Júma, 29 Nauryz 2024
Biylik 5393 0 pikir 29 Qazan, 2015 saghat 03:00

SOZAQTYQTAR QAZAQ HANDYGhYNYNG 550 JYLDYGhYN TOYLADY

Býkilhalyq bolyp toylaghan Qazaq handyghynyng 550 jyldyq torqaly toyyn Sozaqtyqtar da erekshe atap ótti, - dep habarlaydy Sozaq audany әkimining baspasóz qyzmeti.

Dataly mereytoy ayasynda audan kóleminde týrli merekelik sharalar men sporttyq jarystar ótkizildi. Sholaqqorghan auylyndaghy Kerey men Jәnibek hannyng eskertkishinen bastau alghan tanymdyq ekspedisiya úiymdastyryldy. 26 qazan kýni bastau alghan ekspedisiya qúramynda jergililikti aqyn jazushylar, jastar, týrli sala ókilderi mýsheleri qamtylyp, «Han mazaryna», «Aqnazar» hannyng eskertkishine, sonymen qatar, Aqbiykesh múnarasyna sapar shegip, Tanbala tasqa deyin bardy. Ekspediyasiya mýshelerining sapary 28 qazan kýni qortyndylanyp, audan ortalyghyndaghy mәdeniyet ýiinde «Úla Dala eli» atty Qazaq handyghynyng 550 jyldyq mereytoyyna arnalghan saltanatty jiyngha úlasty. 

Saltanatty jiynda audan ónerpazdary Qazaq handarynyng qily taghdyry men elding basynan ótken tarihy oqighalardy jayly sahnalyq kórinis qoydy. Audan әkimi M. Isaev Qazaq handyghynyng 550 jyldyghyna arnap bayandama jasady. «Býkilhalyq bolyp toylaghan dataly jyldy, audan kóleminde atap ótiu bizding perzenttik paryzymyz. Ótken ghasyrlardan syr shertetin Sozaq ónirining tarihy, ony aighaqtaytyn derekter jeterlik» deydi aimaq basshysy. 

Jiyn barysynda audannyng әleumettik ekonomikalyq damuyna ýles qosyp jýrgen S. Tenizbaev, B. Izbalaev, M. Asqarov sekildi birqatar azamattargha audan әkimining alghys hattary iyelense, kóp balalary analargha «Altyn alqa» men «Kýmis alqa» tósbelgileri saltanatty jaghdayda tabys etildi. Merekelik keshting audannyng ónerli azamattary qamtylghan koserttik baghdarlamagha úlasty.

Jalpy, Qazaq handyghynyng qúryluynda tarihy Sozaq qalasynyng manyzy joghary bolghany belgili. Qazaq handyghy – qazaq halqynyng túnghysh memlekettik qúrylymy (shamamen 1456 – 1847). Astanalary әr týrli kezenderde Sarayshyq, Syghanaq, Týrkistan, Sozaq, t.b. qalalar boldy. 15-ghasyrdyng 50 – 60-jyldarynda Ortalyq jәne Ontýstik Qazaqstandy mekendegen ru-taypalardyng (Múhammed Haydar Dulattyng dereginde 200 mynday adam) Batys Jetisugha qonys audaruy qazaq handyghynyng qúryluyna tikeley úitqy boldy. Olardy Aq Ordanyng biyleushisi Orys hannyng úrpaqtary Jәnibek pen Kerey súltandar bastap keldi. Olar Mogholstan hany Esenbúghamen odaq qúrdy. Qazaq handarynyng eshkimge tәuelsiz biylik qúra bastaghan kezenin Múhammed Haydar Dulat 1465 – 66 jyldar dep jazdy. 15-ghasyrdyng ayaghy men 16-ghasyrdyng basynda Búryndyq han jәne Qasym han qazaq ru-taypalary mekendegen Sarysu, Syrdariya, Aral many, Qaratau etegining edәuir bóligine ýstemdik ornatty. Qasym han túsynda Qazaq handyghynyng sayasi, ekonomikalyq jaghdayy nyghaya týsti. Handyqtyng shekarasy batysta Jayyqqa deyin jetti, ontýstikte handyqqa Syrdariya boyyndaghy birsypyra qalalar qosyldy. Soltýstikte Úlytau, ontýstik-shyghysta Qasym hangha qaraghan halyq 1 mln. adamgha jetti. Sóitip, 15-ghasyrdyng ayaghynda Qazaqstan aumaghynyng basym bóliginde ómir sýretin etnikalyq toptardyng túnghysh ret bir memleketke birigui bastaldy. 

Abai.kz


0 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1567
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2261
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3551