Sәrsenbi, 24 Sәuir 2024
Qogham 7875 0 pikir 2 Jeltoqsan, 2015 saghat 12:18

TÝRKIYa-RESEY TAUAR SOGhYSY: QAZAQSTANNYNG ÚTPAGhY NE?

Jaqynda qazaqstandyq sarapshylar Resey men Týrkiya arasyndaghy úshaq apatynan keyin órbigen  ekonomikalyq janjaldardyng Qazaqstangha әseri jayly pikirlerin bildirgen. Búl turaly Azattyq sayty jazady.


Resey preziydenti Vladimir Putin Su-24 úshaghyn Týrkiya qaruly kýshteri atyp qúlatqannan keyin, 28 qarashada Týrkiyagha qarsy arnayy ekonomikalyq shara qoldanu turaly jarlyq shygharghan edi. Ol jarlyqta týrkiyalyq keybir tauarlardy Reseyge kirgizbeu ne shekteu, eki el arasynda 2016 jyldyng 1 qantarynan bastap vizasyz tәrtipti joi jәne charterlik reysterge tyiym salu jayy da aitylghan.

Sarapshylar «Eki elmen de tyghyz qarym-qatynasy bar Qazaqstan búl janjaldan ekonomikalyq túrghyda úta ma, útyla ma?» degen saualgha jauap izdep kórgen.

Mysaly, Qazaqstan strategiyalyq zertteuler institutynyng mamany Vyacheslav Dodonov búl janjaldan Qazaqstangha kelip keter payda joq ekenin aitady. Dodonovtyng pikirinshe, elimizdegi ishki naryqty qamtamasyz ete almay otyrghan jenil ónerkәsip ókilderi Resey naryghynda Týrkiyanyng ornyn basuy mýmkin emes.

«Qatelespesem, Týrkiyanyng Reseyge eksporty jylyna 3 milliard dollar bolghan. Onda ónimderding týri kóp. Negizinen jenil jәne tamaq ónerkәsibi ónimderi. Bizding ishki naryqty qamtamasyz ete almay otyrghan jenil ónerkәsibimiz Reseyde Týrkiyanyng ornyn basuy mýmkin emes. Auyl sharuashylyghy ónimderine kelgende, jogharydaghy boljam iske asuy mýmkin. Sonday-aq, Reseyding Týrkiyagha jiberetin negizgi tauary – gaz jәne múnay ónimderi. Endi óziniz qaranyzshy, Qazaqstannyng Týrkiyagha tikeley baratyn qúbyry da joq», – deydi Vyacheslav Dodonov.

Al qazaqstandyq taghy bir ekonomist-sarapshy Petr Svoyk Resey sanksiyalarynan keyin Týrkiya tauarlary ýshin Qazaqstan tranzittik aimaqq ainalyp, shekaradaghy teketires kýsheye týsui yqtimal ekendigin aitady.

Svoykting pikirinshe de,  Resey men Týrkiya arasyndaghy kiykiljinnen tuyndaghan ekonomikalyq daudan Qazaqstannyng útuy ekitalay. Sarapshy onyng sebebin Qazaqstan ekonomikasynyng shiykizat eksportyna negizdelgeninen kóredi.

«Múnday әreketter bolady. Biraq búl Qyrymdy anneksiyalap alghan song Batystyng sanksiyasyna ilikken Reseyding Europa tauarlaryna embargo salghandaghysynday bolady. Reseyding baqylau mekemeleri tekserudi kýsheytedi. Auqymdy kesiri bolmaydy. Kedendik shekara bolmaghanmen tauarlar tekseriledi. Búl tekseris kýsheye týsedi», – deydi Petr Svoiyk. Búl turaly nur.kz sayty jazghan.

Al ekonomist Maqsat Seralynyng pikir kerisinshe, Resey naryghyna kirgizilmegen tauarlar Ortalyq Aziyagha jetui mýmkin degen boljam jasaghan.

«Ol tauar Týrkiyagha qaytyp barmaydy. Sondyqtan olardy Ortalyq Aziya memleketterine ótkize bastaydy. Búl aimaqta kiyim arzandauy mýmkin. Biraq ol ajiotaj bolatynday emes, qysqa merzimge sәl ghana arzandauy yqtimal», – deydi Maqsat Seraly.

Al Resey Federasiyasy premier-ministri Dmitriy Medvedev  EAEO-gha mýshe memleketterge óz ýndeuin jariyalaghan. Onda Týrkiyagha salynghan ekonomikalyq sanksiyalargha sәikes, Astana men Bishkek Týrkiyadan әkelinetin avtotransporttargha shekteu qoy tiyis delingen (http://catv24.com/index.php?newsid=537).

«EAEO ayasynda biz óz әriptesterimizden, Týrkiyadan tasymaldanatyn avtotransporttyq tauar týrlerine shekteu qoidy nemese Astan men Bishkek arqyly tranzittik tauarlardy Resey territoriyasyna jetkizudi azaytudy talap etemiz»,-deydi RF premier-ministri.

Óz kezeginde Týrkiya Preziydenti Rejep Tayyp Erdoghan Resey Federasiyasy qaruly kýshteri men azamattary ýshin Bosfor men Qara teniz aumaghyna  kiruge tyiym salghan (http://agrimpasa.com/srochnaya-novost-erdogan-oficialno-zayavil-chto-turciya-zakryvaet-dlya-rossii-bosfor-i-dardanelly.html).

Týiin: Týrkiya men Resey teketiresi Qazaqstannyng syrtqa sayasatyna da syn bolghaly túrghany ras. Resey – sayasy әri ekonomikalyq odaqtasymyz, al týrikter – qandastarymyz. Qazaq diplomatiyasyna tarazynyng basyn teng ústau onay bolmaydy. Sarapshylar Resey men Týrkiya arasyndaghy shiyelenis birinshi kezekte ekonomikalyq qatynastargha әser etedi degen pikir aituda. Jylyna 30 milliard dollardy  qúraytyn ózara sauda men 2 milliard dollardan  astam ózara jinaqtalghan investisiyalar taghdyry tarazyda túr. Týrkiya - Reseydin sauda kólemi boyynsha besinshi orynda túrghan seriktesi edi. Dese de, qazir seriktesterding arasyna syzat týsken.  Sarapshylar pikirinshe, Týrkiya-Resey ekonomikalyq soghysynan Qazaqstangha kelip-keter payda joq. Álbette, tarazy basyn «ústamdylyq» basa ma, әlde, «mýddenin» salmaghy tarta ma, oghan uaqyt tóreshi.

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz 

 

0 pikir