Sәrsenbi, 24 Sәuir 2024
Janalyqtar 3889 0 pikir 29 Mamyr, 2009 saghat 05:53

«Jarboldynyn» kókónisteri

Ótken jyly Aqsu audanynda Qytay tehnologiyasymen salynghan alghashqy jylyjaylar ónim ósiruge kiriskenin jazghan bolatynbyz. Aspan asty elinen ataqonysyna kóship kelgen qandastarymyzdyng bastamasymen qúrylyp, iske kirisken «Jarboldy» sharua qojylyghynyng qarpayym ghana tehnologiyamen salynghan: saman kirpish pen jylu ótkizgishtigi kýshti jarghaqtan (polietiylen) jәne soqpa peshten  ghana túratyn jylyjaylarynyng alghashqy ónimderi byltyrghy jeltoqsannyng sonynda audan ortalyghy men Taldyqorghan qalasyndaghy kommunaldyq bazarda satylyp, jergilikti júrt pen qalalyqtardyng janajyldyq dastarhanynyng kórkin keltirgen bolatyn. Nauryz qarsanynda sharuashylyq ekinshi ret ónim jinap, saudagha shyghardy. Atyzdardan jana ghana jinalyp alynghan qyryqqabat pen shalgham jәne as dәmdeuish kók shópter ýlken súranysqa ie bolyp, tez arada ótip ketti. Qojalyqtyng tóraghasy Setesh Ermaudyng aituyna qaraghanda, qytaylyq tehnologiyamen salynghan jylyjaylarda jyl boyy birneshe mәrte ónim jinaugha bolady.

Ótken jyly Aqsu audanynda Qytay tehnologiyasymen salynghan alghashqy jylyjaylar ónim ósiruge kiriskenin jazghan bolatynbyz. Aspan asty elinen ataqonysyna kóship kelgen qandastarymyzdyng bastamasymen qúrylyp, iske kirisken «Jarboldy» sharua qojylyghynyng qarpayym ghana tehnologiyamen salynghan: saman kirpish pen jylu ótkizgishtigi kýshti jarghaqtan (polietiylen) jәne soqpa peshten  ghana túratyn jylyjaylarynyng alghashqy ónimderi byltyrghy jeltoqsannyng sonynda audan ortalyghy men Taldyqorghan qalasyndaghy kommunaldyq bazarda satylyp, jergilikti júrt pen qalalyqtardyng janajyldyq dastarhanynyng kórkin keltirgen bolatyn. Nauryz qarsanynda sharuashylyq ekinshi ret ónim jinap, saudagha shyghardy. Atyzdardan jana ghana jinalyp alynghan qyryqqabat pen shalgham jәne as dәmdeuish kók shópter ýlken súranysqa ie bolyp, tez arada ótip ketti. Qojalyqtyng tóraghasy Setesh Ermaudyng aituyna qaraghanda, qytaylyq tehnologiyamen salynghan jylyjaylarda jyl boyy birneshe mәrte ónim jinaugha bolady.
– Mening ózim jәne otbasymdaghylar sharuanyng osy týrin óte jaqsy mengergenbiz. Qytayda túrghan kezimizde jylyjaylar túrghyzyp, solarda ósirgen ónimderdi satumen shúghyldanatyn jergilikti kәsipkerding qol astynda júmys istedik. Onda ózimizge tiyesili jer joq edi. Ata-baba qonysyna oralghannan keyin, shette jýrip myqtap mengergen kәsippen ainalysu turaly úsynysymyz jergilikti memlekettik organdar tarapynan ýlken qoldaugha ie boldy. Jer de tabyldy, alghashqy qoldaular da jasaldy. Sonyng nәtiyjesinde óz isimizdi ashtyq ta, aragha biraz uaqyt salyp baryp, onyng alghashqy jemisin de jey bastadyq, – deydi Setesh.
Jaqynda «Jarboldy» sharua qojalyghyndaghylardyng jylyjaylarynda qaryqqabat, qyzanaq, shalgham, tәtti búrysh pen qiyrdyng kezekti ónimderi jinaldy. Barlyghy birkelki, syrtynda eshqanday kemistik joq, kesken kezde jas kókónisting iyisi múryn jaryp ketetin ónimderdi ósiru de onay emes ekeni anyq. Kókónis kóp kýtimdi  qajet etedi jәne  uaqytty qúr jibermeuing kerek. Ár kýnning josparlanghan júmysy bar. Suaru, qopsytu, tynaytqyshtarmen qosymsha azyqtandyru, temperaturanyng túraqtylyghyn qamtamasyz etuding manyzy zor. Osynshama enbekpen ósirilgen kókónis týrleri «Jerúiyq»  kommunaldyq bazarynda ózining túraqty túytynushylaryn da tauyp ýlgeripti. Múnda «Jarboldy» sharua qojalyghynyng ónimderin asygha kýtetinder kóptep sanalady.

Túqymy asyl tozbaydy

 

Qúdaygha shýkir, Almaty oblysy mal sharuashylyghy jóninen el kólemindegi aimaqtardyng aldynda keledi. Songhy jyldary tórt týlik basy túraqtap qana qoymay, birshama óse bastady. Soghan say oblys basshysy atalghan salanyng tabystylyghyn arttyru maqsatynda mal túqymyn asyldandyrugha airyqsha nazar audaryp, tiyisti oryndargha naqty mindetter jýktep otyr. Sonday negizgi baghyty mal túqymyn asyldandyru bolyp tabylatyn kәsiporyndardyng biri – Taldyqorghan qalasyndaghy «Asyl» asyl túqym ortalyghy» JShS óndirushi búqalardyng túqymyn odan ary jaqsartudyng jana әdisterin batyl qolgha aluda. «Asyl» JShS etti, sýtti baghyttaghy iri qarany ósiruge mamandandyrylghan. Ortalyq el kólemindegi osynday asyl túqymdy sharuashylyqtyng birgeyleri qatarynda atalady. Býgingi kýni ondaghylar oblys kóleminde 160-tan astam úryqtandyru punktterin ashqan jәne olardyng arasynda kóshpeli punktter de bar.
Tayauda «Asyl» asyl túqym ortalyghy» JShS bazasynda oblystyq auyl sharuashylyghy basqarmasy mamandarynyng , QR Auyl sharuashylyghy ministrligi agroónerkәsiptik kesheni ókilderinin, oblystaghy sharuashylyqtardyng asyl túqymdy mal jóninegi memlekettik inspektorlarynyn, audandardaghy aldynghy qatarly sharuashylyqtardaghy zootehnikterding qatysuymen oblystyq dengeydegi oqytu seminary bolyp ótti.
Seminarda QR Auyl sharuashylyghy ministrligi agroónerkәsiptik keshenining asyl túqymdy mal jónindegi bas memlekettik inspektory Amangeldi Kesikbaev Almaty oblysyndaghy mal sharuashylyghy men ghylym qayratkerlerining birlesken júmystary arqasynda ónirdegi sýt óndiruding kólemi men sapasy ghana artyp qana qoymay, osy baghytta ósiriletin asyl túqymda iri qaranyng sany da arta týskenin airyqsha atap ótti. Múnda «Asyl» ortalyghynyng da aitarlyqtay ýlesi barlyghyna da nazar audardy. Osynda ósirilgen «Alatau», «Qaraala» «Ayrshiyr», «Áuliyekól» asyl túqymdy óndirushi búqalar salmaq qosuda jaqsy jaqtarynan bayqalghan. Mәselen, «osyndaghy «Giyaz» atty búqanyng salmaghy bir tonnadan assa, taghy otyz búqanyng salmaghy segiz jýz keliden asyp jaghylypty. Osylardan alynghan túqymdyq material tereng kriogendik múzdatu jaghdaylarynda otyz jylgha deyin saqtalatyn kórinedi.
Songhy alty jyl boyy sapaly túqymdy irikteuge basa nazar audaru arqasynda túqúymdyq bankting jaqsaruyn 50 payyzdan asyrugha mýmkindik tughanyn da aita ketken jón. «Asyl» asyl túqymdy ortalyghy» JShS-ning diyrektory Beken Erdenov óz kezeginde ózderining qol jetkizgen azdy-kópti tabystarynda oblys basshylyghynyng ýlken ýlesi barlyghyna toqtaldy. Oblystyq dengeydegi biylik tútqalarynyng naqty demeushiligi men qoldauynsyz búnday jetistikke jetu mýmkin emestigin de jasyryp qalghan joq. Ýstimizdegi jyly ýy sharuashylyqtaryndaghy siyrlardy úryqtandyrugha 81 mln. tengeden astam qarjy bólinipti. Osynau qomaqty qarjygha 180 myng siyr úryqtandyrylady. Múnday tәjiriybe bizding eldi túnghysh ret qoldanyluda. Jogharydaghy qarjygha qosymsha taghy 13 mln. tenge jemshóp satyp alugha, 17 mln. tengege juyq qarjy dәri-dәrmekter men súiyq azot jәne kriogendik jabdyqtar satyp alugha qarastyrylypty. Beken Qasqyrbekúlynyng aituynsha, osynday jandy kómek óz kezeginde maldy qoldan úryqtandyrudy 63 payyzgha deyin jetkizuge mýmkindik berip, jyl sayyn 640 myng tonna sýt óndiruge jaghday tughyzady.
Osynday biyikterdi baghyndyruda shet elderdegi ozyq tәjriybelerge de sýienu uaqyt talaby. Ortalyqtyng mamandary osydan biraz búryn bizder qoldanyp jýrgen úryqtandyrudyng tabletkalandyrylghan týrinen bayaghyda bas tartqan Daniyada bolyp, olardan túqymdyq materialdy «shpristik» әdispen jetkizuding jay-japsaryn ýirenipti. Búl tәsil arzan әri ónimdiligi de jogharylyghymen erekshelenedi. Amandyq bolsa, keler jyldan bastap ortalyq osynau tiyimdi әdiske kóshudi qolgha almaq. Qazirgi kezde jan-jaqty dayyndyq júmystary jýrgizilude. Súiyq azottyq zerthana jóndelip, malgha arnalghan jana qoralar salynuda, búqalardy josparly sauyqtyrugha qatysty qadaghalau sharalary barynsha kýsheytilgen. Maldy veterinarlyq baqylau jaqsartylyp, azyqtandyrudyng jana mósherleri bekitilgen. Mýiizdi iri qarany úryqtandyrudyng jana tәsilin engizu ýshin ortalyqqa 35 mln. tenge kerek. Eger, oigha alghandar jýzege assa, Almaty oblysyndaghy túqymdyq-seleksiyalyq júmystar býgingisinen de jaqsara týseri sózsiz.
«Asyl» ortalyghy byltyr ýy sharuashylyghyndaghylargha 48 mln. tengening qyzmetin kóretse, biyl ony 51 mln. tengege jetkizbek. Óitkeni, auyl túrghyndary asyl túqymdy mal ósiruding barlyq jaghynan tiyimdi ekenin týsindi. Kýnine 5 litr sýt beretin alty-jeti sir ústaghansha, 25-30 litr sýt sauylatyn bir siyrdy baghyp-qaqqannyng paydasy moldyghya kózderin jetkizipi, osy baghyttaghy sharalargha belsene atsalysuda.  

0 pikir