Seysenbi, 23 Sәuir 2024
Biylik 4521 0 pikir 15 Tamyz, 2015 saghat 11:45

EGISTIK ALQABYNDAGhY ELDING SYBAGhASY

 «Qysta malyndy baq, jazda shóbindi shap» dep dana halqymyz tegin aitpasa kerek. Sondyqtan, qolda bar mýmkindikti tiyimdi paydalanyp, jaz ben kýzgi nauqandyq júmystardy úiymshyl¬dyqpen atqaru basty talaptyng biri. Osyny eskergen sharualar qazir barlyq kýsh-jigerdi osy maqsatqa júmyldyryp, egin oryp, mal azyghy qoryn dayyndau qamyna kiristi. Dala tósin dýbirge bólegen diqandardyng qyzu tirligi oblystyng barlyq audanynda jýrip jatyr. Osyghan oray, egis alqaptaryndaghy enbek dýbirin nazarynda ústap otyrghan oblys әkimi Amandyq BATALOV sala maman¬darymen birge Kerbúlaq audanyndaghy birqatar sharua¬shylyqty aralap, enbekker¬lerding qal-jaghdayyn bilip qaytty. Amandyq Ghabbasúly al¬dymen Kóksu auyldyq ok¬rugindegi «Za¬rina», «Aby¬qan», «Aqylbay» sha¬rua qo¬ja¬¬lyqtarynyng tynys-tir¬shiligimen tanysty. Oblys әkimin alqap basyn¬da qar¬sy alghan atal¬mysh sharua¬shylyq basshylary bir ja¬ghadan bas, bir jennen qol shyghara enbek etip, nau¬qandyq júmystardy úiym¬shyl¬dyqpen atqaryp jat¬qandyqtaryn әngime¬lep berdi. Olardyng býgingi tir¬lik¬teri jaman emes, jer, mal, auyl sharuashylyghyna qajet tehniy¬kalarmen de jetkilikti qamtama¬syz etil¬¬gen. Ayta keteyik, biyl au¬danda egis alqaby segiz myng gek¬targha úlghaytylghan. Elbasynyng tapsyrma¬syna sәikes bos jatqan jer¬ler¬ding basym bóligi memleket menshigine qaytarylyp, sol jer¬den telimin alyp iygerip otyrghan «Abyqan» sha¬rua qojalyghy býgin¬de egis kó¬lemin kóbeytip, arpa-biday ekken. Qazir orta eseppen әr gektardan 26 sentner¬den ónim jinaluda. Biz barghan sәtte dala tósin dýbirge bólegen kom¬baynshylar enbek kórigin qyzdyryp, egin oru nau¬qa¬nyn qyzdyryp jatty. Sol jerde Kóktal ózenine sa¬lynatyn shaghyn su elektr stansylarynyng jobasy tanystyryldy.

Qúny 15,5 mlrd. tengeni qúraytyn bes giyd¬ro¬¬¬elektrstansysynyng qúrylysyn «Jaryq Ener¬go» últtyq energetika¬lyq kom-paniyasy» jauap¬ker¬shi¬li¬gi shekteuli seriktes¬tigi qol¬gha alypty. Qazirgi kez¬de jer telimi bólinip, jo¬balau is¬teri jýrgizilip jat¬qan kó¬ri¬nedi. Jana jyl¬dan bastap elektr quatyn ón-di¬retin alghashqy stansy¬nyng qú¬ry¬lysy bastalmaq. Jal¬py quaty 37 megavatt bo¬la¬tyn bes stansy 2020 jylgha deyin iske qosylady degen boljam bar. Kóksu auylyndaghy sa¬ban¬nan biootyn jasaytyn zauyttyng tehno¬logiyalyq jelisi de nazargha úsynyl¬dy. Kóksu auylynyng әkimi Ergha¬ly Satymbaevtyng sózine jýginsek, osy biootynnyng jy¬lytu jýiesinde qol¬da¬ny¬la bastaghanyna bir jyldyng jýzi bolypty.Ekologiyalyq jaghynan taza ónim Ker¬bú¬laq, Úighyr jәne Aqsu au¬dan¬daryndaghy mektepter men basqa da әleumettik many¬zy bar nysandarda pay¬da¬la¬nyluda. Qajetti shiykizat kelisimshart negizinde sharua qojalyqtaryndaghy alqap¬tardan jinalady. Ónirdegi auqymdy tirlik¬terge kóz jetkizgen oblys basshysy Taldybú¬laq auy¬lyndaghy «Alatau Deyriy» jauapkershiligi shekteuli se¬rik¬testigin¬degi sharua bary¬syna da nazar au-dar¬dy. 2007 jyly qúrylghan serik¬tes¬tik mal jәne egin sha¬ruashyly¬ghy¬men ainaly¬sa¬dy. Búl jerdegi is barysyn Rahymjan Áljan¬úly bayan¬dady. Barlyghy 10047 gek¬tardy qúraghan qara topy¬raq¬ty alqapta shabyndyq jәne jayylymdyq jer bar. Egistiginde arpa men kýzdik, jaz¬dyq biday jәne kóp¬jyl¬dyq shóp ósi¬riledi. Shilin¬gir shildeni artta tas¬taghan diqandar qazir ma¬saq¬ty dәndi daqyldardy jinau qamynda. Onyng 750 gektary orylyp, 1 225 tonna astyq bastyrylghan. Ár gektardan orta eseppen 17 sentnerden aina¬lyp, jalpy kýtiletin ónim kólemi 5 myng tonnany qúramaq. Búl ónir kar¬toby¬men de kópke tanymal. Óit¬keni, ol jerding tabighaty osy daqyldy ósiruge óte ynghayly. Sondyqtan da ony kýtip-baptap, ósip-jetildiru sharuasy esh kedergisiz at¬qa¬rylady. Biyl 100 gektar jerge gol¬lan¬diyalyq tehno¬lo¬giya¬men santa, rozada dep ata¬latyn eki týrli kartop otyr¬ghy¬zylghan. Sharuashylyq ma¬mandary¬nyng aituynsha, onyng әr gektaryna 19 myn¬nan subsidiya tólenipti. Ár gek¬tar¬dyng ortasha ónimdiligi 250 sent¬nerdi qúrasa, al-daghy uaqytta 25-26 tonna kóle¬minde kartop alu jos¬par¬lanuda. Sharuashylyq sangha emes, sapagha mәn be¬redi. Baghaly daqyl arnayy qoymada saqtalynady. Ke¬lesi kezekte auyspaly egistik jýiesin saqtau ýshin onyng ornyna kópjyldyq shóp egilmek. Seriktestik auyl sharua¬shy¬lyghyna qajet tehnikalarmen de tolyq qamtamasyz etilgen. Túqym da ózderinen tabylady. Túraqty túty¬nushylary da bar. Jalpy, sharuashy¬lyqta barlyghy jýzden asa adam enbekke tartylghan. Elimiz Dýniyejý¬zilik Sauda Úiy¬myna mýshe. Demek, bәse¬ke¬lestik kóp.

Al ekologiyalyq jaghynan taza әri sapaly ónimge degen sú¬ranys esh¬qashan ýzilmek emes. Osy¬ghan baylanysty Amandyq Ghab¬bas¬úly: – Biz Dýniyejýzilik Sau¬da Úiymy¬na kirdik. Búl eli¬mizding ekonomikalyq ór¬leui, janghyruy men bәse¬kege qabi¬letti boluy ýshin asa manyzdy. Son¬dyqtan ózimiz ósirip, óndirip otyr¬ghan auylsharuashylyq, bas¬qa da sala¬lardaghy ónim-derimizdi euros¬tan¬dart¬qa say etip shygharuymyz ke¬rek. Son¬day dәrejege qol jet¬kizilse, eko¬logiyalyq ja¬ghy¬nan taza ónimderimiz qay elde bolsyn joghary bagha¬lanyp, ýlken súranys¬qa ie bolady. Ol ýshin Ýki¬met¬ten qol¬daular kórse¬tilip, sub¬sidiyalar tóle¬nude. Mәselen, biyl 24 mlrd. tengeden asa sub¬sidiya al¬dyq. Osyny tiyimdi pay¬da¬lansaq, kózdegen maq¬¬¬sa-ty¬myzgha jetemiz de¬gen oi¬da¬myn. Elbasymyz oblysqa jasaghan júmys sapary ba¬r¬ysynda óniri¬miz ýshin dәs¬týrli sanala¬tyn qant qy¬zylshasyn, jý¬ge¬rini, mal sharua¬shylyghyn jәne taghy sol siyaqty auyl sharua¬shylyghy salalaryn damy¬tudy tapsyrdy. En¬digi ke¬zekte osynyng bәrin eske¬rip, ong nәtiyje shygha¬ruy¬myz qajet, – dedi. Oblys әkimi Qoghaly auyl¬¬dyq okrugindegi «Mә¬diy» sharua qojalyghynda da boldy. Onda minsiz júmys atqaryp túrghan jana zama¬nauy kombayndardy kórip, kónil marqaytty. Sharua qojalyghynyng basshysy Qay¬¬rat Bekiyevting ai¬tuyn¬sha, búl tehnikalar enbek ónimdiligin art¬ty¬rugha erek¬she ýles qospaq. Sol al¬qapta nesibesin jer¬den aiyryp jýrgen diy¬qandar tamyljyghan ta¬myz¬¬dyng ap¬tap ystyghyna qaramastan egin oru nau¬qanyna qyzu kirisip, enbek kórigin qyz¬dyrdy. Tasy órge doma¬laghan qojalyq¬tyng negizgi baghyty egin jәne mal sha¬ruashylyghy. Olargha byl¬tyr jәne biyl «Agrobiyz¬nes–2020» bagh¬darlamasy ayasynda egin sharuashylyghy boyynsha 6,2 mln. tenge kóleminde demeuqarjy be¬rilgen. Bar¬-lyghy alpys bir tehniy¬kasy bar, ótken jyly liy¬zing¬ke bir traktor, bir dәri shashqysh, eki kombayn alyp¬ty. Sondyqtan, nau¬qandyq júmystardy jýrgi¬zude esh kedergi joq. Alqap basyndaghy jana kombayndar osynyng dә¬le¬lindey dala tósin dýbirge bóleude. Qalay desek te, auyldyqtar ýshin jazdyng songhy aiynda mindet etip, qay¬rat qylar sharua je¬ter¬lik. Múny «Bayghazy» sharua qojalyghynyng diy¬qan¬dary jaqsy biledi. Al¬tynemel auylyndaghy atal¬ghan qojalyq negizinen egin sharuashylyghymen shúghyl¬danady. Sala qyzmetker¬lerining sózine jýginsek, manyzdy nauqangha olar da barynsha yjdahat¬tylyq¬pen dayyndalypty. Qol¬daghy bar tehnikalaryn tý¬gendep, eskirgenderin sha¬ma jetkenshe lizing ar¬qyly janartugha den qoy¬ghan. Janar-jagharmaydan da tarshylyq kórip otyrghan joq. Qojalyq basshysy Yuriy Dembiskiy qazirge deyin 1100 gektar jerden astyq jinalyp, 1900 tonna astyq bastyrylghanyn jә¬ne onyng ortasha ónimdiligi gektaryna 18 sentnerden ainalghanyn sóz etti. Jalpy, biyl kýren¬bel¬dikter 80 myng gektar jer¬den dәndi daqyldar jiy¬namaq, al onyng 25 myny biday. Astyq týsimining or¬tasha ónimdiligi 20-25 sent¬nerden ainaluda. Egin oryp, elding yrysyn ysy¬rap¬syz jinau júmysy qonyr kýzge deyin jalgha¬sa¬tyn bolady.

Aygýl Baybosynova

Kerbúlaq audany.

Abai.kz

0 pikir