Beysenbi, 25 Sәuir 2024
46 - sóz 9234 0 pikir 30 Mamyr, 2014 saghat 14:08

Alashtyng balasy aman qalar ma, joq pa

Alashtyng balasy aman qalar ma, joq pa. Boljap bolmaydy. Qorqamyn jalpy júrttyng qaran­ghylyghynan, basshy bolamyn dep, tonyn ainaldyryp kiyip, júrt tilegin ózining soqyr tiynyna aiyr­bastaghannan.

Agha-ini, Alashtyng azamaty, birik, býgingi ýy ara uaq isti tasta, myna qaranghy qara búlt Resey ylanynan Alash basyn qorghaytyn jolgha shyq.

Resey memleketi endi jaqyn arada ýiirge qosylmaydy. Birlikten airylsaq, myna oryssha qanghyp ketemiz. Kósh bastaghan aqsaqal agha, ziyaly, ini, jergilikti júrt qyzmetin taza atqar! Jalpy júrtqa múryndyq bol!

Zang adam paydasyna jazylady, adam – zang ýshin tumaydy ghoy.

Elding túrmysyn, tilin, minezin bilmegen kisi kósh basyn da alyp jýre almaydy.

By – týzu, biylik – әdil bolsyn!

Bostandyqqa aparatyn jalghyz jol – últtyq yntymaq qana.

Júrt isin týs kórmey, oyau jýrip izdeu maqsat.

Qazaq saylauy – júrtqa kelgen bir jút: saylau jyly mal baghusyz, egin salusyz, pishen shabusyz qalady.

Júrt paydasyna taza jolmen tura bastaytyn er tabylsa, qazaq halqy sonynan erer edi.

Europada halyq partiya bolghanda adaspas aq jol tabamyz dep, adam aspas asqar belden asamyz dep, júrt ilgeri basatyn is qylamyz dep talasady.

Fransuz, orys hәm ózge júrttyng tarihynan kórinedi: molda ýkimetten aqsha alsa, satylyp ketedi. Ruhany is ayaqasty bolady. Jalaqy alghan moldalar ýkimetke jetekshil bolyp, erip ketedi. Bizding qazaq-qyrghyz din isin kórkeytetin bolsa, ýkimet isin bólip qoyghan ong bolady.

Elding túrmysyn, tilin, minezin bilmegen kisi kósh basyn da alyp jýre almaydy.

Birlikten airylghan el qanghyp qalady.

Ádildik joq júrtta bereke-birlik bolmaydy.

Az adam atqa mindim dep, qasqyr bolyp júrtqa shapsa, múnday júrtta bereke qaydan bolsyn?!

Qazaq júrtynyng shyraq alyp, týzu jolgha bastar jigitteri qayda?!

Qazaq balasy birigip, tize qosyp is qylsa, halyqtyq maqsat sonda oryndalady.

Bóten kisi qazaqqa eshqaydan eshtene jaqsylyq әkep bermeydi.

Óz kýshine senbegen adam da, halyq ta eshqashan ómir bәigesin ala almaydy.

Bireuge telmirgen adamnan yaky halyqtan qosaq týrtken jetim laq baqytty.

«Kýn shyqqansha qarau kózdi soqyr qylady» degen orystyng ózgege telmirgen júrtqa shygharghan maqaly bar.

Ár zamannyng óz rәsimi, óz salty bar. Bizding zamandaghy salt: әrkim qúqyna talasu, húqyna tartysu bolady. Jylau salty artta qaldy.

Týrik zatty halyqta bizding qazaqtay bir jerde tize qosyp, qalyng otyrghan irgeli el joq.

Anyq týrik zatty halyq tili – bizding qazaq tili.

Ghúmyr bәigesinde bizding qazaq tili óz bәigesin alar.

Europa mәdeniyettimin-mәdeniyettimin dep maqtanghanymen, mәdeniyeti ónerinde ghana, al minezi әli hayuandyq saparynan qaytqan joq.

Qazaq-au! Oyan! Mújyq kóshi jýrip ketkende júrtta qalyp jýrme!

Bizding júrt bostandyq, tendik, qúrdastyq, sayasat isin úghynbasa, tarih jolynda tezek terip qalady. Baqyt pen mahabbattan tysqary bolady: búl ekeui joq júrtqa tirshilik nege kerek?!

Tiri bolsaq, aldymyz ýlken toy. Alashtyng balasy búl joly bolmasa, jaqyn arada óz tizgini ózinde bólek memleket bolar!

Búl bolyp túrghan zaman – Alashtyng azamatyna zor jýk. Bizde birlik bolyp, is qyla biletin sheber tabylsa, Alashtyng balasy baqyt-mahabbat jolyna týsti! Keyingi ýrim-bútaq ne alghys, ne qarghys bere jýrer aldymyzda zor sharttar bar! Osyny anghar, júrtym qazaq!

Jastar! Júrtshyldar! Óz betinmen iske kiris!

Qazaqtyng bayyrghy jerin qashan ghylym men tehnikagha sýienip tolyq iygermeyinshe, jer jeke menshikke de, qonystanushylargha da berilmeui tiyis.

Halyqqa qiyanat jasaghan ýkimetten, biylikten keshirim súramaymyn.

Últy ýshin qúrban bolugha shydaghandyq – últshyldyqtyng osy kýnde eng berik erejesi.

Últy ýshin qúrmet qylmay, bas qamyn oilap jýrgen azamattardyng eli artta qalyp otyr. Últshyl júrttar әne, Germaniya, Japoniya, Angliya, Týrkiyalar, olardyng balasy jasynan «últym» dep ósedi. Eseygen song bar bilimin óz júrtynyng kýshengine júmsaydy.

Ózine tilegendi bireuge de tile, adam balasyn bauyr tút.

Esterinizde bolsyn: qara halyqtyng mәdeniyetti boluynan mәdeniyetti kisining qazaq boluy qiyn, balasyna osy bastan últ ruhyn sinirip, qazaq ómirine jaqyndatyp tәrbiyeleu kerek.

Orys tәrbiyesin alghan bala últ qyzmetkeri bola almaydy.

Qazaqqa ayday aqyrghan sheneunik tabyluy onay; erinbey-jalyqpay, baqyrmay is bitiretin, terisi qalyn, kónbis, tabandy qyzmetker tabyluy qiyn.

Qazaqtyng aty orystyng atynan ozsa, baluanyn baluany jyqsa, shesheni sheshenin sózden toqtatsa, mardymsyp, bar qazaq sýisinip qalady. Qazaq jenilse, orys ta dardiyady. Noghay men qazaq, sart pen noghay egessin, olar da solay.

Qazaqta qashannan bilgishting sonynan ergishtik bereke bar.

Adam sýn, kýn, azap shegu ýshin jaralady eken.

Ana tili… jýrekting tereng syrlaryn, basynan keshken dәuirlerin, qysqasy, jannyng barlyq tolqyndaryn úrpaqtan-úrpaqqa jetkizip, saqtap otyratyn qazyna.

Ana tilin jaqsylap mengerip almay túryp ózge pәnderdi týsinu mýmkin emes.

Ana tili – halyq bolyp jasalghannan beri jan dýniyesining ainasy, ósip-ónip, týrlene beretin mәngi qúlamaytyn bәiteregi.

Balany búzugha, týzeuge sebep bolatyn bir shart – jas kýnde kórgen ónege.

Qara halyqtyng mәdeniyetti boluynan mәdeniyetti kisining qazaq boluy qiyn.

Men halyqqa kindigimmen baylanyp qalgham. Ony ýze almaymyn. Ýzu qolymnan da kelmeydi.

Qazaqy tәrbie almaghan, qazaqsha sóilep, qazaqsha oilay almaytyn qazaqtardyng ózin joghary biylikke jaqyndatugha bolmaydy.

Tirshilikte adam balasy neler kýige týspek: beynet shekpek, rahat tappaq, ókinbek, ýmit etpek, adaspaq, týzelmek, talay ajalgha basyn baylamaq, talay soqqy da jemek…

Izdense, talaptansa, qoldan jasalmaytyn shart joq. Qúnttamaghan, izdenbegen, sonyna týspegen adamnyng júmysy eshuaqytta berekeli bolmaq emes.

Adamda az da bolsa bir ýmit, bir tayanysh bolu kerek. Onday tayanysh bolmasa, tirshilik etip ne kerek.

Erlik, qayrat ýnemi iri júmysta kórine bermey, kýndegi uaq-týiek júmysta da kórinu kerek.

"Almaty aqshamy" gazeti

0 pikir