Júma, 19 Sәuir 2024
Qogham 8455 0 pikir 31 Nauryz, 2014 saghat 16:58

QAZAQSTAN HALQY YaDROLYQ JARYLYSTYNG QÚRBANYNA AYNALUY MÝMKIN

Qazaqstan Respublikasynyng Qorghanys ministri 
Á.R. Jaqsybekovke

Qúrmetti Ádilbek Ryskeldiúly!

Osy jyldyng 5-nauryzynda Reseyding RS-12M "Topoli-M" ballistikalyq raketasy әskery jattyghu negizinde Qazaqstannyng «Sary- Shaghan» әskery poligonyndaghy nysanagha tiydi. "Topoli-M" raketasy Reseyding negizgi yadrolyq kýshterining strategiyalyq qaruy ekeni belgili. Ýsh satyly, qatty otynmen úshatyn raketanyng úshu úzaqtyghy 11 kilometr jәne ol salmaghy 550 kilotonna bolatyn termoyadrolyq qarudy nysanagha jetkizedi.

Resey Federasiyasy úzaq jyldar boyy RS-12M "Topoli-M", RS-24 «Yars» siyaqty ballistikalyq raketalaryn Kamchatka týbegindegi «Kura» әskery poligonynda synaytyn. 2005-jyldan bastap "Topoli-M" balistikalyq raketasy Reseyding «Kapustin Yar» poligonynan Qazaqstannyng «Sary-Shaghan» әskery jattyghu alanyna jiberile bastady.

Sebebi, Kamchatkadaghy «Kura» poligonyna úshyrylghan raketalardy AQSh-tyng Alyaskadaghy qúrylghylary baqylay alady eken. Al «Kapustin Yar»-dan «Sary-Shaghangha» úshqan raketany tek Resey әskeriyleri ghana baqylaydy. Osyghan baylanysty RS-12M "Topoli-M", RS-24 «Yars» siyaqty yadrolyq oqtúmsyqty raketalar Qazaqstan jerinde synala bastady.

Keybir aqparat kózderining jazghanyna sýiensek,  2013 jyly múnday synaq-jattyghular birneshe ret qaytalanghan. Ótken jyldyng qarasha, jeltoqsan ailarynda birnishe ret "Topoli-M" raketasy synalghan.
Al, jaqynda, dәlirek aitsaq, 27 nauryzda Reseyding MN-300 meteorologiyalyq raketasy Batys Qazaqstan oblysy, Bókeyorda audany aumaghynda ornalasqan Shúnghay auyly manyna qúlady. 
Birinshiden, RS-12M, "Topoli-M", RS-24, «Yars» siyaqty raketalar yadrolyq qaru bolyp esepteledi.

 Ekinshiden, jattyghu kezinde raketagha yadrolyq qaru ornatylmady degenning ózinde olardy úshyru ýshin ballistit nemese nitraglesirindi týtinsiz oq-dәri (poroh) paydalanylady.

Ballistit otyny jarylghan kezde odan týrli himiyalyq uly zattardyng bólinip shyghatyny belgili. Búl turaly Qazaqstannyng belgili ghalymdary S.S Ospanov, A.A. Ótebaev, T.N. Ibraev, R.D. Ospanova óz enbekterinde bylay deydi: «Ballistittik oq-dәrilerdi alys qashyqtyqta janu kezinde shashyrauynyng saldaryn boldyrmas ýshin jaru arqyly joyyp otyru kerek. Piroksilindi oqtardy órteu arqyly joyady. Áriyne, búl tәsilder ekonomikalyq túrghydan tiyimsiz bolyp tabylady. Eleuli kólemde joyylatyn jarylghysh materialdar auqymdy uly zattar bólip shygharady, búl qorshaghan ortagha zor ziyanyn tiygizedi». («Ballistitnye poroha vsledstvie razbrasyvaniya ih pry goreniy na bolishie rasstoyaniya, neobhodimo unichtojati vzryvaniyem. Piroksilinovye poroha unichtojait sjiganiyem. Estestvenno ety metody yavlyaytsya ekonomichesky neselesoobraznymi. Pry znachiytelinom obeme unichtojaemyh vzryvchatyh materialov obrazuetsya ogromnoe kolichestvo toksichnyh produktov, chto nanosit realinyy vred okrujayshey srede»)http://www.rusnauka.com/NIO_2007/Chimia/18484.doc.htm
Resey Federasiyasynyng 1994 jylghy 21 nauryzyndaghy N 223 ("O sertifikasiy bezopasnosty promyshlennyh y opytno-eksperiymentalinyh obektov predpriyatiy y organizasiy oboronnyh otrasley promyshlennosti, ispolizuishih ekologichesky vrednye y vzryvoopasnye tehnologiiy") (SAPP RF. 1994. N 13. St. 999) qaulysynda ballistittik raketalyq qatty otynnyng qorshaghan ortagha ziyandy ekeni kórsetilgen.

Raketany synau kezinde yadrolyq oqtúmsyqty paydalanbaghannyng ózinde jarylystardyng saldarynan qazaqstandyq azamattardyng densaulyghyna, qorshaghan ortagha tiygizer әseri orasan. Aldaghy uaqytta yadrolyq oqtúmsyqtardy da synaqtan ótkizetinine eshkim kepildik bere almaydy. Onday jaghdayda Qazaqstan halqy yadrolyq jarylystyng qúrbanyna ainaluy mýmkin.

Halyq narazylyghyn tudyryp otyrghan taghy bir mәsele, Qazaqstan Resey Federasiyasynyng 7 әskeriy-synaq poligonyna paydalanugha 12 millionnan asa gekter jerdi jalgha berip otyr. 2012 jyldyng 16 mamyryndaghy ministr Bolat Jәmishevting mәlimdegenindey ol jerdi jalgha beru qúny 24,7 million dollardy qúraydy eken. Sonda Qazaqstannyng 1 gektar jerining jalgha beru qúny 2 dollardan sәl asady degen sóz.

Sonymen birge Resey poligondary ornalasqan aimaqtardaghy eldi mekenderding túrghyndarynyng ómirin, densaulyghyn, mýlkin saqtandyru isi de qolgha alynghan emes. Búl baryp túrghan soraqylyq.

Osyghan oray, jogharyda aitylghan mәselelerdi nazargha ala otyryp, Qazaqstan Respublikasy Konstitusiyasynyng 31-babyna sәikes:

Birinshi, 1994 jylghy 6 qazandaghy Qazaqstan Respublikasy men Resey Federasiyasy arasyndaghy Áskery yntymaqtastyq turaly shartty, (O ratifikasiy Dogovora mejdu Respublikoy Kazahstan y Rossiyskoy Federasiey o voennom sotrudnichestve), 1995 jylghy 20 qantarda qol qoyylghan «Qazaqstan Respublikasy men Resey Federasiyasy arasyndaghy Saryshaghan synaq poligonyn paydalanu men jalgha beru sharttary jәne Priozersk qalasynyng tirshilik әreketin qamtamasyz etu turaly Kelisimdi» (Soglashenie mejdu Respublikoy Kazahstan y Rossiyskoy Federasiey ob usloviyah ispolizovaniya y arendy ispytatelinogo poligona Sary-Shagan y obespecheniya jiznedeyatelinosty g. Priozerska) jәne 2013 jyldyng 28 qarashasynda qol qoyylghan josparly synaqtar jýrgizu turaly eki el Qorghanys ministrlikteri arasyndaghy kelisimnen bir jaqty bas tartudy talap etemiz.

Ekinshi, Resey Federasiyasy barlyq әskery raketalaryn Kamchatka týbegindegi «Kura» әskery poligonynda synauyna qol jetkizudi talap etemiz.

Ýshinshi, QR Densaulyq saqtau, Qorshaghan orta jәne su resurstary ministrligimen birlese otyryp, әskery raketalardy synau men olardyng apatqa úshyrauynan adam densaulyghyna jәne qorshaghan ortagha keltirilgen ziyan kólemin anyqtaudy jәne ony aqparat qúraldarynda jariyalaudy talap etemiz.

Osy atalghan hatqa QR zannamalaryna sәikes jan-jaqty jauap berulerinizdi súraymyz.

Qúrmetti oqyrman osy ashyq hatqa QOLDAP QOL QOYYNYZDAR! ZANDY TÚLGhALARDYNG QOLYN JINAP JATYRMYZ!

Maqsat Iliyasúly

Abai.kz

0 pikir