Beysenbi, 28 Nauryz 2024
Mәiekti 15966 0 pikir 25 Jeltoqsan, 2015 saghat 13:22

DANIYaR ShYNYMEN «GENIY» ME?

Astanalyq toghyz jasar Daniyar Qúrmanbaev kýrdeli esepterdi oisha shygharyp, «Pusti govoryat» teleshouy qonaqtary men "Superdetki. Mujskoe/Jenskoe» baghdarlamasynyng kórermenderin tanghaldyrdy.




Ózining erekshe bala ekenin biletin Daniyar Qúrmanbaev shyndyghynda da jýz jylda bir ret tuatyn talant pa? Osylaysha tez esepteuding aila-tәsilderi bar ma? Qazaq balasynyng alghyrlyghyn Resey arnasy nege jarnamalap jatyr? Osy sekildi súraqtargha jauap alu ýshin belgili matematik Asqar Júmadildaevti әngimege tartqan edik.

Asqar Júmadildaev, akademiyk:

– 9 jasar balanyng mentalidi arifmetika arqyly oisha esep shygharuy kóptegen azamattardy tang qaldyryp jatyr. Desek te, bizding qogham, oqyrmandar bir nәrseni jete týsinbeydi. Qazir әlemde ne kóp, jarys kóp... Bireuler qyzanaq laqtyrudan jaryssa, endi bireuler gamburger jeuden bәsekege týsedi. Tipti, biyik óksheli tufliymen jýgirip jarysatyndar bar. Sol siyaqty mentalidi arifmetikada 5 tanbaly sandy 5 tanbaly sangha kóbeytu arqyly jarysady. Biraq, búl jarystan ne útamyz? Nendey payda bar? Ony oilap jatqan birde-bir adam joq. Búl meninshe, bereri men maghynasy kýmәndi jarystar. Týsiniktirek bolu ýshin mysal keltireyin, ýlken sauda ortalyqtarynda 2 tis pastasyn alsanyz, ýshinshisi tegin beriletin aksiyalar bolyp jatady ghoy. Nemese eki shalbar alsanyz, ýshinshisi tegin beriledi. Maghan eki shalbardyng týkke qajeti joq. Aksiyany úiymdastyrushylar osynday joldar arqyly maghan «mәjbýrli týrde» ýsh shalbar alghyzady. Múny marketingtik hod deuge bolady. Qazir mentalidi arifmetikany ýiretetin adamdar dәl osynday jarnamalyq hodtardy jasap jatyr. Tanday qaghyp, tamsanatyn eshtene joq. Búl – kez-kelgen bala iygere alatyn ghylym salasy.

Matematika ghylymy – teniz. Mentalidi arifmetika sol tenizding bir tamshysy ghana. Múny iygergen adam sandardy tez kóbeytudi biledi. Odan ózge artyqshylyghy joq. Bir esepti bireu 5 sekuntta, ekinshi bireu 1 minutta shygharuy mýmkin. Meninshe, nәtiyje dúrys bolsa, boldy.

Taghy da qaytalap aitamyn, mentalidi arifmetika ghylym emes. Mysaly, sirkte bireuler ziltemir kóteredi, endi bireuler shoyyn temirdi mayystyryp jatady. Múny ghylym dep aita alasyz ba? Biyik óksheli tufliymen jýgiru, qyzanaq laqtyru sport bolyp sanala ma? Joq. Sol siyaqty oisha esep shygharudy ghylym dep qarastyrugha, barlyq qazaq sol jolgha týsip ketuge qarsymyn. Búl halyqty tang qaldyryp, qaltasyndaghy qarjyny qaghyp alu ýshin jasalyp jatqan sharua boluy mýmkin.

Qazir mentalidi arifmetika ýiretushilerding jarnamasy dýrildep túr. Endi mine, ózimizdi bylay qoyyp, Reseyding telearnalary arqyly jarnama jasalyp jatyr. Búl ýshin qansha qarjy shyghyndalyp jatqanyn men bilmeymin. Meninshe múnday sharualar tegin jasalmaydy. Búl orayda qazaq jurnalisteri daqpyrtqa erip ketpegeni jón. Sebebi, bizding qoghamda nening dúrys, nening búrys ekenin ajyrata almaytyndar jeterlik. Mentalidi arifmetikany mektep baghdarlamasyna engizu kerek deytinder bar. Men búghan týbegeyli qarsymyn. Sebebi, búl ghylym emes.

Al, endi mentalidi arifmetikany iygergen 9 jasar balagha keleyik. Ol balagha nemese osyny ýirengen jasóspirimderge mentalidi arifmetikany mengergen ziyan emes. Búl tәsil olardyng miyn jaqsy júmys istetuge, este saqtau qabiletterin arttyrugha mol mýmkindikter tughyzady. Múnyng syrtynda telearnalar arqyly baghdarlamagha shyghuy ata-anasy ýshin zor quanysh. Biraq, ghylym jolyn tandaytyn adamnyng ataghy búlay shyqpauy qajet ekenin eskertemin. Ol bala ýshin, onyng talaby ýshin quanamyn. Onyng alda ýlken jetistikterge jetuin tileymin. Mentalidi arifmetika ghylym jolyna baratyn bir baspaldaq qana. Sony azamattar týsinse deymin.

Aldaghy aptada O.Jәutikov atyndaghy fizika-matematika mektebinde ýlken olimpiada ótedi. Naghyz ghylymmen, bilimmen susyndaghan balalar sol jerde sayysqa týsedi. Bizding jurnalister olar jayly jaq ashpaydy. Negizi sensasiya qualamay, sol balalardy nasihattau qajet.

Qanat Ábilqayyr

Abai.kz

  

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1562
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2256
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3532