Beysenbi, 28 Nauryz 2024
Qogham 8800 0 pikir 15 Qyrkýiek, 2014 saghat 08:07

Jarylqap QALYBAY: GITLERDI PUTIN ÝShIN JAZDYM


Qyrkýiekting 12-si Almaty qalalyq apellyasiyalyq soty Almaly audanynyng №2 audandyq soty shygharghan «Júldyzdar otbasy ANYZ ADAM» jurnalyna baylanysty 30 mausymdaghy sheshimdi qayta qarady. Esterinizde bolsa,  sәuir aiyndaghy №8 sanyna baylanysty atalghan jurnalgha aiyp taghylghan bolatyn. Sotqa berushiler «ANYZ ADAM» jurnaly Gitlerdi aqtady dep sanaydy. Songhy sot otyrysynda «aryz berushi» әr bir ardagerge búrynghy bir millionnan tóleuding ornyna 100 myng tengeden tóleu jәne ardagerlerden keshirim súrau sheshimi shygharyldy. Osyghan baylanysty «Júldyzdar otbasy ANYZ ADAM» jurnalynyng bas redaktory Jarylqap Qalybaygha habarlasqan edik.

- Songhy sot otyrysy turaly aitsanyz, sudiya sizding talap-aryzynyzdy qanshalyqty qanaghattandyrdy?

- Apellyasiyalyq sotty jýrgizgen Núrlan Múhamedjanúly deytin belgili advokat, ol kisining tarihta azamat retinde qalugha  mýmkindigi boldy. Ókinishke qaray ol tarihtyng bergen mýmkindigin paydalana almady. Advokattarym Ótegen Yqsanov, Shynquat Bayjanov apellyasiyalyq sotty jýrgizushi Múhamedjanúlyna maghan aiyp taghylghan sәtten bastap barlyq mәn-jaydy dәlelmen týsindirdi, men de isting aq-qarasyn aiyrugha shaqyrdym.

Eng bastysy búl sotqa eshqashan kelmegen, meni «ayyptaushy» 13 ardagerding bireui keldi. Esimi Jogov Nikolay Panteleevich. Jogov sóilep bolghannan keyin bizge súraq qoyynyz dedi, biz súraq qoyghan edik,  qoyghan súraqtarymyzdy sudiya «bolmaydy» dep qaqpaylady, biraq ony estimedi me Jogov: «Men jurnaldy oqyghan joqpyn, biraq maghan osy turaly “týsindirdi”» dedi. Ol kisining sózi men oqymaymyn, biraq aiyptaymyn degenge sayady.  Ol: «Sender Putindi Gitlermen beker salystyrghansyndar,  óitkeni Gitler konslagerilerde qanshama balalardy kýidirip óltirdi, qatigezdik kórsetti, al Putin kerisinshe Ukrainadan jetim qalghan balalardy Reseyge aldyryp, kómegin jasady,  Putin dúrys júmys istep jatyr», - deydi.  Men myna jurnalda sol konslageri turaly, sol soghystaghy nasizm, Gitlerding jasaghan zúlymdyqtary, qúrbandary turaly jazylghanyn bilesiz be? dep súrasam, ol mýlde habarsyz. Al, bizde ol jazylghan. Eng negizgi nәrseni bilmeydi, jurnaldy oqymaghanyn moyyndap túr, osyny sot qaperge alghan joq.

Sottyng soraqylyghy sol, audandyq sottyng  12 bettik sheshiminde talapkerding ne jazyp bergenin sózbe sóz paydalanghan. Moralidyq shyghyn turaly da solay, búlar alghashqy saraptamany(Almaty qalasynyng bas polisiyasynyng tapsyrmasymen jasalghan saraptama)negizge aldy. Sottyng ózi saraptama taghayyndamaghandyqtan búrynghy saraptamagha sýienuge bolmaytyn edi. Tipti búrynghy saraptamanyng ózinde terrorizm joq, ekstremistik qylmysqa shaqyru belgileri joq, ... izmderding bәri joq, tek qana «ekstremizmdi aqtau belgileri bar boluy mýmkin» dep qana túr. Al audandyq sot «fashizmdi nasihattaghan» dep jibergen bolatyn. Osy sot bolsa «Men senderge jaqsylyq jasadym» degendey, shygharghan ýkimi - 13 million aiyppúldy 10 ese qysqartu boldy, keshirim súrau sol kýiinde qaldy. Al keshirim súrauymyz talap etilgen basty sebep bizge taghylghan «Fashizmdy nasihattaghany ýshin» degen aiyp bolatyn. Qazaqstan halqynyng aldynda, jәne soghysqa qatysushy ardagerlerding aldynda jariya týrde baspasózde keshirim súrauym tiyis bolghan, búl osy sotta ózgerissiz qaldy. Al әr qaysy ardagerding bizden bir million súraghany tuarly advokattarymyz sudiyadan mynany týsindirudi talap etti: Stalindik qughyn-sýrginge úshyraghandardyn, 20 jyl boyy jazyqsyz otyryp kelgenderding ózine ýkimetting tóleytini 185 myng tenge ghana eken. Ardagerlerding eshqanday zәbir-japa kórmesten bizden 100 myng tengeden talap etui qanday zangha, moraligha negizdelgen?!

Ardagerlerding talap etken bir milliony, tipti qazirgi «jenildetilgen» 100 myny eshqanday negizge syimaydy. Olardyng jurnaldy oqymaghany anyq bolyp otyr, ol ardagerlerde osy jurnaldaghy materialdyng kesirinen jan azabyn, tәn azabyn tartqany turaly  eshqanday anyqtama, dәlel joq. Ózdering jazghan, «31 arnadaghy», «Alash ainasyndaghy» әriptestering baryp jolyqqan eki aiyptaushy ardager de jurnaldy oqymaghan. Olar jurnaldy jamandaghan gazetterdegi bizding jurnalgha qarsy aiyptau maqalasyn estigennen keyin ýstimizden aryz beruge kelisken, alayda bes million turaly mýlde bilmeydi. Jogov ta aqsha turaly bilmeytinin aityp, sot ýstinde tanghalyp otyr. Yaghni, búlardy arandatyp otyrghan Núrtas Ahmetov degen olardyng senimdi ókili. Al ol ókil keyingi qalalyq otyrystargha keluden qashty.  

- Alda qanday sot otyrystary bolady, taghy da apellyasiyagha beresiz be?

- Birinshiden, sottyng sheshimi bes kýnnen keyin shyghady, soghan qaraymyn, búl sotqa narazylyq bildiru nemese ary qaray kassasiyalyq sotqa beru jaghyn qarastyramyn. Men bir million ýsh jýz myng týgili on ýsh tiyn da tóleuge tiyis emespin.

Jurnalda Putin turaly qatty aitylghan bolsa, onyng qazirgi jýrgizip otyrghan sayasaty biz erte kýtken  qauipti naqtylady. Tipti Ukrainagha әsker kirgizgenin, soghys tehnikasyn kirgizgenin de moyyndady. Ózining ambisiyalaryn ashyq kórsetip,  Joze Barrozgha: «Qajet desem Kiyevti eki-aq aptada alamyn», - dedi. Putin turaly býkil Europanyng yqpaldy basylymdary qatty jazyp jatyr, eger ol jurnaldar ótirik jazsa Putin tarapy sotqa bere alar edi ghoy. Búlar Gumiylevtin: "Resey ózin Euraziyalyq derjava retinde ghana qútqaryp qala alady, tek euraziyashyldyq arqyly ghana", - degen sózin úran etip ústanyp alghan. Resey әlsirep bara jatqan song jantalasyp jatyr, Siriyada iri qaru qoymasy bar edi, odan aiyrylyp qaldy, Europagha yqpaly boluy ýshin Qara tenizden aiyrylyp qalmayyn dep Qyrymdy aldy, Ukrainany bólshektedi, maqsatyna jetti. Doneski men Luganskty halyqtyq respublika etip qúrdy, búny Ukraina da lajysyz moyyndap, Parlamenti keshe, 16 qyrkýiek Donbasstyng birqatar audandaryna 3 jylgha deyin «ózin ózi biyleytin» erekshe mәrtebe beretin zandy ratifikasiyalady. Batys elderi men Europa Reseyge tek sanksiya saludan asa almady, Ukrainany tiyisti dengeyde qoldap otyrghan joq. Osy sebepten Putin Ukrainany bólshektep, jana qúrylghan Respublikalardy quyrshaq memleket etip jasap qoymaq. Yaghni, búlar Ukrainagha degen ambisiyasyn ayaqtaugha jaqyn. Endi kózin bizge tigip otyr, Kendi Altay men Soltýstik oblystarymyzgha kózderi túmandana qaraydy, ony Putin Jirinovskiydyng auzymen aitqyzyp kelgen edi, endi ózi de aitty.

- Sotqa berushiler Sizding ýstinizden qosymsha ister qozghap, ilik tauyp otyrghan joq pa?

- Ázirge joq, ózderiniz biletindey, alghashynda meni «sotqa bergen» ardagerler 10 edi, keyin 13 boldy. Biraq olar da jurnalymyzdyng fashizmdy nasihattamaghanyn týsinip keledi. Keshegi sotqa kelgen Jogov ta tanghalyp, jurnaldyng ne jazghanyn týsinip ketti de, kelesi kýni kelmey qaldy. Jurnalister baryp sóilesken eki әiel ardager de jurnaldan beyhabar.  Meni sotqa tartushylar qosymsha aiyptaular taghayyndau týgili ózderining shiykilikterin jaba almay әlek bolyp jatyr. Ardagerlerdi bizge aidap salyp jýrgen senimdi ókilding ózi sottan qashqaqtay bastady, songhy otyrystarda qatysqan joq, ol ardagerlerdi saudagha salyp arandatyp otyrghanyn moyyndaghany.  Bir qyzyghy, meni sotqa berip jýrgen 13 adamnyng bәri soghys ardageri emes, olar «Dety voyny» jәne tyl ardagerleri bolyp shyqty. Ishinde soghysqa qatysqan ardager eki-ýsheu ghana úqsaydy. Biraq barlyghy Almaty qalasyndaghy Momyshúly kóshesi men Abay danghylynyng qiylysyndaghy «ardagerler ýiinde» ornalasqan.

Men Gitlerdi nege jazdym - Putin ýshin jazdym. Kóptegen ghalymdar aitady: «Putin 1939 jylgha deyingi Gitler siyaqty» dep, olay aitugha faktileri de bar. Tipti ghalymdar emes, әlemdik sayasatkerler de Putindi Gitlermen salystyrady. Obamanyng ózi Putindi agressor  sanaydy. Úlybritaniya hanzadasy Charliz Ueliskiy, Hillary klinton, Litva Preziydenti Gribauskayte Dalya, Europarlament sayasatkerleri týgel Putindi «Gitler» dep atap otyr, sol ýshin de sanksiyany kýsheytip jatyr. Putinge  qazir әlem mýmkindik berip otyr. Óitkeni 1939 jylgha deyin Fransiya, Angliya, AQSh Gitlerge mýmkindik berip keldi, ol ne jasasa da kóndi, soghysqysy kelmedi. Al, Gitler men Stalin Polisha men Baltyq jaghalauy elderin bólisip aldy, Stalin Finlyandiyamen soghyspaqshy boldy, biraq jenilip qaldy. Kishkentay ghana Finlyandiya SSSR-ge myqty toytarys berdi. Gitler bolsa  fashizmdi jalghastyryp,  jarty әlemge soghys ashty, soghys saldarynan milliondaghan adamdar jandaryn qúrban etti...

Ángimelesken: Núrghaly Núrtay

Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1562
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2253
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3516