Beysenbi, 28 Nauryz 2024
Sayasat 9470 0 pikir 26 Nauryz, 2014 saghat 16:26

GAAGA MINBERINDE AYTYLGhAN SÓZ

Memleket basshysy Núrsúltan Nazarbaev Gaagadaghy ýshinshi jahandyq yadrolyq qauipsizdik sammiytinde Batystyng Reseyge qatysty sanksiyalarynan Qazaqstannyng zardap shekpeytinin mәlimdedi. Sonday-aq, Elbasy elimizding kópvektorlyq sayasatyn odan әri jalghastyryp, Gaagadaghyday sammitti Qazaqstanda da ótkizuge kýsh-jigerin salatynyn jetkizdi.

Álemdik sammitting biz ýshin tabysty bolghany, Qazaqstan Preziydentining jahandyq dengeydegi ómirsheng bastamalary birauyzdan qoldap tapty. Osyny tarqatyp kórelik. Atap aitsaq, Núrsúltan Nazarbaev sammit barysynda «Ýlken jetiliktin» barlyq elderining basshylarymen kezdesip, kelissózder jýrgizdi. Solardyng biri – AQSh preziydenti Barak Obamen aradaghy jarqyn jýzdesui. Eki elding preziydentteri eki jaqty sauda-ekonomikalyq qarym-qatynastardy odan әri damytu mәselelerin keninen talqylady. Núrsúltan Nazarbaev amerikalyq kompaniyalardyng elimizdegi industrialdyq-innovasiyalyq damu baghdarlamasyna belsenip aralasuyna mýddeli bolyp otyrghanymyzdy mәlim etti. Barak Obama Qazaqstannyng yadrolyq qarusyzdanu ýderisine aitarlyqtay ýles qosqanyn, bizding elimizding búl baghytta basqa memleketterge ýlgi kórsetip otyrghanyn atap aitty. Sonday-aq, ol Aughanstandaghy jaghdaydy túraqtandyru ýshin Qazaqstannyng kórsetken kómegine alghysyn jetkizdi.

Jýzdesuding ýlken jetistigi - eki el basshylary yadrolyq qarudy taratpau jәne qauipsizdikti nyghaytu salasyndaghy yntymaqtastyq turaly birlesken mәlimdeme qabyldady. Búl qújatta Qazaqstan men AQSh-tyng qauipsizdikti birlesip bәsendetu jónindegi baghdarlamanyng tabysty iske asyryluyn quattaytyny jazylghan. Sonday-aq, eki el búrynghy Semey synaq poligonyndaghy naqty qauipsizdikti nyghaytu baghytyndaghy júmystaryn jalghastyra bermek. Eng bastysy, biz zertteu reaktorlarynan qalghan joghary bayytylghan uran qorlaryn mýmkindiginshe tolyq joyda amerikalyqtarmen birlesip әreket etemiz. Resmy týrde jariya bolghanynday, qos tarap joghary bayytylghan otynmen júmys isteytin reaktorlardy az bayytylghan otyngha qayta jabdyqtaugha da birlesip kirisedi. AQSh Qazaqstannyng VVR-K (su qaynatatyn reaktor) zertteu reaktoryn az bayytylghan otyngha auystyru, joghary bayytylghan yadrolyq materialdy súiyltu jәne Yadrolyq fizika institutynyng reaktory paydalanghan joghary bayytylghan otyndy el aumaghynan shygharu siyaqty is-әreketterin qoldaytynyn mәlimdedi. Sonymen qatar, Qúrama shtattar Qazaqstannyng óz aumaghynda MAGATE-ning az bayytylghan uran bankin ornalastyru jәne yadrolyq qauipsizdik jónindegi aimaqtyq oqu ortalyghyn qúru turaly bastamalaryn da rizashylyqpen qabyl aldy.

Mineki, múhittyng arghy jaghyndaghy alpauyt elding bizben sanasuynyng ózi yadrolyq qauipsizdikti nyghaytuda Qazaqstannyng bedelining artyp túrghanyn kórsetedi. Óitkeni biz, Elbasymyz atap aitqanday, der kezinde Semeydegi yadrolyq synaq poligonyn jauyp, qolymyzdaghy yadrolyq qaru arsenalynan óz erkimizben bas tarttyq. – Osy әreket arqyly Qazaqstangha degen senim tudy, kýlli әlem bizdi osy batyldyghymyz, beybitsýigishtigimiz ýshin syilaydy,- dedi N. Nazarbaev. Aytpaqshy, Elbasy jahandyq qauipsizdikke arnalghan sammitterding birin Qazaqstanda ótkizuge úsynys jasady.

Batys elderi men Reseyding teketiresine kelgende aiyptaulardan, qoqan-loqy kórsetuden, sanksiyalardan bas tartyp, sabyrgha jendirgen jón. Gaaga alanynda әlemdik iri-iri memleketterding kóshbasshylarymen, halyqaralyq úiymdardyng jetekshilerimen kezdeskennen keyin Núrsúltan Nazarbaev osynday mәlimdeme jasady. Preziydentting aituynsha, Qazaqstan tәuelsizdik jyldarynda kýlli әlemge tanylghandyqtan resey-ukrain daghdarysynda bizding araaghayyndyq ról atqaruymyzdy qalaytyndar kóp kórinedi. Sonyng dәleli, basqa taraptardyng bastamasymen bolghan kezdesulerding bәrinde Ukraina mәselesi jan-jaqty talqylanghan. Alayda, Elbasy búl joly da Qazaqstannyng resmy ústanymyn ashyq aitty. Yaghni, ukrain daghdarysyna birjaqty aq nemese qara dep qaraugha bolmaydy. Eng abzaly, janjaldy beybit jolmen sheshuding tәsilderin izdeu kerek.

Núrsúltan Nazarbaevtyng payymdauynsha, kópvektorlyq sayasat pen ishki túraqtylyq bar jerde ghana memleket damidy. Múnyng dúrystyghyn Ukrainadaghy daghdarys kórsetip berdi. Sovet Odaghy kýiregennen kýnnen beri Ukraina biyligining syrtqy sayasatynda túraqtylyqtyqtyng bolmauy eldi jikke bóldi. Ekonomikany damytugha qajetti dengeyde kónil bólinbedi. Qoghamdaghy túraqtylyq pen tózimdilikti saqtaugha den qoyylmady. Tipti, ukraindar әli kýnge deyin Reseymen shekerasyn shegendegen joq. Al, Qazaqstan kerisinshe, yjdahattylyq tanytyp, Reseymen, Qytaymen jәne basqa da kórshilerimen shekarasyn aiqyndap, bekitip aldy. Damu ýshin beybitshilik, kelisim jәne halyqtyng birligi kerek. Bizding birligimiz osynday qaghidattargha negizdelgen. Búl – bizding sayasatymyzdyng dúrystyghyn, kemeldigin dәleldeydi,- dedi Elbasy.

Aldaghy uaqytta әlem qalay ózgeredi jәne jahandyq dengeydegi túraqsyzdyq oqighalar әlemdik ahualgha qanday yqpalyn tiygizedi? Elbasymyzdyng pikirinshe, býgingi әlemdegi túraqsyzdyq jappay jahandyq jaulasugha nemese jana ghalamdyq soghysqa alyp barmaydy. «Men kóppolyarlyq turaly jii aitamyn. Júrttyng bәri Sovet Odaghy qúlaghannan keyin bir ghana úly derjava – Amerika Qúrama shtatttary qalyp, әlem birpolyarly bolady dep payymdady. Songhy oqighalardan bayqaghanymyzday, әlem kóppolyarly qalpynan ózgergen joq. G-8 ben G-20-nyng ne sayasi, ne ekonomikalyq daghdarysty sheshuge qauqary jetpedi. Sondyqtan, men kez-kelgen mәseleni 190 el interaktivti kenistiktikte talqylaytyn G-Global alanyn úsyndym. Búl alang barlyq jahandyq mәselelerdi әri ortaq, әri ashyq talqylaugha jol ashady. Eger biz halyqaralyq qúqyq saqtalsyn desek, BÚÚ-nyng shenberinde osy mәseleni tikesinen qonymyz kerek»,- dedi N. Nazarbaev.

Memleket basshysy óz sózinde Yadrolyq qarudy taratpau jónindegi kelisimning jii búzylatynyn, ony búzghandargha eshqanday da sanksiya salynbaytynyn qadap aitty. Sondyqtan, ol BÚÚ-nyng shenberinde jalpygha ortaq yadrolyq qarusyzdanu turaly  Pakti qabyldaudy úsyndy. – Bizding ortaq ghalamsharymyzda beybitshilik mәngi saltanat qúruy ýshin, biz barlyq mәselelerdi ashyq, jariya talqylap, sheship otyrghanymyz abzal,- dedi N. Nazarbaev.

Tanatar TABYNÚLY.

Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1562
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2256
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3528