Senbi, 20 Sәuir 2024
Biylik 7220 1 pikir 6 Qazan, 2015 saghat 02:00

ALMATY OBLYSY: QÚS ShARUAShYLYGhY JANDANYP KELEDI

Otandyq tauar óndirushilerdi qoldaudyng taghy bir qúraly iske qo­syldy, -dep habarlaydy Almaty oblystyq Jetisu gazeti.

Ol «Ha­lyq mar­­kasy – 2015» bayqauy. Oghan otandyq azyq-tý­lik týrin óndiretin kә­sip­oryn­dar qa­ty­­sady. Ýzdikterin tútynushylar iyn­ternet arqyly dauys berip, anyq­tay­­dy. Jenimpazdar 16 qazanda Miy­landa ótip jatqan «EKSPO – 2015» kórmesindegi Qa­­zaqstan paviliio­nyn­­­­­da marapat­talmaq. Sapany kuәlandyratyn atalmysh jo­ba bel­­gisi óndirushige óz taua­ryn ótkizuding jana belesterin baghyn­dyryp, tútynushy se­ni­mine ie bolugha jol ashady. Son­­day-aq, búl qatysushylardyng bir-birimen tәjiriybe al­masyp, biliktiligin arttyrugha yq­­­pal etpek.

Ayta keteyik, qazir elde tauyq etin shygharu siyr eti óndi­ri­sinen keyin ekinshi orynda. Tek ótken jyldyng ózinde el kóle­min­de 3,2 mlrd.-tan asa júmyrtqa, 148 myng tonna qús eti óndirilipti. Byl­tyr ýsh jana qús fabrikasy salynyp, ishki naryqta túraq­ty­lyq­tyng saqtaluy men sala da­muyna aitarlyqtay yqpal etken. IYgilikti is nәtiyjesinde otandyq óndirushiler el túrghyndarynyng júmyrtqagha degen súranysyn 100 payyzgha qanaghattandyrghan. Bir quanarlyghy, qús etin tútynu­shy­lar qatary artqan sayyn ón­diru kólemi jyldan-jylgha úl­ghayyp keledi. Mәselen, 2000 jyldary nebary 53,2 tonna qús eti paydalanylsa, qazirgisi 250-300 myng tonna. Búl súranys әzirge 50 payyzgha ghana aqtalyp otyr. Sondyqtan, biyl et óndi­re­tin eki-ýsh iri qús fabrikasyn salu josparlanghan. Oilaghan is kónil­de­gidey iske assa, aldaghy ýsh-tórt jylda Qazaqstandaghy ishki na­ryq­ty otandyq qús etimen tolyq qamtugha mýmkindik tumaq. Qús ósirushiler odaghynyng bolja­myn­sha, biyl 5 mlrd.-tan asa jú­myrt­qa, 190,5 myng tonnadan asa qús eti óndiriledi dep kózdelip otyr.

Al Jetisu óniri boyynsha qús sharuashylyghymen ainalysatyn kә­siporyndarda byltyr 57 myng ton­na qús eti, 700 mln. 500 myng jú­myrtqa óndirilipti. Osynday iygilikti ispen shúghyldanyp, al­dyn­ghy qatardan kórinip kele jatqan «Koger LTD» jauapkershiligi shek­teu­li seriktestigi de atalmysh jo­bagha qatysushylardyng biri. Tal­dy­qorghan qalasynyng shet jaghynan oryn tepken irgeli kәsiporyn 1997 jyly qús fabrikasy bolyp qú­ryl­ghan. Sodan beri talay biyikti ba­ghyndyryp, aldynghy qatardan kórinip keledi. Olardyng býgingi tirligi jaman emes. Oghan qús basy­nyng ósip, ónim kólemining artqany dәlel. Zauyt 2005 – 2013 jyl ara­lyghynda 24,5 mln.-nan 189,6 mln.-gha deyin júmyrtqa óndirgen.

– Oblysta ótken bayqauda ón­di­ristik maqsattaghy ýzdik tauar ón­di­rushi atalymy boyynsha birinshi oryndy iyelendik. Búl bizding enbe­gimizding jemisi. Sebebi, halyqqa sa­pa­ly qús eti men júmyrtqasyn úsy­­nudamyz. Jalpy, múnday bay­qau­lar kәsipkerlikting tasyn órge domalatyp, onyng odan әri damuy­na serpin beredi dep oilaymyn, – dey­­di atalmysh seriktestik basshy­synyng óndiris jónindegi orynba­sa­ry Svetlana Ivanova.

Búghan zauyt júmysymen ta­ny­su kezinde taghy bir mәrte kóz jet­kiz­dik. Aumaghynda atshaptyrym alany bar kәsiporyngha bas súq­qan­da-aq erekshe tazalyqqa tәnti bo­la­syn. Múnda ósirilip jatqan tauyq­tar men shygharylghan jú­myrt­­qalardyng da sany az emes. Fabrikada enbekkerlerding sapa­ly ónim alyp, bәsekelestikke qa­bi­letti boluyna qajet jaghdaydyng bәri qarastyrylypty. Ýkimet qol­dauynyng arqasynda mýmkindiginshe tehnologiyalyq tizbekter de janar­­tylghan. Qús qoralary men qúrama jem, son sehtary da ba­rynsha jana qúrylghylarmen jab­dyq­talypty. Júmystyng basym bóligi avtomatty týrde jýrgiziledi. Ol arnayy tetikterdi basqaru arqyly jýzege asyryluda. Jú­myrtqa irikteytin jeli qol enbegin qajet etpey-aq atqarylyp jatyr. Búryndary osy jelide birneshe adam enbek etse, qazirgisi elek­tro­nikanyng kýshimen jýrgiziledi.

Sonysymen erekshelenetin qús fabrikasynda júmyrtqalaytyn tauyq pen balapan sany ósip ke­ledi. Búryndary bir qús meke­ninde tórt adam júmys istep, jiyrma je­ti myng tauyqty kýtip-baptasa, bý­ginde jýz on myngha deyingi qús­ty nebary eki-aq adam baghady. Qalay desek te, júmyrtqa – әleu­met­tik jaghynan manyzy bar tagham. Ta­ptyrmaytyn dәrumenge bay ta­bighy ónim naryqta joghary súra­nys­qa iye. Tútynushylar talghamy­nan shyghu maqsatynda múndaghy qús ósirushiler Germaniya, Gollan­diya siyaqty shet memleketterden sapaly ónim beretin «Loman brauyn», «Loman LSL» qústaryn әkep, asyl túqymdy sharuashylyq qúr­ghan. Býginde mekeme enbek­ker­leri qalay bolghanda da tapsyrys berushining kónilinen shyghyp, joghary mejeden kórinudi kózdeydi.

Qazirgi kezde fermada óndiri­lip jatqan qús eti men júmyrt­qa­sy Taldyqorghannan bólek Jam­byl, Shymkent, Pavlodar oblysy men Kókshetau, Almaty, Óskemen, Se­mey, Astana qalalaryna, son­day-aq, Resey, Qyrghyz elderi na­ry­ghynda da saudalanady. Kәsip­oryn «Biznesting jol kartasy – 2020» memlekettik baghdarlamasy­nyng belsendi qatysushysy. Ónim­deri «Aq qús» sauda markasymen shygharylady. Óndiris oshaghynda eki jýzden asa adam júmyspen qamtamasyz etilgen. Olar qay jaghynan bolsyn basshylyq tara­pynan kórsetilip jatqan qamqor­lyq­qa dәn riza. Osynday auyzbir­lik­ting arqasynda byltyr 234 983 654 dana júmyrtqa shygharylyp, enbek ónimdiligi 6,6 esege úlghayghan. Songhy jyldary әlemde de, elde de qús eti men júmyrtqasyn túty­nu kólemi artty. Sol sebepti de mún­day oryndardyng manyzy zor.

 Lәzzat ChINGAEVA men Valentina SOROKINA, kәsip­oryn­­­nyng bayyrghy enbekkerleri:

– Qús fabrikasynda enbek etkenimizge on jyldan asypty. Bas­tapqy kezde biraz qiyndyqtyng bolghany ras. Soghan moyy­­mas­tan tózimdilik tanytyp, kóp júmysty qol­men at­qar­­dyq. Shýkir, qazirgi jaghdayymyz mýlde basqa. Ózde­riniz kó­rip túrghanday bәri mehanikalandyrylghan. Kәsip­oryn kóz al­dymyzda ósip-órkendep keledi. Áriyne, oghan qua­nysh­ty­myz. Óit­keni mekemening keregesi keneygen sayyn jana enbek oryn­dary ashylyp, jaghdaydyng jaq­saruyna yqpal ete­di. Jas­tar kó­bengde, olargha bar bilgenimizdi ýi­re­temiz. Jala­qy­myz da jaman emes. Mereke kýnderi aqshalay, zat­tay syi­lyq­tar tabys eti­ledi. Búl jerde әrtýrli últ ókilderinen qú­ral­ghan enbek adam­dary bir atanyng balasynday auyzbir­lik­te jú­mys isteydi. Kә­sip­oryn qaladan shalghay ornalas­qan­dyq­tan, bizdi ýige arnayy av­tokólik aparyp, әkeledi. Osynyng ar­qa­synda bala­larymyzdy ósirip, oqytyp, otbasyn asyrap otyr­myz. Sondyqtan serik­testik basshysy Konstantin Shinge degen alghysymyz sheksiz.

 TÝIIN:

Qalay desek te, qús sharuashylyghynyng ónimderi qay kezende de ýlken súranysqa iye. Qayta qúrugha deyin elde qús júmyrtqasy men etin óndiru jәne osynday qúnarly ónimdermen tútynushylardy qamtamasyz etu tolyghymen qús sharuashylyqtary arqyly jýzege asyrylyp, talay jyl mal sharuashylyghynyng aldynghy qatarynan kórinip keldi. Óndirilgen ónimning biraz bóligi shetelderge de jóneltildi. Qazirgi kezde de tiyimdi tehnologiyalardy qoldanu men bilikti mamandar enbegining arqasynda búl salada ong ózgeris bayqaluda. Ónerkәsiptik negizde qarqyndy damyp, júmyrtqa, et óndiru baghytynda qús fabrikalary men asyltúqymdy zauyttar ashylyp, reproduktor sharuashylyq pen inkubator stansylary úiymdastyryluda.

 Aygýl Baybosynova,

“Jetisu”

1 pikir