Beysenbi, 28 Nauryz 2024
46 - sóz 6743 0 pikir 16 Qyrkýiek, 2014 saghat 12:52

QAZAQ QALAY KÓBEYMEK?

Suret: Ansaghan Mústafanyng "Kóbey, qazaq" atty sureti

Jer qozghalsa da qozghalmaytyn beyghamdyghymyz qayda aparyp soghuy mýmkin? Búl saualdyng tórkini býgingi qazaqtyng demografiyalyq jaghdayyna kelip telinedi. Úlan-ghayyr ólkeni meken etken halyqtyng sany әli kýnge tómen. Árbir shaqyrymgha shaqqandaghy adamdardyng sany jaghynan kýni býginge deyin әlemde keyingi oryndardamyz.

Keybir ónirlerde túrghyndardyng sany ósuding ornyna azayyp ketui el keleshegine qauiptenuge iytermeleydi. Elimizde keyingi 10 jylda 4 oblysta halyq ósimi kýrt tómendep bara jatqandyghy aiqyndalyp otyr. Ol ónirler bolashaqta sayyn sahara bolyp qana qala ma? Statistika boyynsha, túrghyn sany Shyghys Qazaqstanda – 60 myngha kemuding saldarynan, 70-ten astam mektep jabylghan. Osynday kórsetkish elimizding keybir aimaqtary boyynsha da oryn alyp otyr. Mysaly, Qostanayda – 35 myngha, Aqmola oblysynda 15 myngha deyin túrghyn sany azaysa, Soltýstik Qazaqstanda adam sany 100 myngha kemigeni bayqalady. Atalghan eldi mekenderdegi adam sanynyng azangy, Qazaqstannyng jekelegen ónirlerinde ekonomikalyq túrghyda belsendi azamattardyng kemui, júmys kýshining tapshylyghy, mektepterding jabyluy, tipti eldi mekenderding joyyluy, auylsharuashylyghy qúrylymdarynyng azangy siyaqty mәselelerdi tuyndatyp, jalpy, ónirlerdin, kәsipkerlikting jәne sharuashylyq qyzmetting damuyna kedergi bolyp otyr. Osyghan baylanysty mәjilisting jaqynda ashylghan tórtinshi sessiyasynda Elbasy Núrsúltan Nazarbaev deputattargha halyqtyng kóshi-qon mәselesine qatysty zang jobasyn múqiyat qaraudy tapsyrghan bolatyn. Syrttan keletin qandastardy túrghyn sany azayghan aimaqtargha ornalastyrugha mýmkindik beretin sharttardy zangha qosu josparlanuda. Mәseleni sheshuding bir joly osy bolmaq. Jaqynda OKQ brifinginde kóshi-qon mәselesi boyynsha bayandama jasaghan QR Parlament Mәjilisining deputaty Núrtay Sabiliyanov shetten kelgen qazaq aghayyndargha azamattyq beru merzimin qysqartu kerektigin aita kelip: «Qazirgi kóshi-qon zanyna sәikes, syrttan kelgen qazaqtargha azamattyq berudi 4 jylgha deyin sozu dúrys emes. 2014 jyldyng sonyna deyin búl zangha ózgerister engiziledi. Sonymen qatar, oralmandargha әr týrli jenildikter de qarastyrylady», – dedi. Onyng aituynsha, qandastar Qazaqstannyng 14 oblysyna da shoghyrlandyrylady. Búl rette qolgha alghan bastamalar ayaqsyz qalghany әli úmytyla qoyghan joq. Mysaly, ShQO-da oralmandar auylyn salugha bólingen qarajat talan-tarajgha týsti, ýiler dúrys salynghan joq. Syrttan kelgen qandastargha azamattyqpen birge ýy beru jәne júmyspen qamtu mәselesi tolyq sheshimin taba qoyghan joq. Aymaqtardaghy túrghyn sanynyng kýrt tómendeui auyl túrghyndarynyng elimizding basty qalalary Almaty men Astana qalasyna kóshu sanynyng artuymen de baylanysty boluy mýmkin. Songhy statistikalyq kórsetkish boyynsha jalpy ósim Almaty qalasynda 1,23 payyzdy kórsetse, oblystyq auyldarda búl kórsetkish 0 payyzdy qúrap otyr. Qalaly jerding túrghyny bolugha jastardyng jappay úmtyluy jaghdaydy odan әrmen kýrdelendirude. Búghan qosa, auyldy mekenderde jas mamandardy júmyspen qamtu әli jolgha qoyylar týri kórinbeydi. Osynday týitkilderding saldarynan aimaqtardaghy halyqtyng ósu qarqyny bayaulap, auyldardyng sәni men saltanaty kelispey túr. 

Erkejan JÚMATAY

"Týrkistan" gazeti

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1562
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2256
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3531