Júma, 29 Nauryz 2024
Janalyqtar 3284 0 pikir 26 Mamyr, 2010 saghat 04:43

315 myng qazaq sanaqqa ilikpepti!

Byltyrghy jylghy sanaqtyng ekinshi qaytara jariyalanghan nәtiyjesinde, Qazaq elindegi túrghylyqty últ ókilderining ýles salmaghynyng azayyp qalghandyghynan tiksinip, qandastarymyzdyng «jer qozghalsa da, qozghalmaytyn» salmaqty minezin, «arbamen qoyangha jetetindigine» degen senim singen bolmys-mentaliytetin oida ústay otyryp, «biraz qazaqtyng esepke kirmey qalghandyghyn» boljaghandardyng qauipteri rastala bastaghanday.

Keshe Parlamentke «Ýkimet saghatynda» esep beruge kelgen Statistika agenttigining tóraghasy Álihan Smayylov myna anyq mәlimetti jariya etuge mәjbýr boldy: 2009 jylghy jalpyúlttyq sanaqqa endigi Qazaqstangha túrghylyqty ornyqqan deuge bolatyn 315 myngha tarta oralman qazaq enbey qalghan! Bir ghajaby, oralmandardyng ózderin tura kinәlamaghanymen, statistikashylar múnyng bar aiyby solarda degendi menzegisi keletindey.

Byltyrghy jylghy sanaqtyng ekinshi qaytara jariyalanghan nәtiyjesinde, Qazaq elindegi túrghylyqty últ ókilderining ýles salmaghynyng azayyp qalghandyghynan tiksinip, qandastarymyzdyng «jer qozghalsa da, qozghalmaytyn» salmaqty minezin, «arbamen qoyangha jetetindigine» degen senim singen bolmys-mentaliytetin oida ústay otyryp, «biraz qazaqtyng esepke kirmey qalghandyghyn» boljaghandardyng qauipteri rastala bastaghanday.

Keshe Parlamentke «Ýkimet saghatynda» esep beruge kelgen Statistika agenttigining tóraghasy Álihan Smayylov myna anyq mәlimetti jariya etuge mәjbýr boldy: 2009 jylghy jalpyúlttyq sanaqqa endigi Qazaqstangha túrghylyqty ornyqqan deuge bolatyn 315 myngha tarta oralman qazaq enbey qalghan! Bir ghajaby, oralmandardyng ózderin tura kinәlamaghanymen, statistikashylar múnyng bar aiyby solarda degendi menzegisi keletindey.

- Aghymdaghy statistikany jýrgizu baghytynda shetelden kelgen oralmandardy esepke alu, tek olardy Ishki ister ministrligining qúzyrly organdary - kóshi-qon polisiyasy tirkegennen keyin ghana jýrgiziledi, - dedi elimizding «bas statisti» Á.Smayylov. - Qazaqstangha kelgen oralmandar túraqty orny bolghan jaghdayda tirkeuden ótip, statistikalyq talondy toltyrady. Osy oralmandar túraqty oryngha tirkelip, statistikalyq talondy toltyrmayynsha, olar statistikalyq esepke alynbaydy. Sondyqtan da últtyq sanaqty jýrgizu barysynda әlgi tәrizdes týitkilder boldy. Shynynda, Qazaqstangha kelgen, biraq әli oralman mәrtebesin iyelenuding әrtýrli satysynda túrghan, túraqty oryngha tirkelmegen shamamen alghanda 315 myngha tarta oralman bar. Búl problema bizge belgili, - dedi Agenttik basshysy. Múny estip, últjandy qalaulylar elendep qaldy. Yaghny qazaqtardyng Qazaqstan halqynyng jalpy sanyndaghy ýles salmaghy, tipti sәl de bolsa, ósuge tiyis emes pe?! Biraq sanaqshylar múny aitu ýshin biraz qarjy súraydy. «2009 jyly jýrgizilgen últtyq sanaq mәlimetterin tolyq óndep, ony jariyalau ýshin budjetten qosymsha 617 mln tenge qajet etiledi» dedi Statagenttik basshysy. Osy tústa ol ózining aghymdaghy jyldyng aqpanynda jariyalaghany on jylda bir oralatyn jalpyúlttyq halyq sanaghynyng qysqasha qorytyndysy ghana ekendigin eske saldy. Al jaqyn uaqytta azamattardyng diny ústanymy, azamattyghy, memlekettik tildi mengerui, halyqtyng ónirlerde ornalasuy, ónirlerdegi túrghyndardyng últtyq qúramy men diasporalar siyaqty tolymdy mәlimetter qamtylatyn týpkilikti qorytyndy jariya etilmek. Al eger Ýkimet pen Parlament múny taghat tappay, kýtip jýrse, qosymsha milliondap taghy qarjy bólsin! Aytpaqshy, sebebin aitpaghanymen, Statagenttik byltyr sanaq mәlimetterin óndeuge dep әu basta qorjynyna salynghan 4 mlrd 200 mln tengening 1 mlrd tengege juyghyn budjetke qaytaryp beripti. Soghan qaramastan, Smayylovtyng komandasy búrynghylardan әldeneshe artyq júmys isteuge mәjbýr bolghan:
«Mәselen, byltyrghy jyly qorytyndylardy baqylau jónindegi júmystar tolyq ayaqtalmaghan. Búdan bólek, mәlimetterdi óndeu boyynsha baghdarlamalarda kemshilikter boldy, biz olardyng birqataryn qayta jazyp shyqtyq. Búghan deyin sanaq kezinde jol berilgen kemshilikterding saldarynan 300 myngha tarta qaytalanyp ketken mәlimetter óshirilip, 1 milliongha juyq adamnyng jastaryn qayta týzeuge tura keldi, - dedi Álihan Smayylov. - Eng basty týiinge kelsek, últtyq sanaq mәlimetterin óndeuge biylghy jyldyng qarajaty әli kýnge bólinbey otyr. Statistikalyq jinaqtardy baspadan shygharugha aghymdaghy jyl budjetinen bar-joghy 19 mln tenge baghyttalghan, biraq qalghan mәlimetterdi óndeu, olardy kestelep shygharugha qarajat qarastyrylmady» degen Agenttik tóraghasy budjettik josparlau barysynda ózderining osy mәselege qatysty tapsyrys bergenderin, biraq Ýkimetting qarjygha jauapty qanatyndaghy sheneunikter tarapynan qoldau tappaghandyghyn múnaya jetkizdi. Áriyne, Smayylov «61,7 million bermesen, sanaqtyng týpki mәlimetin bermeymin» dep qasarysyp otyrghan joq, biraq múnyng bayau bolatyndyghyn eskertedi. «Biz qazirgi kýnde búl júmystardy ózimizding ishki resurstarymyzdyng esebinen jýrgizudemiz. Sondyqtan da, byltyrghy jylghy sanaq mәlimetterin óndeu men jariyalau júmystary tym bayau jýrgizilude» dedi Á.Smayylov. Degenmen, ol qalaulylardy sanaq mәlimetterining kelesi qorytyndylaryn tym keshiktire bermey, tayau uaqytta jariyalaytyndaryna sendirdi.
Mәjilis deputattary Agenttik basshysynyng auzynan estigen taghy bir janalyq: elimizding bas statistikalyq organy Elbasynyng bastamasymen jәne tikeley baqylauymen qolgha alynyp jatqan Ýdemeli industriyalyq-innovasiyalyq damu baghdarlamasynyng iske asu barysyna arnalghan toqsan sayynghy arnayy bulleteni shygharudy josparlap qoyypty. Qay aimaq basshysynyng búl iste әbjildik tanytyp, kósh bastap kele jatqandyghyn, al qay әkimning janasha júmys jasay almay, isti qojyratqandyghyn ýkimettegiler de, qalaulylar da osy basylymnan egjey-tegjeyli bilip otyratyn bolady.
Álihan Smayylovtyng bir búiymtayy bar eken: ol óz komandasyn keneytuge qúmbyl. Agenttik tóraghasynyng baylamynsha, qosymsha kýsh «Ýshtik odaqtaghy» ózara sauda boyynsha statistika tasqynyn óz arnasynda ústap, dúrys jýrgizu ýshin qajet eken. «Kedendik odaq elderi arasyndaghy ózara sauda esebin úiymdastyru maqsatynda Agenttik 2011 jyldyng 1 shildesinen bastap, Ózara sauda statistikasyn jýrgizu jónindegi ókiletti organ retinde aiqyndaldy» degen Álihan Smayylov osyghan oray qúrylatyn jana aqparattyq jýiege qyzmet kórsetetin adamdardy júmysqa qabyldau kerektigin jetkizdi. Ol Agenttikting ortalyq apparatynyng da, Almatydaghy statistika departamentining de shtatyn úlghaytugha niyetti. Al búl sharua taghy 275 million tengeni talap etetin kórinedi. Statistika agenttigi Premier Kәrim Mәsimov qol qoiy qajet tiyisti Ýkimet qaulysynyng jobasyn da endigi әzirlep tastapty.

Ayhan ShÁRIP

«Ayqyn» gazeti 25.05.10.

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1562
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2257
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3537