Beysenbi, 18 Sәuir 2024
Janalyqtar 3730 0 pikir 27 Mamyr, 2010 saghat 07:55

Sayasy sauatsyz syqaqshy

Songhy kezderi Qaraghandy aimaghyndaghy ýkimetshil búqaralyq aqparat qúraldary taza shatysa bastaghan synayly. Tura maghynasynda. Búdan ilkide «Jas Alash» gazeti oblystaghy «Qazaqstan-Qaraghandy» telearnasyndaghy teketires turaly taldap, talqylap jazghan bolatyn. Kenshiler aimaghynda ýkimetting iydeologiyasyn jýrgizuge mýddeli jalghyz qazaq tildi basylym - oblystyq «Ortalyq Qazaqstan» gazetining ainalasyndaghy dau-damay da telearnadaghy shudan kem emes ekenin júrt bile me eken?!

Kóptegen maqala-ocherkterimen, jeke adamdar turaly әsire kópirtip maqtaghyshtyghymen, nauqandyq dýniyelerdi sol bayaghy josparly sharuashylyq zamanyndaghy úranmen «uralap» jazatyn «Ortalyq Qazaqstan» gazeti әli de kenestik dәuirding sarqynshaghy ispetti. Sәuirding 1-júldyzynda oblystyq gazetting Kýlki kýnine arnaghan «Shanshar» әzil-syqaq otauynda mynaday әzil habarlandyru jariyalandy: «Astana qalasyndaghy pәterimdi satamyn nemese Aqtoghay audanyndaghy tútas bir auylgha aiyrbastaymyn. Baylanys telefony: 0-00-00-00».

Songhy kezderi Qaraghandy aimaghyndaghy ýkimetshil búqaralyq aqparat qúraldary taza shatysa bastaghan synayly. Tura maghynasynda. Búdan ilkide «Jas Alash» gazeti oblystaghy «Qazaqstan-Qaraghandy» telearnasyndaghy teketires turaly taldap, talqylap jazghan bolatyn. Kenshiler aimaghynda ýkimetting iydeologiyasyn jýrgizuge mýddeli jalghyz qazaq tildi basylym - oblystyq «Ortalyq Qazaqstan» gazetining ainalasyndaghy dau-damay da telearnadaghy shudan kem emes ekenin júrt bile me eken?!

Kóptegen maqala-ocherkterimen, jeke adamdar turaly әsire kópirtip maqtaghyshtyghymen, nauqandyq dýniyelerdi sol bayaghy josparly sharuashylyq zamanyndaghy úranmen «uralap» jazatyn «Ortalyq Qazaqstan» gazeti әli de kenestik dәuirding sarqynshaghy ispetti. Sәuirding 1-júldyzynda oblystyq gazetting Kýlki kýnine arnaghan «Shanshar» әzil-syqaq otauynda mynaday әzil habarlandyru jariyalandy: «Astana qalasyndaghy pәterimdi satamyn nemese Aqtoghay audanyndaghy tútas bir auylgha aiyrbastaymyn. Baylanys telefony: 0-00-00-00».

Kenestik kenkeles «Kýlki kýnin» әli úmyta almay jýrgen gazetting «әzilinin» týri әlgindey. Astanadaghy pәter shalghaydaghy audannyng auylynan, auyldaghy qystan qysylyp otyrghan qalyng elden, mal-mýlik, qora-qopsydan qymbat eken! Qymbat bolghanda da, tipti, qúnsyz! Pәter ótpey qalsa ghana aiyrbastay salady. Onymen, ýkimetting soyylyn soghyp otyrghan gazet ne aitqysy keldi eken?! Álde, «Auyldy damytayyq!», «Jas mamandardy shalghay auyldargha attandyrayyq!» dep úrandap otyrghan ýkimetting sayasatyn jýzege asyrugha jasalghan qadam ba búl?! Qalay desek te, «Shanshar» otauy shatpaqtaghan әzilsymaqtan sayasy sauatsyzdyqtyng qolansa iyisi mýnkiydi!

Onyng syrtynda, әzilkesh jurnalist Astanadaghy pәterge aiyrbastay salatyn Aqtoghay audanynda últqa qadirli eshtene joq tәrizdi! Aqtoghay audanynyng bir auylynda Alash kósemi Álihan Bókeyhanov, bir auylynda Jaqyp Aqbaev, bir auylynda Álimhan Ermekov, Áset Naymanbaev, Kýlәsh Bayseyitova, Manarbek Erjanov, Shashubay Qoshqarbaev, Narmanbet Ormanbetúly, Sahy Romanov, Maghauiya Hamziyn, Serik Aqsúnqarúly dýniyege kelgen. Búl tizimdi úzaghynan jalghastyra beruge bolady. Biraq, osynday últ túlghalary tughan topyraq oblystyq gazet ýshin týkke túrmaydy eken!!!

Atalmysh әzilsymaq jaryq kóre sala Aqtoghay audanynyng ardagerler kenesi, aqsaqaldar alqasy jәne ózge de qoghamdyq úiym ókilderi narazylyq tanytyp, jergilikti jerden oblystyq mәslihatqa saylanghan deputat Ayman Túqbaevagha, oblys әkimining orynbasary Arman Qyryqbaevqa shaghym hat joldaghan. Jaqynda әlgi narazylyqqa basu aitu maqsatymen oblystyq gazetting Bas redaktory, enbek sinirgen qayratker, oblystyq mәslihattyng deputaty, taghy da ózge salaqúlash ataq-danqy bar Maghauiya Sembay óz gazetine eki auyz jauap jazdy. «Aqtoghay audanynyng birqatar azamattary 1 sәuirdegi әzildi qabyldamasa, myna Men - bas redaktor - Maghauiya Slanbekúly Sembay Qazdauysty Qazybek babamyzdyng Edirey auyly nemese myna Mening auylym - Aqqora dep oquyn 18.558 oqyrmanymnan súraymyn» deydi ataq-abyroyy aspan tiregen redaktor.

«Qazybek biyding nemese Mening auylym dep oqynyzdar» degende Maghauiya myrzanyng ne aitqysy keldi eken?! Ózin әigili babamyzben qatar qoyghysy kelgeni-au shamasy. Gazetting shekesindegi «Sózding atasy - birlik, anasy - shyndyq» dep Qazdauysty Qazybek biyding aitqan úrandy ústanymyna osy gazet әlgi әzil arqyly tikeley qarsy shyghyp otyr! Esebi, ózi otyrghan bútaghyna balta shapqan Qojanasyrdyng әulekiligi tәrizdi. Oghan qosa, bir auyldy, tipti óz auylyn bolsa da, әzildep te, satyp jiberuge kim qúqyq bergen eken?! Aqyldy әzil «Astanadaghy pәterimdi satamyn, bolmasa, esigine qúlyp salyp, auylyma ketip qalamyn» dep kelui kerek edi ghoy.

Al, әlgi kýldibadam jauaptan oqyrmandy mensinbeuding yzghary seziledi. «Oblystyq gazet bir Aqtoghay nemese sonday audan men qala shenberindegi sheneunikterding ótkizetin audandyq dengeydegi sharalaryn, mәjilisterin jariyalaugha mindetti emes» dep bir shalqayady. Búny memleketting sayasatyna ashyqtan-ashyq kedergi keltiru dep úqpasqa shara joq. Bajaylap izdep otyrsanyz, keyde oblystyq gazetten bir aulada, bir ýide bolghan oqighasymaqtar da jariyalanyp jatatynyna el kuә.

«...jalpy redaksiya jurnalisteri Aqtoghay audanyn nazarda ústaydy. Ágәrәki, jaghymdy janalyqtarynyz ben jasampaz isteriniz bolsa?...

Bolmasa ókpelemenizder...»

Álbette, ókpelep qaytemiz - tek oblystyq gazetting beti búrynghy kenestik basshylar men qosshylar, odan qaldy 40, 50, 60, 70-ke tolyp jatqan toyshylardan bosap, eldik mәselelerdi kóbirek jazsa, quana oqyr edik. Onyng syrtynda, Bas redaktordyng jazyqsyz jauabynda «Aqtoghay audanynda nebary 700 oqyrmanymyz ghana bar» delinedi. Ózge audandarda mynnyng manynda bolsa da, esep týsinetin adam әr audandaghy halyq sanymen salystyra eseptep, payyzgha shaqqandaghy balamasyn tabar edi. Aqtoghay audany - oblystaghy túrghyndar sany eng az audan. Soghan shaqqanda, oqyrman sany jaghynan Aqtoghay audany eng alda túrghanyn ataqty redaktor bile me eken, bilmey me eken?!

Al, gazet kópke topyraq shashqanyn oilamay, qolynan kelip, qonyshynan basyp jatqanda, aqtoghaylyqtar saylaghan deputat A.Túqbaeva auyldaghy aghayyngha baryp, әngimelespek boldy. Alty ay qystan ashynyp, ashyghyp shyqqan auyl júrtshylyghy gazet basshylary ózi kelgenin qalap otyr. Bolmasa, is sotqa barmaq. Ne auyl aqsaqaldary ereuilge shyqpaq. Onyng ýstine, gazet qúryltayshysy oblys әkimining iydeologiya salasyna jauapty orynbasary Arman Qyryqbaev myrza da ýnsiz...

Sonymen, ýkimetting iydeologiyasyn, sayasatyn mýltiksiz atqarugha mýddeli «Agha gazet» Aydy aspangha shygharyp, auyldaghy aghayynnan Astanadaghy pәter qymbat dep qarap otyr! Ýkimetting sayasatyn ústaghan jergilikti biylik «Astanany dәripte» dep Kýlki kýnine tapsyrma bergen tәrizdi. Kýlki emes, jerkenish, ashu shaqyrghan, júttan jútap otyrghan júrtty jylaugha mәjbýr etken olaq, ojar әzilsymaq eldi ala tayday býldiruge bastaytyn synayly. Astanany asqaqtatqansyp otyryp, auyldaghy eldi qúldan tómen sanaytyn tәrizdi, reti kelse qúldyqqa satyp jibergisi de keletin tәrizdi!

«Jaman aitpay jaqsy joq» - el basyna kýn tusa, Otanyn satyp jiberetin opasyzdyqtyng da iyisi shyghady osy tústan...

 

Mýsirkep ÁLIMJANÚLY,

jurnalist,

Qaraghandy oblysy.

 

0 pikir