Júma, 29 Nauryz 2024
Qogham 11819 0 pikir 20 Mamyr, 2014 saghat 15:27

ORALMANDARDYNG 70 payyzynda JOGhARGhY BILIM JOQ

Ekonomika jәne budjetti josparlau viyse-ministri Mәdina Ábilqasymova (surette) Mәjilisting әleumettik jәne mәdeny damu komiytetining otyrysynda osylay dedi.

Viyse-ministrding keltirgen deregine sensek, enbekke jaramdy oralmandardyng  8,6 payyzy jogharghy bilimdi, 20,6 orta bilimdi, 71 payyzynyng jalpy bilim bar nemese mýldem bilim almaghan.  Osynday sandardy algha tarta sóilegen Mәdina Ábilqasymova: «Sondyqtan, bilimi men kәsiby mamandyghy joq, bolsa da dәrejesi tómen enbek kýshi Qazaqstannyng enbek kýshi naryghyna qosylyp jatyr. Búl mәsele oralmandardyng qoghamgha sinisip ketuine kedergi boluda» depti.

Viyse-ministr hanym tarihy Otanyna kóship kelgen qandastardyng teng jartysy Ontýstik Qazaqstan, Jambyl, Manghystau, Almaty oblystaryna qonystanghanyn, oralmandardy ornalastyru dúrys jolgha qoyylmay kele jatqanyn aita kelip:

«Býgingi tanda azamattyq alghan enbekke jaramdy oralmandardyng barlyghy júmyspen qamtylmaghan. Oralmandardyng әleumettik jaghday men júmyspen qamtyluy barysyn anyqtaytyn monitoring joq» ,  - dep kóshi-qon mәselesi keybir týitkildi tústaryna da toqtalghan.
Ekonomika jәne budjetti josparlau viyse-ministri Mәdina Ábilqasymova esebinshe, Qazaqstan Tәuelsizdik alghan jyldar ishinde shet elderden 944 myng qazaq kóship kelse, onyng 860  myny QR azamaty atanghan.

 

Viyse-ministr Mәdina Ábilqasymovanyng jariya etken mәlimetterine oray, kóshi-qon jәne oralmandary mәselesin údayy nazarda ústap kele jatqan «Jebeu» qoghamdyq birlestigining atqarushy diyrektory Rahym Ayypúly jәne jurnalist Esengýl Kәpqyzynyng (surette) pikirlerin bilgen edik.

 

Rahym Ayypúly, «Jebeu» qoghamdyq birlestigining atqarushy diyrektory:

- Viyse-ministr óz sózinde syrttan keletin qazaqtardy qoghamnan alshaqtau etip kórsetip jibergen. 2011 jyly Astanada ótken Dýniyejýzi qazaqtarynyn qúryltayynda Elbasy Núrsúltan Nazarbaev óz bayandamasynda «300 myng otbasy kóship keldi, elimizdegi oralmandardyn sany 1,5 milliongha juyq» dep mәlimdegen edi.  

Shetten keletin qandastarymyzdyng bilim dengeyi tómen deu de orynsyz pikir. 2011 jylghy sanaq boyynsha, syrttan kelgen qandastarymyzdyng arasynda 74 ghylym doktory bar. 213 ghylym kandidaty, 1600 shygharmashylyq qyzmetkeri, 12,5 myng bilim beru salasynyng qyzmetkerleri, 7 myng medisina salasy mamandary bar. Sonday-aq 40777 joghary bilim iyeleri, 2509 ayaqtamaghan joghary bilim iyeleri bar. Ári oralmandardyn 93600-i arnauly orta bilim iyesi. Shetten oralghan qandastarymyzdyn arasynan 620 adam QR qaruly kýshteri qatarynda.  

Dýniyejýzi qazaqtary qauymdastyghynyng mәlimetinshe, Qazaq últynyng 33-34 payyzy alys-jaqyn shetelderde túrady. Búl - bes millionday qazaq. Tәuelsizdik alghaly beri elge bir milliongha da jetpeytin qazaqtar qaytyp oraldy dese, olardyng arasynda zeynetkerlerding ýlesi bar-joghy 4 payyz ghana. Al, olardyng 50 payyzgha juyghy 18 jasqa tolmaghan jasóspirim balalar. Endeshe, elge oralatyn qandastarymyzdyng otangha qosatyn ýlesi az emes qoy. Mәsele oralmandardyn qalay ornalasuynda emes, olardyn elge qalay tezirek kóship keluinde boluy kerek. 

Esengýl Kәpqyzy, jurnalist:

- Oralmandargha qarsy taghy da aqparattyq kampaniya bastalghan siyaqty. Men viyse-ministrding mәlimdemesi oralmandar turaly songhy kezderi kóbeygen jaghymdy janalyqtargha qarymta jasalghan aqparattyq shabuyl dep esepteymin.

Kóshi-qonnyng toqtauyna, qazaqtardyng kelmeuine, kóbeymeuine mýddeli bir top Ýkimetting ózinde otyr. Oralmandardyng jolyn tosugha, qazaqtardyng birikpeuine qarsy zandar sol yqpaldy toptar tarapynan qabyldandy. Áriyne, búl zandardy qabyldau ýshin olar aqparattyq mýmkindikti keninen paydalandy. Aqparattyq qúraldar, qoghamdyq úiymdar arqyly oralmandardy qoghamgha tiyimsiz, jaghymsyz etip kórsetip baqty. Ekonomika jәne budjetti josparlau ministri Erbolat Dosaevtyng kóshi-qon men enbek migranttary turaly shygharyp otyrghan zannamalarynan osynday baghyt bayqalyp qalady. Viyse-ministr Mәdina Ábilqasymovanyng mәlimdemesi kýdik tudyrady. Ol mәlimdemeden men derek kózin kóre almadym. Búnday zertteu qashan, qayda, qalay jasaghan? Kimning qanday júmysqa ornalasqany turaly bizde monitoring joq deydi, solay deydi de, óz sózine ózi qayshy keledi. Monitoring jasalmasa bilimdi adamdar kelmey jatqanyn qalay bilip otyr?! Qanday statistikagha sýiengen?!

2007 jyldan beri «Oralman» elektrondy bazasy júmys isteydi. Ol jerde mәlimetter biraz tiyanaqty. Statistika jýrgizu qiyn emes. Alayda búl baza da býkil 23-24 jylghy jaghdaydy sipattap bere almaydy. Olar syrttan kelgen oralmandardyng sanyn ghana emes, olardyng elge kelgennen keyingi tabighy ósimin de aituy kerek. Jiyrma jyldan beri qaray kelip jatqan qandastar demografiyamyzgha aitarlyqtay ýles qosyp otyr emes pe. Oralmandardyng jaqsy jaghy aityla bermeydi, qoghamdyq oryndarda bolsyn, Ýkimet tarapynan bolsyn ylghy da jaghymsyz etip kórsetkisi keledi. Kerisinshe, oralmandardyng az degende 70 payyzynda arnauly jәne jogharghy bilim bar. Nege deseniz, qandastarymyz túryp kelgen kórshi elderding bilim jýiesi bizden әlde qayda sapaly ekenine eshkimning dauy joq. Ýkimet oralmandardyng enbek kýshin paydalana bilmeydi. Bizding elde kórshi elderden kelip, nәpaqa tauyp jýrgen enbek migranttary kóp. Olardan góri qandastarymyz kóptep orala berse qay jaghynan bolsa da memleketke tiyimdi emes pe әri enbek kýshi әri demografiyamyz jaqsara týsedi. Ukrainadaghy jaghday әser etken boluy kerek, biylik qazaqtar turaly qayta oilanyp, basqasha sheshim qabylday bastady. Endi qolynan týk kelmese de qazaqtardyng kele bergeni, kóbeye bergeni olargha tiyimdirek bolatyny anyq. Halyq sanynyng arta týskeni biylikke qay jaghynan bolsa da tiyimdi.

Qazaqtardyng elge oraluy intelektualdyq jәne ekonomikalyq jaghynan da elge ólsheusiz ýles qosa beretin bolady.

Núrghaly Núrtay

Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1581
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2281
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3610