyng ózi airyqsha jauapkershilikten, shiraqtyqtan auytqymay jýrui shart.
    Kórmege dýnie jýzining 100-den astam elinen 2 millionday turist keledi dep josparlanuda. Uaqyt jaqyn. Alayda, sheteldi bylay qoyghanda, elimizding ózinen qansha turist keletini beymәlim. Kelushilerge qanday jaghday jasalatyny, kórmeni ótkizuden qanday payda kýtuge bolatyny, qansha demeushi tartylatyny, qanday mәdeniy-kópshilik sharalar ótetini turaly naqty mәlimet joq. Turasyn aitqanda, qúrylystan ózge júmystyng bәri bayau. Kórmege dayyndyq barysy talqylanghan keneste Memleket basshysy Núrsúltan Nazarbaev EKSPO-2017 kórmesine sapaly dayyndyqty qamtamasyz etu men ótkizuding býkil Qazaqstan ýshin manyzdy ekenin atap ótti. Óitkeni, búl elimizding әleuetin býkil әlemge әigileuding tendessiz mýmkindigi.
Dayyndyq mәselesining sapadan bólek órbimeytindigin Elbasy keltirgen birqatar derekter naqtylay týsedi. Keneste Memleket basshysy aitqanday, kórme nysandarynyng qúrylysy  bekitilgen kestege sәikes jýrgizilip, 2016 jylghy tamyz-qyrkýiekte ayaqtaluy tiyis bolsa, búl rette tehnikalyq sipattaghy týitkilder jetkilikti. Ózara kelisilip atqarylmaghandyqtan, júmysta jýie joq. Jobalaudy basqaru isi mýlde bolmasa, jobalyq-smetalyq qújattardy beru kestesin talap etuding ózi qisynsyz. Negizgi qújattamanyng bólikterin әzirleu isi qosarly úiymdar arasynda bóliniske týsken. Ol azday, kórme uchaskesi manyndaghy jer resurstary tiyimsiz paydalanyluda. Al nysandar qúrylysynda baghany tym ósiru – qarajattyng talan-tarajgha týsuining tikeley joly. Memleket basshysy elimizding eksporttyq tauarlarynyng baghasy tómendeuine baylanysty budjetke qajetti qarajat tolyq týspey otyrghandyghyn, sondyqtan «EKSPO» ýshin de, Uniyversiada ýshin de qarajatty qatang ýnemdeuge tura keletindigin basa aitty.

     Elbasy keneske qatysushylargha mәselening negizgi mәiegin qolgha ústatqanday etip týsindirip berdi. Yaghni, kórmeni tabysty ótkizu onyng taqyrybynyng tolyq ashyluyna, elderding kóbirek qatysuyna, kelushilerdi tarta biluge, jahandyq seriktestermen, demeushilermen oidaghyday dengeyde júmys jýrgizuge baylanysty. Búl orayda kórmeni tabysty ótkizgen elderding – Portugaliyanyng 1998 jylghy Lissabonda, Qytaydyng 2010 jyly Shanhayda ótkizgen kórmesining tәjiriybesin zertteu qajettigi nazardan tys qalmady. Atalghan elderde úiymdastyrushylar barlyq úiymdastyru mәselelerin sauatty jýrgizip, nysandardy kórmeden song paydalanu, olardy jalpy qalanyng jýiesimen ýilestiru mәselelerin de qamtyghan. Sonymen birge, qatelikterge jol bermes ýshin múnday kórmeler júmysynyng Ispaniyanyng Saragosa, Ontýstik Koreyanyng Yosu qalalarynda-ghyday nashar boluynyng da sebepterin týsine bilgen jón.
      Býginge deyin kórmege ózderining qatysatynyn tek 30 el ghana rastap, 5-eui ghana komissarlaryn aiqyndaghan. Oghan qosa, kórmege qatysu turaly birde-bir kelisimshartqa qol qoyylmaghan. Al memlekettik budjetting jinaqtalu tetikterin eskere otyryp, shyghystardy jyldyq jospargha engizuleri ýshin olardyng kelisimin aldyn ala alu kerek. Memleket basshysy osyghan baylanysty Syrtqy ister ministrligine komissarmen birlesip, EKSPO-2017 kórmesine qatysushylardan resmy rastau kelisimin alu isin úiymdastyrudy tapsyrdy. Investisiyalar jәne damu  ministri Á.IYsekeshevke, energetika ministri V.Shkolinikke, «Astana EKSPO-2017» últtyq kompaniyasyna qatysushy eldermen júmys jýrgizu kezinde olardyng paviliondaryn, materialdaryn qoidy úiymdastyru, kelushilerdi tartugha meylinshe kóbirek qarajat salulary ýshin taqyrypty ashugha jaghday jasau mәselelerin naqtylau tapsyryldy.
       Memleket basshysy balamaly tehnologiyalardy qoldanu salasyndaghy negizgi 20 elge erekshe nazar audaru qajettigin aitty. Sonymen qatar, kórmeni ilgeriletu jәne qajetti qúral-jabdyqpen qamtamasyz etu ýshin qarajat tartu ayasynda Qazaqstanda júmys jasap jatqan iri halyqaralyq kompaniyalardyng әleuetin paydalanghan jón. Elde jәne shetelderde kórmeni keng tanytu arqyly kelushilerdi tartu baghytynda atqarylar is kóp-aq.
– Býginde aiqyn kommunikativtik-medialyq jospar joq, imidjdik júmys mәselesi jýieli týrde naqtylanbaghan, barlyq kýsh-jiger tek bir jolghy is-sharalar ótkizuge baghyttalghan. Tek sauatty oilastyrylghan strategiya ghana kórmening tabysty ótuining taghy bir kórsetkishine – elge turister tartyp, 5 million adamnyng keluine qol jetkizuge mýmkindik tughyza alady, – dedi Qazaqstan Preziydenti.
       Ázirge әlemdik qoghamdastyqtyng aldaghy kórme turaly aqparattandyrylu dengeyi tómen. Elderdi qatysugha shaqyru ýshin eng bolmaghanda iri ekonomikalyq, turistik forumdarda, sport sharalarynda, aldaghy Davos forumynda, Sankt-Peterburg forumynda, Astana ekonomikalyq forumynda kórme taqyryby boyynsha tanystyrylymdar úiymdastyru qajet.
Sonday-aq, qatysushylardyng 85%-y óz otandastarymyz bolghandyqtan, әr ónirden qansha turist keletini, olardyng qalay jetip, qayda ornalasatyny naqty mәlimetterde kórinis tabuy kerek. Osy baghytta Premier-ministrding birinshi orynbasary B.Saghyntaevqa, investisiyalar jәne damu  ministri Á.IYsekeshevke, sonday-aq, әkimderge kórmeni halyqaralyq dengeyde jәne el ishinde nasihattau josparyn әzirlep, ony sapaly týrde iske asyru jýkteldi.
Elbasy EKSPO-2017 kórmesin ilgeriletu jóninde turistik qoghamdastyqpen aradaghy júmysty jandandyrugha, mәdeny baghdarlamalardy әzirleu júmystaryna, volonterlerdi dayyndaudyng sapasyna, kópshilik jinalghan jerlerdegi qauipsizdik sharalaryn qamtamasyz etuge toqtalyp, barlyq baghytta naqty, mýltiksiz josparlar boluy tiyistigin eskertti. 
Kórmening payda әkeluin qamtamasyz etu taqyrybyn da qozghay kele, Memleket basshysy:  «Jariya etilgen Tirkeu dosiesine sәikes, biz demeushilikten, biylet satudan, tamaqtandyrudan, qyzmetter kórsetuden 330 mln. eurogha juyq kiris aludy kózdep otyrmyz. Búl rette, jahandyq demeushilermen arada kelisimderge qol qoiy EKSPO-2017 kórmesining kiristiligi mәselesin ong sheshu ýshin basty mәsele bolyp sanalady. Dosie jospary boyynsha, biz tek demeushilikten, sonyng ishinde EKSPO-nyng jahandyq 8 seriktesin tartudan 200 mln. eurodan astam qarajat tabugha tiyispiz» dep  atap ótti.
      Qazaqstan býgin ekonomikasy anaghúrlym túraqty, investisiya jәne yntymaqtastyq ýshin tartymdy el. Endeshe osy mýmkindikter men qolda bar resurstardy ontayly paydalanu qajet. Búl tústa kórmege әlemdik kompaniyalardy tartu onyng bedelin arttyrugha ong yqpal etip, elimizge aghylatyn investisiyalar legin kóbeytpek.
      Kórmege dayyndyq barysynda jalpy júmystyng sapaly boluy qatysushylardyng ózara ýilesimdi, qoyan-qoltyq әreketine baylanysty bolatyny belgili. Alayda, qazir әrkim ózine tiyesili tar shenberdegi salagha ghana jauap beredi, qúrylymdar arasynda ózara is-qimyl, mardymdy yqpaldastyq bayqalmaydy. Ýkimet tarapynan barlyq júmysty ýilestiru boluy ýshin Memleket basshysy Premier-ministrden EKSPO-2017-ge dayyndalugha jәne ótkizuge  jauapty túlghany bekitu jóninde úsynys engizudi tapsyrdy. Týptep kelgende, kórmening tabystylyghy – barshanyng júmyla atqarghan is-qimylynyng nәtiyjesi bolmaq.

Janiya Ábdibek

abai.kz