Beysenbi, 25 Sәuir 2024
Qogham 15201 0 pikir 22 Shilde, 2015 saghat 12:21

GhALYMDAR: QAZAQTAR GhÚNDAR JÁNE ANDRONOVTYQTARMEN TUYS

Qazaqstandyq ghalymdar qazaqtar men jauynger halyq ghúndardyn, sonymen qatar kóbirek ariyler retinde tanys andronov mәdeniyeti ókilderining DNQ-syn salystyrdy.

Boljanghanday ýsh halyqtyng arasynda jaqyn tuystyq baylanys bar ekeni anyqtaldy dep jazdy «Ekspress K» basylymy. Búl turaly Nur.kz habarlady.

Zertteudi Shejire DNA jobasynyng ghylymy jetekshisi Jaqsylyq Sәbitov jýrgizgen. Ol 3-4 myng jyl búryn Qazaqstan jerinde ómir sýrgen andronovtarda qazaqtardyng tabyn ruynda jii kezdesetin gender toby baryn anyqtaghan.

Batys mәdeniyetinde andronov ókilderin ariyler dep atau qabyldanghan. Naq solar anyzgha ainalghan Arqayym qalasyn túrghyzyp, alghash ret eki ayaqty kýimeni oilap tapqan. Olardan qalghan mәdeniyet izderi Sibirden bastap Ýndistangha deyingi aumaqta kezdesedi.

Ghúndar qazaqtardyng kerey, uaq, sirgeli syndy rularyna tuys bolyp shyqqan. Jaqsylyq Sәbitov Qytaydyng soltýstik aimaghyndaghy Eginkól, Dýrlik, Nars, Barkól syndy qorymdardaghy jauyngerlerding DNQ-syn zerttegennen keyin osynday sheshimge kelgen.

Ghúndar kýsh-quaty myqty taypa bolghan. Jauynger ghúndardan qorghanu ýshin Qytay imperatory Sy Shy Huandy úly Qytay qorghanyn túrghyzghan.

Qazaq eli biylghy jyly Qazaq handyghynyng 550 jyldyghyn toylaudy qolgha aldy. Sovettik kezende qazaq tarihy Qazaq AKSR-ining qúryluynan bastalady delinip keldi. Al tәuelsizdik alghan song qazaq tarihyn Altyn orda ydyraghan song ornyna kelgen Aq orda(Kóshpeli Ózbekter memleketi) memleketinen bólinip shyqqan Kerey men Jәnibek qúrghan Qazaq handyghynan bastalady dep jazdyq.

Qazaq memleketining atauyna negiz bolghan qazaq sózi XIII-XIV ghasyrlarda payda bolghanymen, qazaq últyn qúraytyn ru-taypalardyng tamyry terende jatyr. Atap aitqanda, Ýisin memleketi B.d.d. III ghasyrda, Qanly memleketi - Qytay jazba derekterinde kanszuy degen atpen, b.z.d. II gh. Ómir sýrgeni aitylady. Qazaqty qúraushy kóptegen rular erte orta ghasyrdaghy Týrik qaghanatynyng taypalary bolghan. IX-XII ghasyrlarda memleket retinde ómir sýrgen Kerey, Nayman, Jalayyr handyqtary monghol shapqynshylyghyna deyin ómir sýrdi. Osy uaqyttarda qazirgi Qazaqstannyng tútas territoriyasy Deshti Qypshaq dep ataldy.

Esterinizge salatyn bolsaq, byltyr kórshi Resey preziydenti Putin «Qazaqtarda búryn memleket bolmady, ony qazaqtardyng qazirgi preziydenti qúrdy» dep aitsa, LDPR partiyasynan memlekettik dumadaghy deputat Jirinovskiy «Jongharlardyng betin biz qaytaryp, qazaqtargha handyq qúryp berdik» dedi.  Al, byltyrghy qyrkýiekte Reseyding Vladimir Handrusay   degen etnosayasattanushysy «Putin tarihshylardyng oiyn dúrys jetkizdi, qazaqtarda (KSRO-gha deyin) memlekettilik bolmaghan. Qazaq últshyldary "bizde Úly Qazaq handyghy, derjavasy bolghan. Olar әlemdegi iri memlekettermen sauda-sattyq jasady, bәri babalarymyzdan qoryqqan" dep aldap keledi. Múny dәleldeu ýshin olar oqulyqtar, kórkem shygharmalar arqyly Qazaq handyghynyng bolghanyn jazuda. Biraq búl jalghan. Búqar, Qoqan, Hiua, Jonghar, Qazan, Qyrym, Sibir, Noghay sekildi handyqtar boldy, múny aighaqtaytyn qújattar, búltartpas derekter bar. Tipti orys-kazaktarynyng jaulaushy ekenin aighaqtaytyn mәlimetter jeterlik. Al Qazaq handyghy jayly bir joldyq jazba joq. Onyng bolghany jóninde qújat ta joq.» dep qazaq tarihyna topyraq shashty.

Shyghystaghy kórshimiz qytay óz tarihyn 5000 jyldan astam dep jazyp jýr. Eger qazaq ghalymdary qazaqtardyng ghúndardyng tikeley úrpaqtary ekenin dәleldey alar bolsa, qazaq tarihyn 3000 jyldan astam dep jaza alghan bolar edik.

 

Abai.kz

0 pikir