Senbi, 20 Sәuir 2024
Qogham 5266 0 pikir 2 Qazan, 2014 saghat 07:02

UKRAINA: PARLAMENTTIK SAYLAU SAYaSY BAGhYTTY ÓZGERTE ME?

Ukrainada kezekti sayasy nauqan bastaldy. Parlamenttik saylau ishki sayasattaghy eng manyzdy saual: «Ukraina qayda barady?» degen saualgha jauap beruge tiyis. Búl saylau týrli sayasy partiyalardyng arasyndaghy bәsekelestik tudyrghanymen, búrynghyday sayasattyng etnikalyq elementinen airylghandyghy aiqyndaldy. Bir shyndyq aiqyn sekildi, Ukraina eshqashan Reseymen odaqtastyqqa barmaydy. Sebepterin taratyp kóreyik.

Birinshiden, Ukrainadaghy reseyshil partiya «Aymaqtar partiyasy» saylaugha әlsirep keldi. Reseyding Qyrymdy anneksiyalauy, Shyghys Ukrainadaghy separatisterdi qoldauy, Ukrainamen birtútas ekonomikalyq aimaq turaly sharttyng bolghanyna qaramastan, týrli ekonomikalyq sanksiyalardy qoldanuy, sonymen birge әleumettik-ekonomikalyq qysym ukrain júrtshylyghyn Reseyden týnildirdi. Týnildirgeni sonshalyq, Parlamenttik saylau nauqanyn kóp partiyalar «Aymaqtar partiyasynyn» ókilderining jarnamalaryn qoqys jәshigine laqtyrudan bastap jatyr, búl baghyt tek Kiyevte emes, Ukrainanyng barlyq aimaqtarynda keng kórinis tabuda.

Ekinshiden, saylaugha Qyrym jәne Shyghys Ukrainanyng halqy qatyspaytyndyghy belgili boldy. Búl Shyghys Ukraina túrghyndarynyng saylaugha boykot jariyalauymen baylanysty. Ukrainanyng qalghan bóligindegi orystildi azamattar Reseyding qysymynan zardap shegip otyr. Yaghny Ukrainagha qatysty sanksiyalar Ukrainadaghy orys últynyng ókilderine de óz kesirin tiygizbey otyrghan joq.

Ýshinshiden, Ukraina Resey syrtqy sayasatynyng nәtiyjesinde búryn sondy bolmaghan últtyq ruhtyng kóterilui jaghdayynda ómir sýrude. Kez-kelgen qaqtyghys jaghdayynda ómir sýrip jatqan qoghamda últshyl kýshterding basymdyqqa jetui zandylyq. Biraq búghan Resey de kinәli. Batystyq qoghamda memleketter óz mýddelerin qorghau ýshin týrli lobbistik úiymdardy qoldanyp, sayasy bәsekege arqa sýiese, Resey óz әskerlerin kirgizip ekonomikalyq sanksiyalar qoldanady. Songhy uaqytta jýrgizilgen әleumettik saualnama Ukraina halqynyng 75 payyzynyng Putindi eng jekkórinishti sheteldik liyder dep esepteytindigin kósetti. Búl obektivti nәtiyje.

Tórtinshiden, resmy Kiyev osy uaqytqa deyin ózining gumanistik baghytynan taymaugha tyrysyp jatqandyghyn anghartady. Shyghys Ukrainany eseptemegende ózge aimaqtardan orystildi azamattardyng ýdere kóshui angharylmaydy. Kerisinshe, Shyghys Ukrainadan Kiyev jәne ózge aimaqtargha baghyttalghan kósh ýdep túr. Eger belgili aimaqtaghy Ýkimet tiyimdi sayasat jýrgizip jatqan bolsa múnday kóshting oryn aluy qyzyq kórinedi emes pe? Múnda shyghys Ukraina ýshin kýresushi túrghyndargha qaraghanda, Reseyden kelgen «eriktiler» sany kóppteu sekildi.

Besinshiden, Shyghys Ukrainamen bolghan qaqtyghys barysynda resmy Kiyev mobilizasiya jýrgizuge mәjbýr boldy. Búl Ukrainadaghy myndaghan otbasylar ózderining asyraushylarynan airylyp otyr degen sóz. Shyghys Ukraina búl qaqtyghysta Reseyge arqa sýieytindigi belgili. Yaghny otbasylardyng óz asyraushylarynan airyluyna yqpal etip otyrghan naqty Reseyding ózi ekendigine ukraindyqtardyng eshqanday kýmәni joq.

Altynshydan, Ukrainanyng barlyq derlik sayasy kýshteri tek Shyghys Ukraina ghana emes, tipti Qyrymnyng anneksiyasymen kelispeytindigin mәlimdeude. Yaghni, azamattyq qantógisting toqtauy ekitalay. Saylau biter-bitpes Ukrain әskerleri jana ýlken әskery operasiyalargha dayyndyghyn bastaytyndyghyn eshkim jasyryp otyrghan joq. Onyng ýstine osy saylaugha búryn sondy bolmaghan millitaristik komponent kirip otyr. Ol qaqtyghysta ózining belseniligimen tanylghan dala komandirleri. Búl adamdar ózining negizgi maqsaty Ukrainanyng territoriyalyq tútastyghyn qalpyna keltiru ekendigin eshqashan jasyrghan emes. Qyzyghy búl baghytqa qarsy túrugha mýddeli «reseyshil» kýshterding barlyghy saylaudan bas tartuda. Búl әskery baghytty qoldaytyn kýshterding jenisinde kýmәn tudyrmaydy.

Al «Ukraina qayda barady?» degen saualgha da jauap tabylghan sekildi. 26 qazandaghy Parlamenttik saylaugha qatysushylardyng barlyghy ózderining negizgi maqsaty Europa odaghyna kiru ekendigin jasyryp otyrghan  joq. Sebebi Ukrainanyng territoriyalyq tútastyghy men ekonomikalyq damuy batystyq elder kepildik bere alatynnday kórinedi.

Ne bolsa da manyzdy súraqtardyng barlyghyna nýkte qoyylghanday. Manyzdysy - múnday tarihy oqighalardan sabaq aluda. Osy saylau Resey men Ukrainanyng bauyrlastyq qatynastaryna qosh aitysuyna alyp kelu yqtimaldyghy joghary. Songhy әri eng manyzdy saual, Resey osy saylau qorytyndysynan ne týier eken?

Shynghys Ergóbek

Abai.kz

0 pikir