QAZAQ TILDI MEKTEPTER JABYLMASYN!
(Qyzyl baghyt belgisi Kenjekól auylyn kórsetip túr. Baydala auyly Pavlodar qalasynan ne bary 14 shaqyrym ghana qashyqtyqta)
Mamyrdyng 14-i, Egemen Qazaqstan gazetinde Farida Byqaydyng «Baydalanyng baghyn baylamayyq» atty maqalasy jaryq kórdi. Onda avtor Pavlodar qalasynyng Kenjekól auyldyq okrugine qarasty, 700 dey adam qonystanghan Baydala auylyndaghy mektep jabylatyn boldy dep dabyl qaqqan. 50 jyldyq tarihy bar, býginde 45-ke juyq bala oqyp jatqan «№2 Kenjekól bastuysh mektebi» liysenziyasyz júmys istedi, sanitarlyq talapqa say emes degen siyaqty qisynsyz negizdermen jabylmaq bolghan. Al mektep jabylsa, auyldyng qarshaday balalary auyldan 8 shaqyrym alystaghy Kenjekólge qatynap oqulary qajet eken. Osyghan baylanysty auyldyng 76 túrghyny barmaghyn basyp, qúzyrly mekemelerge talap-aryz jazghan.
Belgili qogham qayratkeri, «Jeltoqsan Aqiqaty» respublikalyq qozghalysynyng Pavlodar oblysyndaghy tórayymy Ruza Beysenbaytegi de osy mәselege baylanysty Baydala auylyna kelip, ondaghy júrtpen tanysyp, auyldaghy mәselelerdi ózek etip Pavlodar oblysynyn, Pavlodar qalasynyng әkimderining atyna hat jazypty. Ol hattyng mazmúnynda - mektebi jabylmaq auyl túrghyndarynyng talap-aryzy tolyqtay kórsetilgen. Tek mektepting jaghdayy ghana emes, qala irgesinde túrsa da tozyp túrghan auyl taghdyry aitylghan. Hat mazmúnyndaghy manyzdy faktorlargha toqtala ketsek:
Auyldaghy ata-analar bilim mekemesi dayyndap otyrghan 8 shaqyrym alystaghy Kenjekól mektebine býldirshinderimiz qalay baryp-qaytady dep alandaydy... Oqushylar tasityn avtobustan qalyp qoyatyn jaghdaylar bolsa sonsha qashyqtyqtan ýige jetui qiyn, nemese sabaqqa bara almay qaluy mýmkin. Osy jyly Kenjekólde orys tildi 1-synyp oqushysy 3 ret joghalyp-tabylghan. Al 5-11 synypta oqityn Baydalalyq oqushylar auylda orta mektep joq bolghandyqtan bar uaqytyn sabaqqa baryp keluge júmsaydy. Olar sabaqqa kelip, ýilerine qaytatyn uaqytta Kenjekóldegi qatarlas-synyptastary ýilerinde tamaqtanyp, mektepte sporttyq, kórkemóner ýiirmelerine qatysady, qosymsha dәristerin pysyqtaydy. Baydalanyng ózinde onday sporttyq, týrli baghyttaghy ýiirme, mәdeny is-sharalar joq. Auylda oiyn-sauyq mәdeny ortalyqtary bar, biraq sol ghimarattardyng jartysy mal qora bop ketken! Qalghan jartysy jylynda 4 ret qana, 8 nauryzda, 22 nauryzda, qarttar kýni jәne jana jylda ashylady eken. 700-den astam túrghyny bar auylda mektepti jabudyng ornyna, kerisinshe, tolyqqandy, 11 synypty, tym bolmasa 9 synyptyq mektep ashu qajet. Osy auyldan Kenjekólge qatynaytyn orta mektep oqushylary 50-ge juyq, mektep jasyna tayap qalghan balalar da, auyl túrghyndarynyng qataryn kóbeytetin auyr ayaq analarda kóp eken. Ári Kenjekól men Baydalanyng arasyndaghy jer telimderi túrghyn ýiler salynugha satylyp qoyylghan. Ol bolashaqta ýiler salynyp, auyl túrghyndary kóbeye týsedi degen sóz. Ári ýkimet qaulysyna say biyl Pavlodaar oblysyna shet memleketten 100 otbasy qandastarymyz keledi eken. Olardyng qalagha jaqyn, ýy baghalary qaladaghydan әldeqayda arzan sol auyldargha ornalasuy mýmkin ghoy. Ornalastyru kerek te.
Ekinshi mәsele, jalpy auyl jaghdayy. Túrghyndardyng aituy boyynsha, 2009j. pavlodar әkimi tolyqqandy, qalamen baylanysatyn jol salyp bermekke, auyz sumen qamtamasyz etuge uәde bergen (túrghyndardyng basym kópshiligi ózderi qazyp alghan, sapasy belgisiz ashy sudy paydalanyp otyr). Biraq jyldar óte әkimder auyssa da uәde oryndalmaghan. Biylghy jyly Kenjekólge qatynaytyn 24 marshruttaghy avtobus Baydalagha da jolaushy tasuy kerek edi. Biraq jol ayaqsyz qalghan. Auyldaghy mektep jabylmay, kerisinshe jana mektep salynar bolsa, mektebi bar auylgha qonystanushylardyng qatary kóbeye týsetini, jana júmys oryndar bolatyny da anyq.
«Egemen Qazaqstanda» jariyalanghan maqala men Oblystyq, qalalyq әkimdikke Ruza Beysenbaytegi jazghan hattan keyin Baydala auylyndaghy mektepting jaghdayyn «31 arna» tilshileri de týsirgen.
Baydaladaghy «№2 Kenjekól bastauysh mektebi jabylady. Oqushylar tasymalmen avtobus qatynasy arqyly oqidy…» degen habardy Bilim jәne ghylym ministrligi Bilim jәne ghylym salasyndaghy baqylau komiytetining «Bilim salasyn baqylau departamenti» basshysynyng orynbasary Alevtina Vedeli, qalalyq oqu bólimi basshysynyng orynbasary Gulisina Shindlyarskaya, bólim qyzmetkeri Nataliya Kazansevalardyng auylgha kelip, mektep diyrektory Júldyz Túyaqyzyn «audarmashy» etip jýrip, auyldyqtargha «estirtkenine» qaramastan 23 mamyrda Pavlodar oblysy әkimining baspasóz qyzmeti: «Aghymdaghy jyldyng 21 mamyry kýni «31 arna» keshki qorytyndy janalyqta Pavlodar qalasynyng Baydala auylyndaghy bastauysh qazaq mektebi jabylady degen teris aqparat berdi. Telearna tilshileri Baydala mektebine qatysty problemany tereng zerttemegen, mәselening mәnisine barmaghan», - dep baspasóz habarlamasyn taratqan. Bir qyzyghy Pavlodar oblystyq baspasóz qyzmeti jalghan aqparat taratty dep, mektep mәselesin jazghan «Egemen Qazaqstan» men «31 arnadan» tek «31 arnany» kinalap mәlimdeme taratyp otyr. Ol mәlimdemede: «Qazirgi tanda Baydala mektebin jabu problemasy kýn tәrtibinen týskeni» aitylyp, «jergilikti atqarushy biylik ata-analardyng kelisimsiz bastauysh synyp oqushylaryn basqa mektepke kóshire almaydy. Baydala mektebin Kenjekóldegi jana mektepke kóshiru turaly songhy sheshimdi auyl túrghyndary ghana sheshedi.» - dep, mәseleni jyly jabugha tyrysqan. Osyghan baylanysty Ruza Beysenbaytegi qúzyrly oryndar men BAQ-qa baghyttap taghy da ashyq hat jazyp otyr. Tómende ashyq hattyng mәtini:
*** *** ***
QR Preziydenti N.Nazarbaevqa,
QR Premier-ministri K.Mәsimovke,
QR Bas prokurory QR A.Dauylbaevqa,
Bilim jәne ghylym ministri A.Sarinjipovke,
«Egemen Qazaqstan» gazetine,
«31» arnagha jәne barsha memlekettik BAQ-qa
Ashyq hat
Biylghy jyly 14 mamyrda Baydaladaghy mektep jaghdayy turaly «Egemen Qazaqstanda» maqala jariyalandy. Osy mәselege baylanysty auyl túrghyndarymen kezikkenimde maghan: «Bizge qaladan bilim beru mekemesi kelip: «mektepteriniz standartqa say emes. Liysenziyasy joq, sanitarlyq normalargha da sәikes kelmeydi, auyldarynyzda 1 ghana múghalimning kategoriyasy bar, sondyqtan balalarynyz 7 shaqyrymdaghy Kenjekól mektebinde oqidy» degenin aitty.» Mektepti jappaqshy bolghandar auyl túrghyndarynyn: «6-10 jasar býldirshinderimiz kóz aldymyzda bolyp, óz auylymyzda oqysyn, ol ýshin ghimarat qajet dese asar jasap ózimiz de salayyq, kómegimizdi kórseteyik. Avtobuspen tasymaldaugha qarsymyz.» - degenine qúlaq aspaghan.
Baydaladaghy mәsele turasynda Pavlodar oblysy әkimi Q. Bozymbaevtyn, Pavlodar Qalasy әkimi B. Baqauovtyng blogyna jazghanmyn. Ári jergilikti BAQ-qa da jariyaladym. Búl mәsele nemqúrayly qaraytyn mәsele emes, óitkeni Pavlodar oblysy boyynsha 38972 oqushy qazaq tilinde, 48246 oqushy orys tilinde bilim alady. Oblys boyynsha 406 mekteptin 161-i aralas ( aralas mektepting orys tildi mektepten aiyrmasy joq), 89-y orys tildi jәne 156 mektep qazaq tilinde.
Osydan 3 jyl búryn, memleket qaramaghyndaghy jetim balalardyng Pavlodar oblysy boyynsha oqu-tәrbiyesimen tanysqanymda: mekemelerde 90 payyz shamasyndaghy bala (2 tilde bilim-tәrbie alatyn Terenkól balalarynan basqa) kórshi memleketting memlekettik tilinde bilim men tәrbie alyp jatqanyn bilip, qay memleketting bolashaghyn tәrbiyelep jatyrmyz dep qatty nalygham. Qazir oblys boyynsha 100 den astam auyl (olar týgeldey qazaqtar kóp qonystanghan auyldary)mektepsiz túr. Songhy jyldarda oblysta 5 qazaq tilinde bilim beretin mektep jabyldy.
Baydala auylyndaghy mektep mәselesin «Egemen Qazaqstan» men «31 arna» kótergennen keyin «mektep japqyshtar» jappaymyz dep jar salyp jatyr. Óte jaqsy. Jogharghy jaq mektepti jabudyng ornyna 11 synypty keshendi mektep salyp berui, auylgha taza auyz su qúbyryn jýrgizui, sonday-aq infraqúrylymdy jasauy qajet. Baydala auyly Pavlodardan 14-aq shaqyrym qashyqtyqta bolsa da kólik-qatynas mәselesi sheshilmegen. Auylgha keler joldyng qary qys bolsa ylghy da kýrelmey qalady.
«Mektep jabylady» degen әngime shyqqanda auyl túrghyndarynan 76 adam qol qoyyp talap-aryz hat jazghan edi, endi sol hat jergilikti biylik koridorlarynda joq bolyp ketti. Biraq mende kóshirmesi bar. Sonday-aq «31 arna» týsirgen naqty beyne material da bar. Osylay bola túra oblystyq baspasóz qyzmeti «31 arnany» jalghan aqparat taratty dep kinәlady. Bir sózben aitqanda, jergilikti biylik, óz әreketterin aqtap alu ýshin, auyl adamdaryn, qoghamdy, gazetti, arnany ótirikshi qyluda.
Bas prokurordan súraytynymyz, E.Arynnyng kezinde jabylghan 5 qazaq mektebi jóninde tekseris jýrgizip, kinәlilerding esebinen mektepterdi qaytadan ashu. Mektepterding sebepsiz jabyluyna bilim ministrligi de kinәli. Óitkeni olar bilim oshaqtaryn kóptep ashu turaly preziydent tapsyrmasyn oryndaudyng ornyna, mektepter jabyluyna jol berip jatyr. Ár bir qazaq mektebining jabylghany jergilikti biyliktin, onyng ishindegi bilim chinovnikterining memleket tiline, memlekettilikke, Preziydent bekitken 2025 baghdarlamasyna qarsy jasap jatqan qylmystyq әreketi dep bilemin.
Qúrmetpen:
«Jeltoqsan Aqiqaty» RQB Pavlodar oblysyndaghy tórayymy
Beysenbay tegi Ruza.
Pavlodar qalasy, Qayyrbaev kóshesi. 104-136.
Telefon: 8 (7182) 51-10-50, +7701-182-52-65
*** *** ***
Núrghaly Núrtay
Abai.kz
