Seysenbi, 16 Sәuir 2024
Biylik 6244 0 pikir 29 Mamyr, 2014 saghat 12:53

INTEGRASIYaNYNG IYGILIGI NEDE?

Qazirgi kezde qarapayym adamdar osynday saualgha jauap izdeydi. Mәselen, Euraziyalyq ekonomikalyq odaq (EEO) qúrugha úmtylghan ýsh memleket ózining tauarlary, qyzmet týrleri jәne júmys kýshin biriktirgennen ne útady? Adam kapitalynyng (júmys kýshinin) erkin qozghalysy qarapayym azamattargha ne beredi? Múnday saualdardyng naqty әri qarapayym jauaptary bar. Aytalyq, ekonomikalyq integrasiyanyng nәtiyjesinde qarapayym qazaqstandyqtar eng aldymen, tauarlar men qyzmet týrlerin tandaudyng ýlken mýmkindikterine ie bolady. Ortaq naryqtaghy ashyq bәsekelestik syrttan importtalatyn jәne jergilikti jerde óndiriletin ónimderding baghasyn tómendetuge septigin tiygizedi. Tútynushylar ýshin eng basty artyqshylyq – EEO-qa mýshe elderde shygharylghan tauarlardyng sapasyna joghary talap qong. Mysalgha, Reseyde shújyq ónimderining qúramy 60 payyz etten túrady. Al Qazaqstanda qúramynda 5-ten 20 payyzgha deyin eti bar ónimderdi shújyq ónimderine jatqyzamyz. Birynghay tehnikalyq rettteu sharalary engizilgen song ónimdar sapasy da jogharylaydy.

Integrasiyanyng ekinshi bir artyqshylyghy – seriktes-elderding tútynu naryghyna baghyttalghan óndirushilerding birlesken óndirisin ashu jәne búrynghy óndiristi keneytu esebinen jana júmys oryndary payda bolady. Osynyng bәri júmyssyzdyqty azaytyp, halyqtyng әl-auqatynyng ósuine jaghday jasaydy. Onyng ýstine Qazaqstan basqalarmen salystyrghanda asa manyzdy bәsekelik artyqshylyqtargha iye. Óte qolayly investisiyalyq klimat, jenildetilgen salyq jýiesi, biznesti onay tirkeu – osylardyng arqasynda ýzdik tehnologiyalar men investisiyalardy magnitshe tartyp otyrmyz. Sonymen birge, sheteldik kәsipkerler men investorlar eldegi sayasy túraqtylyqqa erekshe nazar audarady. Bizding eng ýlken artyqshylyghymyz – qoghamdaghy birlik pen últaralyq tatulyq. Osyghan kóz jetkizgen reseylik, belarustyq jәne t.b. iri-iri óndirushiler Qazaqstanda birlesken kәsiporyndaryn ashuda. Mysalgha, Reseydegi әigili «KamAZ» kompaniyasy Kókshetauda «KAMAZ-Injiniring» birlesken kәsiporynyn ashty. Osy kәsiporynda elektrli-gazdy qozghaltqyshpen jýretin gibridti jýk avtokóligin shygharu qolgha alyndy. «Agromashholding» AQ-y Belarusityng eng iri óndirushilerining biri – «Gomselimashpen» birlesip, Qostanaydaghy diyzeli zauytynyng bazasynda jemshóp jәne astyq jinaytyn kombayndar shygharuda. Qazaqstandyq ónim shygharumen qatar qanshama myng adamgha júmys oryndary ashyldy.

Ýshinshiden, ortaq naryqtyng ishindegi enbek kóshi-qonynyng sharalary da aitarlyqtay jenildetiledi. Birynghay ekonomikalyq kenistikke (BEK) kiretin elderding barlyq azamattary Qazaqstanda, Reseyde jәne Belarusita júmysqa ornalasu kezinde teng qúqyqtar men mindetterge ie bolady. Adam kapitalynyng erkin qozghaluy BEK-ke qatysushy elderding birinde júmysqa ornalasarda uaqytty qysqartugha jәne rәsimderdi jenildetuge mýmkindik beredi. Mysalgha, Qazaqstan azamaty Reseyge barsa búrynghyday mindetti tirkeuden ótpey-aq 30 kýn jýre alady.

Sonymen birge, Ekonomika jәne budjettik josparlau ministrining orynbasary Timur Jaqsylyqov habarlaghanday, EEO qúrylghannan keyin qazaqstandyq joghary oqu oryndarynyng diplomdary seriktes-elderding uniyversiytetteri diplomdarymen teng dәrejede moyyndalady. «Qazir azamattardyng bilimi turaly diplomdardy seriktes-elder arasynda moyyndau mәselesinde kedergiler bar. Naqtyraq aitsaq, orta, orta arnauly jәne joghary bilim turaly diplomdar rastaluy qajet. Mәselen, Qazaqstanda júmysqa túrghysy kelgen azamat sheteldik diplomyn rastauy ýshin rәsimdeu satylarynan ótedi. Keleshekte biz búl talaptardy alyp tastaymyz. Reseyde ne Belarusite oqyghan azamatymyzdan diplomyn rastaudy eshkim talap etpeytin bolady»,- dedi ol BAQ ókilderimen kezdesude.

Qazirgi kezde ýsh elding diplomdaryn rastaudy talap etpeytin joghary oqu oryndarynyng tizimi jasaluda. Nazarbaev uniyversiytetining týlegi M. Lomonosov atyndaghy MMU-ning týlegi tәrizdi Resey men Belarusita júmysqa ornalasugha tolyghymen qúqyly bolmaq. Búl mýmkindik әri belsendi, әri bәsekege qabiletti otandastarymyzgha «euraziyalyq ýshtiktin» ortaq naryghynda qyzmettik mansabyn jasaugha jol ashady. Integrasiyanyng iygilikteri múnymen de shektelmeytini belgili. Sayyp kelgende, Elbasymyz Núrsúltan Nazarbaev atap aitqanday, «euraziyalyq integrasiya – ol bizge eki mynjyldyq belesinde tarihy progresting obektivti qadamyn ashqan úly mýmkindik» ekenine kózimiz jetedi.

 

Ámirlan Álimjan.

Abai.kz

0 pikir