Beysenbi, 28 Nauryz 2024
Biylik 13230 0 pikir 19 Sәuir, 2014 saghat 18:42

«Qazaqstan-2050»: beybitshilik, ruhaniyat jәne kelisim mәdeniyeti

 

Keshe Beybitshilik jәne kelisim sarayynda «Qazaqstan-2050»  Strategiyasy: beybitshilik, ruhaniyat jәne kelisim mәdeniyeti» atty taqyrypta Qazaqstan halqy Assambleyasynyng HHI sessiyasy bolyp ótti. Onyng júmysyn Memleket basshysy, QHA Tóraghasy Núrsúltan Nazarbaev ashyp, sóz sóiledi.

18-04-01

18-04-02

«Qazaqstan-2050» Strategiyasy: beybitshilik, ruhaniyat jәne kelisim mәdeniyeti

Qymbatty otandastar!

Qadirmendi qauym!

Qazaqstan halqy Assam­bleya­synyng 21 sessiyasynyng ashyluymen barshanyzdy shyn jýregimnen qúttyqtaymyn!

Úly Jambyl aqynnyng «Ji­gerli bolsa er bolar, Birlikti bol­sa el bolar» degen sózi bar. Býgingi sessiyanyng ózegi – beybit­shilik, ruhaniyat jәne kelisim mәde­niyeti bizding osynday birlikti El boluymyzdyng kepili. Mәdeniyet – tirshilikting tiregi, ortaq iygilik­terdi úlyqtap, últty úly isterge úiystyrudyng biregey tetigi. Bey­bitshilik, ruhaniyat pen kelisim: bәri­ning tamyry – mәdeniyette. 21 gha­syr­dyng eng basty zany – tatulyq!

Kelisim – ekonomika men saya­sat­tyn, qauipsizdiktin, ómirding zany. Biz kelisim mәdeniyetin dәs­týr retinde úrpaqqa múra etuge tiyispiz. Kelisim mәdeniyeti Mәn­gilik boluy kerek.

 

Qúrmetti Assambleya mýsheleri!

Qúrmetti otandastar!

Men sizderding bәrinizdi Qa­zaqstan halqy Assambleyasynyng HHI sessiyasy júmysynyng bastaluymen qúttyqtaymyn!

Osy zalgha bizding ýlken Ota­nymyzdyng barlyq ónirlerinen ókilder jinalyp otyr! Bizding forumgha birlesken adal enbegimen elimizdi qúryp jәne damytyp jatqan týrli jastaghy, úrpaqtar men kәsipterdegi qazaqstandyqtar qatysyp otyr. Men ózining qajyrly jәne enbektegi danqymen bizding dostyghymyzdy qorghap, mәngilikke bekitken barlyq ardagerlerdi erekshe qúttyqtaymyn. Men menimen birge Qazaqstan halqy Assambleyasyn qúrghan jәne sol iydeyagha adal bolghandardyng bәrine rizamyn. Olar kýndelikti jú­mysynda beybitshilik pen keli­simning úly qaghidattaryn qorghap jәne damytyp keledi.

Osy zalda kóptegen jas­tar, sonyng ishinde bizding Tәuel­siz­digimizding qúrdastary otyr. Men búdan toleranttylyq, dos­tyq pen bauyrlastyq iydeyalaryn qazaqstandyqtardyng jana buynynyng býkil ghasyrlargha qa­byldauynyng jaqsy nyshanyn kóremin. Búl bizding bosqa jú­mys istep jatpaghanymyzdy bildiredi! Búl beybitshilik pen keli­simdi saqtaushy retindegi Assam­bleyanyng senimdi tiregin kez kelgen sózden artyq beyneleydi. Býgin bizding sessiyamyzgha she­teldik meymandar men diplomattar qatysyp otyr. Men Qa­zaqstannyng barlyq shynayy dostaryn shyn jýrekten qút­tyqtaymyn!

18-04-03

18-04-04

Qúrmetti sessiyagha qatysushylar!

Tәuelsizdikting alghashqy ký­ninen biz ónirlerde, qalalarda, au­dandarda, auyldarda myn­daghan kezdesuler ótkizdik. Osydan jiyr­ma jylgha  juyq uaqyt búryn, Assambleyany qúra oty­ryp, biz әlemdegi barlyq mәlim bolghan modeliderden de ozyq shygha bildik. Biz halyqty or­taq patriottyq túghyrnamada top­tastyrudyng birden-bir senimdi tetigin taptyq. Onyng mәni әrkimge de týsinikti jәne qarapayym adamy súranystardy – júmysty, otbasyndaghy әl-auqatty, balalar ýshin bilim berudi, densaulyqty, túrghyn ýidi, qauipsizdik pen demalysty qamtamasyz etuge kó­mektesedi.

Bizding qoghamda eshkimning de etnostyq artyqshylyghy joq jәne bәri de Zang aldynda ten. Barlyq qazaqstandyqtar – bir tughan jerding balalary. Biz bәrimiz – birtútas Qazaqstan halqynyng әrtýrli jәne birdey balalarymyz. Bizding bәrimizdi bir mәsele tolghandyrady – býkil Qazaqstan halqynyng әl-auqaty. Bizding bәri­mizding maqsatymyz bir – bizding ortaq Otanymyzdyng órkendeui. Búl bizding ortaq tabysymyz, ortaq maqtanyshymyz.

Búl osy jyldar boyyna Mem­leket basshysy retinde men jýr­gizip kelgen, jýrgizip otyrghan jәne jýrgize beretin sayasat.

Túraqtylyq pen kelisim – әr­bir әkimnin, әrbir basshynyn, әr­bir azamattyng kýn sayynghy júmy­sy!

Assambleya әr kezde de uaqyt­pen birge qadam jasauda. Onyng qoldauy bizding Tәuelsizdigimiz tarihynyng barlyq taghdyrsheshti satylarynda sheshushi bolyp keldi. Men birlik pen top­tas­qandyqtyng qoghamnyng eng bas­ty qúndylyqtary ekenin qayta­laudan eshqashan ja­lyqpaymyn. Sonyng arqasynda biz ekonomikany kóterdik, halyqtyng әl-au­qatyn nyghayttyq, elding bo­lashaghyn kórsettik. Biz 2030 Stra­tegiyasynyng merziminen búryn oryndaluyna qol jetkizdik.

Býginde bizding birligimiz –  jana 2050 Strategiyasyn jýzege asyrudyng sheshushi faktory. Eng damyghan memleketterding 30-na enu – bizding maqsatymyz jәne barlyq qazaqstandyqtardyng or­taq taghdyry. Strategiyada bizding úly kópetnosty halqymyzdyng danalyghy kórinis tapqan. Ol biz­ding bitimnin, ruhany kelisimning ai­ryqsha mәdeniyetining joghary qaghidattarynan arqaulyq tabady.

Birinshi. Ol etnostyq, til­dik, diny jәne әleumettik aiyr­ma­shylyghyna qaramastan, býkil qazaqstandyqtardyng teng qúqy­lyghy. Bizde qysym jasaudyng kez kelgen týrine, beybitshilik pen kelisimge qol súghushylyqtyng kez kelgenine meylinshe jol joq jәne ol zanmen qatang qudalanady.

Ekinshi. Ol bizding ekonomiy­kamyz­dyng damuy, halyqtyng әl-auqatynyng jaqsaruy ýshin ortaq jauapkershilik. Týrli etnos­taghy qazaqstandyqtar indus­triya­lan­dyrugha, shaghyn jәne orta biznesti damytugha, ghylymgha, bilim beruge, densaulyq saqtaugha, sportqa bel­sendi atsalysady. Bizding ekono­mikamyzda eshkim etnosyna qarap bólinbeydi. Bәri kópúltty újymdarda tatu-tәtti enbek etedi.

Ýshinshi. Qazaqstanda mem­le­kettik tilding róli, orys tili­ning resmy mәrtebesi jәne bar­lyq etnos­tar men olardyng mәdeniyetterining teng jaghdayda damuy turaly mәsele sheshimin tapqan. Biyl bizdegi tilder turaly alghashqy zannamagha 25 jyl tolady. Bolashaqta býkil azamattardyng memlekettik tildi bi­­lui bizdi búrynghydan beter ten­destirip, birlikti nyghayta týse­di. Mine, shiyrek ghasyrdan beri biz til sayasatynda aiqyn baghyt­pen kelemiz – memlekettik tildi birtindep damytudamyz jәne bý­kil etnostar tilderining damuy ýshin jaghdaylar jasaudamyz. Bý­ginde túrghyndarynyng kópshiligi kem degende eki tilde sóileytin jәne oilaytyn elder kóp emes.

Qazaqstan solardyng qata­rynda, búl bizding últtyq bay­ly­ghymyz. Biz ýsh túghyrly tildi damytu baghdarlamasyn jýzege asyrudamyz. Bizde 15 tilde 60 BAQ jaryq kóredi, onyng ishinde etnomәdeny ortalyqtardyng 34 gazeti men 26 sayty bar.

Tórtinshi. Memleketting zayyr­lylyghy Qazaqstanda bar barlyq dinderding úly ruhany múralaryna qúrmet kórsetuden, әrkimning tan­dau erkindiginen arqaulyq ta­bady. Konfessiyaaralyq tolerant­tylyqtyng múnday ahualy, sirә, әlemde esh jerde joq. Sonymen birge, bizding elimiz zayyrly jәne din memleketten bólingen. Biz son­day-aq diny úrandar ústanghan ekstremizmdi, diny ilimderdi syrttan sayasilandyrugha degen tal­pynystardy, bizding halqy­myzgha biz ýshin bógde diny kózqa­rastar men iydeyalardy kýsh­tep tanudy barynsha teriske shy­gharamyz.

Islam dini әu basta Jara­tu­shydan bizding ata-babalarymyzgha qalay týsse, býgingi Qazaqstangha dәl solay jetuin tarihtyng ózi qamtamasyz etti. Qasiyetti qazaq jerinde әsiredinshilder eshqashan bolmaghan. Qazaq halqynyng ruhany bolmysy әrdayym gumanizmmen jәne ishki tútastyghymen erekshelenedi. Ata-babalardan miras bolghan osynau úly qasiyetten aiyrylugha býgingi buynnyng eshbir haqy joq. Sondyqtan, men qazaq ziyalylaryn, ruhany jetekshilerin, barlyq jәne әrbir qazaqty úly ústazdardyng úlaghatyn úmytpaugha shaqyramyn. Biz úrpaghymyzdy jat yqpaldardan qorghaugha, adas­qandardy aqylgha shaqyryp, olardy oqys qadamdardan saqtan­dyrugha tiyispiz.

Besinshi. Jalpygha Ortaq En­bek Qoghamyn qalyptastyru – qa­zaqstandyqtardy júmyspen qamtu, bizding býkil enbekshilerimizding ómir sapasy ýshin basty shart. Enbek, jauapkershilik jәne tәrtip – tek osylay ghana býkil Qazaqstan damy alady.

Altynshy. Qazaqstandyq mәdeniyet eldegi býkil etnostardyng mәdeny qatparlarynyng tyghyz qarym-qatynasy arqasynda qalyptasady. Bizde qazaq óneri men dәstýrleri damuda, sonymen birge, býkil etnostardyng mәdeny múralarynyng damuy da qamtamasyz etilgen. Biz óz elimizdin, kez kelgen etnosqa jatatyn bizding otandastarymyzdyng әlemdik ónerge, әdebiyet pen sportqa qosqan ýlesterining artyp kele jatqanyn maqtan tútamyz.

Jetinshi. Qazaqstan halqy As­sambleyasy – әri irgetas, әri beybitshilik, ruhany kelisim mәdeniyetining negizgi qaghidaty. Assam­bleya – býkil azamattardyng býkil­halyqtyq ókilderi mýdde­lerining innovasiyalyq modeli jәne bizding jas demokratiyanyng tabysty qúraly. Ol býkil el boyynsha 820 etnomәdeny birlestikter qyzmetin shoghyrlandyrady. Búl degenimiz 70 myng belsendiler. Al osy júmysqa barlyghy 3 millionnan astam adam qatysady.

Assambleya halyq egemendigin shoghyrlandyrushy sayasatýstilik organgha ainaldy. Assambleyanyng deputattyq tobynyng qúramyna býkil parlamenttik partiyanyng ókilderi bolyp tabylatyn 25 mәjilismenning kirui ýlgi tútarlyq jaghday. Assambleya memlekettik organdardyng halyqpen jemisti ýnqatysuyn, barlyq etnostar ómirlerining ózekti mәselelerining sheshiluin qamtamasyz etedi. Tek ótken jyly ghana Assambleya 10 myng is-shara úiymdastyryp, olargha 3,5 millionnan astam adam qatysty. Kóptegen ónirlerde Dostyq ýileri qúrylyp, júmys isteude, olarda jyl sayyn 720 mynnan astam adam bolyp túrady. Bizding Assambleyany 2020 jylgha deyin damytu Tújyrymdamasy jý­zege asyryluda. Súrau sa­lyn­ghan qazaqstandyqtardyng 97,5 payy­zy bizding Assambleya bizding býkil halyqtyng mýddelerin beyneleydi dep esepteydi. Búl jaqsy moyyndau.

Qazaqstandyq beybitshilik, ruhaniyat pen kelisim mәdeniyetining 7 arqaulyq qaghidattary osynday. Búl endi bizder óz úrpaqtarymyzgha últ baylyghy retinde beretin ortaq mәdeny múramyz.

 

Qúrmetti sessiyagha qatysushylar!

2050 Strategiyasy bizdi HHI ghasyrdyng kýrdeli jaghdayynda shynayy da qiyn júmysqa baghyt­taydy. Biz – ashyq elmiz. Sondyqtan, biz kýmbez astynda ómir sýrip jatqan joqpyz. Bizdi býkil әlemmen myndaghan ekonomikalyq, sayasy jәne qarapayym adamy qarym-qatynas­tar baylanystyrady. Bizge jahan­dyq jәne ónirlik sipattaghy kóp­tegen syn-qaterlermen betpe-bet úshyrasugha tura keledi. Ol turaly men óz Joldaularymda ashyq ta tura aityp jýrmin.

Turasyn aitayyn, beybitshilik pen kelisimdi nyghaytu – 2050 Strategiyasyn jýzege asyrudyng bas­ty kriyteriyi. Aghymdaghy jýz­jyldyqta әlemning qanday kýr­deli bolatynyn ózimiz jahan­dyq sayasatta kórip otyrghan oqiy­ghalar naqty beyneleude. Býginde Ukrainadan jetip jatqan mә­li­metterdi jýrek syzdatpay oqu mým­kin emes. Búl el bizding TMD boy­ynsha jaqyn әriptesterimizding biri. Bizdi ózara tiyimdi yntymaqtastyqtyng on jyldyghy ghana baylanystyrmaydy. Bizge tarihtyng ortaq paraqtary da tәn. Dýrbeleng jyldarda Qazaqstan bizding eli­mizge kýshtep kóshirilgen, Úly Otan soghysy jyldarynda eva­ku­a­siyalanghan jәne osynda jýrek qalauymen ónerkәsip alyptaryn túrghyzugha jәne tyndy kóteruge kelgen jýzdegen myng ukraindar ýshin ekinshi ýige ainaldy.

Biyl biz tyng epopeyasy bas­ta­luynyng 60 jyldyghyn atap ótemiz jәne elding astyq qambasyn qúru ýshin júmys istegenderding bәrin eske týsiremiz. Men auyr jaghdayda tyndy kóterip, ashyq dalada infraqúrylym túrghyzghandardyng bәrin qúttyqtaymyn. Býginde bizding azamattarymyzdyng ýsh jýz mynnan astamy – ukraindar. Ukraina jerinde ony fashizmnen azat etu jolyndaghy shayqastarda erlikpen qaza tapqan myndaghan qazaqstandyqtardyng aruaqty ruhtary jatyr. Myndaghan qazaq Ukrainada bilim aldy. Sizder mening solardyng biri ekenimdi bilesizder. Onda men metallurg ónerin ýirendim. Sondyqtan biz, qazaqstandyqtar, ukrain halqy ýshin alandaushylyq bil­di­re­miz jәne ukrain qoghamynda túraq­tylyq pen birlikting tez ornyghuyna tuystyq kónilmen senim artamyz. Biz ukrain halqynyng ishki prob­lemalardy syrttyng aralasuynsyz, barlyq mýddeli taraptarmen beybit kelisim jýrgize otyryp, ózderining sheshui kerek ekenine senimdimiz.

 

Qúrmetti otandastar!

HHI ghasyr bizge Bes Myzghymas Shyndyqty kóldeneng tartady.

Birinshiden, túraqty ekonomika – túraqty qogham, әr adamnyng túraqty ómiri. Keybir elderde búl shyndyq týrli partiyalar men toptardyng sayasy kóksegenderine oray jiyi-jii ekinshi kezekke ysyrylady. Al bizde ekonomikany damytu – ózimiz kýn sayyn sheshimin tauyp kele jatqan eng basty «2050 Strategiyasy».

Ekinshiden, memleketting Tәuel­sizdigi Konstitusiya men zandar mýltiksiz saqtalghanda ghana, eng aldymen, el azamattarynyng ózderi saqtaghanda ghana myzghymaydy.

Ýshinshiden, etnosaralyq qa­rym-qatynastar, azamattyq teng qúqylyq mәseleleri, til sayasaty – múnyng bәri sayasy oiyndar ýshin alang emes. Olardy «keyinge» qaldyrugha bolmaydy. Onyng ýstine moyyndamaugha jәne biylik ýshin talasta dәiek retinde arsyzdyqpen qoldanugha bolmaydy. Ol memleket ýshin de, halyq ýshin de, әrbir adam ýshin de qauipti. Sondyqtan shovinizmdi nemese últshyldyqty ashyq neofashizmnen op-onay attap ketuge bolatynday óte әlsiz syzyqtyq ghana bólip túrghanyn әrkim de týsinui kerek.

Bizding halqymyzdyng jәne býkil TMD halyqtarynyng Úly Otan soghysynda súrqiya sipatty obany jenip shyghu ýshin qanday úly qúrbandyqtargha barghanyn әr kez este saqtaugha tiyispiz. Ol әr kezde de otbasynda, mektep pen joo-da, enbek újymdarynda әrbir jana buyndy tynymsyz tәrbiyeleuding taqyryby boluy kerek. Fashizmdi talqandaghan Jenisting eshqashan sanadan óshpeuining manyzy zor! Sondyqtan 9 Mamyr – barsha ýshin de manyzdy kýn.

Astana әkimine danqty general Ivan Vasilievich Panfilovqa eskertkish ornatu jәne astanalyq jana kóshelerding birine onyng esimin beru mәselesin qarastyrudy tapsyramyn. Tayauda ghana, sәuir­ding basynda Reseyding Pskov obly­synyng Neveli qalasynda bizding jerlesimiz, pavlodarlyq Ábil­qayyr Baymuldin 1944 jyldyng qantarynda jerlengen ortalyq alangha onyng esimi berildi. Jenis kýnine oray onyng ziratyna qola mýsin ornatugha dayyndalu­da. Biz býkil soghys batyrlaryn este saqtap, qúrmettegeni ýshin Resey halqyna alghys aita­myz. Biz Úly Otan soghysyna qatys­qan barlyq qazaqstandyq batyr­lar­dyng aty-jónderin bilip, olardy qúr­metteuge mindettimiz. Jas­targha pat­­riottyq tәrbie beru isin, әsi­rese, fashizmdi talqan­dau­­daghy Jenis­ting aldaghy 70 jyl­dy­ghy shen­berinde Assambleya júmy­sy­nyng basty baghyty retinde damytu qajet.

Tórtinshiden, kez kelgen elding integrasiyalyq tandauy – halyqtyng әl-auqat mәselesi. Sayasy koniunkturagha emes, myqty ekono­mikalyq pragmatikagha negiz­delgen integrasiya ghana tabys­ty­­ jәne tiyimdi bolady. Ol adam­dardyng ómirin jaqsartyp, enbekpen qamtu jәne biznes ýshin layyqty jaghday tughyzady, eko­no­­mikany damytu ýshin keng mým­kindikter beredi. Mine, naq osy túrghydan alghanda, Qazaqstan Belarusi­pen jәne Reseymen birge Eura­ziyalyq ekonomikalyq odaq qúrady.

Osynda, Almatyda, osy inte­grasiyalyq birlestik qúru turaly tarihy shartqa qol qoy josparlanyp otyr. Men 1994 jyly MMU qabyrghasynda ilgeriletken Euraziyalyq odaq qúru turaly iydeyanyng 20 jyldyghynda kelisim jasalatynynyng simvolikalyq mәni bar. Biz HHI ghasyrda birge tehnologiyalyq sekiris jasau ýshin ekonomikalyq odaq qúramyz. Ýsh el jahandyq bәsekelestikke tótep berude bir-birine kómektesu ýshin integrasiyalanady. Onyng qatang bolatynyna eshqanday kýmәn joq. Men HHI ghasyrda euraziyalyq integrasiyagha basqa strategiyalyq tiyimdi balama joqtyghyna senim­dimin.

Sifrdyng obektivti tili Qa­zaqstannyng Keden odaghy elderimen tauar ainalymy ol qúrylghan uaqyttan beri 88 payyzgha ósip, 24 milliard dollar qúraghanyn aitady. Onyng ishinde osy elderge bizding eksport 63 payyzgha artyp, 6 milliard dollargha juyqtady. Qazir barlyq integrasiyalyq qa­dam­dardyng «halyqtyq diplo­ma­tiyamen», birinshi kezekte, Assambleya tarapynan keng qo­ghamdyq qoldaumen bekigeni manyzdy.

HHI ghasyr – integrasiya ghasyry. Últtyq mýdde túrghysynan múqiyat oilastyrylghan integrasiyagha qarsy bolu – zamanauy ýrdispen damugha qarsy bolu. Eng damyghan elderding barlyghy býgingi biyikterge integrasiya arqyly jetti. Býkil adamzat jahandanu jolymen damyp jatyr. Etek-jendi qymtap, esik-terezeni tars jauyp otyru damudy tejeydi, әlem kóshining sonyna qaldyrady. Biz – damyghan elderding shanyn jútugha emes, kóshin bastaugha úmtylghan elmiz. Baybalamgha salyp, balaqtan tartpay, bayyppen oilap, baysaldy әreket etsek jarasady. Integrasiya – el tәuelsizdigine eshbir qauip tóndirmeydi, kerisinshe, nyghayta týsedi. Ol naryqty keneytedi, alys-beris pen barys-kelisti arttyrady, bәsekelik qabiletimizdi shyndaydy.

Besinshiden, әlem ýlken óz­ge­rister jolaghyna ayaq bas­ty. Halyqaralyq qatynastar aitar­lyqtay daghdarysty basynan keship jatyr. Meni jetekshi yadrolyq derjavalardyng yadrolyq materialdardy fizikalyq qorghau salasyndaghy yntymaqtastyqty toqtatuy yqtimal degen aqparat alandatady. Búl әlemdegi barlyq yadrolyq taratpau ýderisine aitar­lyqtay núqsan keltirip, songhy ondaghan jyldarda osy salada, onyng ishinde, jaqynda ótken Gaa­gadaghy Jahandyq sammitte qol jetkizilgen barlyq tabystardy qúr­dymgha jiberui mýmkin. Biz halyq­tyng erik-jigerine arqa sýiey otyryp, Semey yadrolyq poliy­gonyn japtyq, sóitip, yadro­syz mәrtebe iyelendik. Biz, qazaq­standyqtar, yadrolyq ózin ózi joiy qaterinen ada beybitshilik iydealyna senimdi qalpymyzda qalamyz.

Býgin biz halyqaralyq sayasat­taghy ótkir daghdarysty kórip otyrmyz. Osynday kýrdeli jaghdayda Qazaqstan men Reseyding izgi niyetti kórshiler, odaqtastar jәne strategiyalyq әriptester ekenin mәlimdeymin. Biz ótken jyly HHI ghasyrdaghy izgi kór­shilestik jәne odaqtastyq turaly shartqa, Áskeriy-tehnikalyq yntymaqtastyq turaly shartqa qol qoydyq. Tayau uaqytta eki el osy kelisimder boyynsha barlyq ratifikasiyalyq resimderdi ótkizedi. Reseymen qarym-qatynas – bizding syrtqy sayasatymyzdyng manyzdy tarmaghy. Taghy da atap kórsetkim keledi: Ortalyq Aziya elderi, Resey, Qytay – bizding kórshilerimiz jәne sondyqtan bizde qashanda eng jaqyn dostyq bolghan, bar jәne bola beredi.

Jahandyq sayasattaghy qazirgi jaghday – әlem qúrylysynyng kópqyrlylyq jaghyna qaray auysu paradigmalarynyng dramalyq aktisi. Búl turaly men alghash ret G-GLOBAL bastamasyn ilgerilete otyryp 2012 jyly-aq aitqan bolatynmyn. Men eger halyqaralyq qúqyqta, syrtqy sayasy praktikada, memleketaralyq qatynastar tәsilderinde tereng ózgerister jý­zege asar bolsa, qazirgi jahandyq syn-qaterler enseriledi dep esep­teymin. Sondyqtan bizding G-GLOBAL qaghidattary turaly úsynystarymyz әlemdik qoghamdastyqqa qay kezdegiden de paydaly. Men olardyng әlemning damuyna qazirgidey bey-bereket emes, syndarly sipat beruge qabiletti ekenine senimdimin.

Assambleyanyng bay haly­q­aralyq baylanystary bar. Men barlyghynyzdy G-GLOBAL iydeya­syn ilgeriletu ýshin óz­deriniz­ding halyqaralyq baylanys­­tarynyzdy pay­dala­nugha shaqy­ramyn. Sonday-aq, Assambleyada elimizdegi Astanada ótetin EKSPO-2017 Býkilәlemdik kór­mesi men Almatyda ótetin Uniy­versiada-2017 siyaqty asa iri ha­lyqaralyq sharalargha dayyn­dyqqa qatysu boyynsha ózining naqty Is-qimyl jospary boluy tiyis. Osy sharalarda biz әlemge mәdeniyetimizdi, elimiz halqynyng polietnostyq toleranttylyghyn, beybitshilik pen kelisim jagh­day­yndaghy tabystarymyzdy kór­setuge tiyispiz.

Qúrmetti sessiyagha qatysushylar!

Bizding qoghamymyzdaghy tú­raq­tylyq pen birlik – Strategiya jolymen damuymyzdyng asa manyzdy faktory. Sondyqtan toleranttylyq pen kelisimning qazaqstandyq modelin odan әri ilgeriletu boyynsha birqatar jana sharalar qabyldau qajet.

Birinshi. Aldaghy jyly Assam­bleya qúrylghanyna jәne referendumda el Konstitusiyasynyng qabyldanghanyna 20 jyl tolady. Búl – bizding jylnamamyzdy birtútastandyratyn eki úly oqigha. Naq Assambleya ózining alghashqy eki sessiyasynda 1995 jylghy Konstitusiyany qabyldaudy qoldady. Ol barlyq qoghamdyq instituttar arasynan alghash bolyp halyqty referendumda Konstitusiya ýshin dauys beruge shaqyrdy. Sondyqtan kelesi 2015 jyldy – Qazaqstan halqy Assambleyasynyng jyly dep jariyalaudy úsynamyn. Ýkimetke Assambleyamen birlese otyryp, Qazaqstan halqy Assambleyasy men Konstitusiyanyng 20 jyldyghyn ótkizu boyynsha Últtyq is-shara­lar josparyn dayyndap, jýze­ge asyrudy tapsyramyn. Osy­men baylanysty aldaghy jyly Astanada Qazaqstan halqy forumyn ótkizudi úsynamyn.

Ekinshi. Bir jarym ay búryn, 1 nauryzda, Assambleyanyng 20 jyldyghyna arnalghan «Beybitshilik pen kelisimning jol kartasy» mega-jobasynyng jana kezeni bastaldy. Ár qalada, audan ortalyghynda, auyldar men selolarda júmystargha erekshe ekpin týsirilui tiyis. Ár ýige, әr otbasyna jetetindey dengeyde júmys istelui kerek. Býgin Assambleya tuy astynda qú­rylghan jergilikti jerlerdegi Qoghamdyq kelisim kenesterining rólin kýsheytu qajet.

Ýshinshi – Assambleyanyng ónir­lik dengeydegi qúrylymdaryn kýsheytu. Mening tapsyrmam boyynsha barlyq oblystarda, Astana jәne Almaty qalalarynda kishi assambleyalardy damytu tújyrymdamasyn qabyldau kerek. Assambleya Hatshylyghyna Atyrau, Batys Qazaqstan, Qaraghandy, Qyzylorda, Manghystau oblystarynda Dostyq ýilerin saludyng barlyq mәselelerin baqylauda ústaudy tapsyramyn. Elordamyz Astanagha qatysty aitatyn bolsam, ol tolerantty etnosaralyq qatynastardyng layyqty ýlgisi boluy kerek. Múnda Tilder turaly zannyng barlyq talaptary ýlgili oryndaluy tiyis. Atap aitqanda, jol infraqúrylymy, qala kóligi, kósheler, danghyldar men ózge de qala nysandary tolyqtay zannama talaptaryna sәikes qazaq jәne orys tilderinde núsqaulanuy shart.

Býgin búl barlyq jerde qam­tamasyz etilmegen, avtobus­tar­daghy ayaldamalar, nege ekeni belgisiz, tek bir ghana tilde ha­barlanady, olardyng marshrut­tarynyng núsqaushalary da bir tilde. Nege Astananyng kishi as­sambleyasy múny baqylamaydy, zandylyqtardy saqtaugha jauapty ókiletti organdardyng qúlaghyna nege jetkizbeydi?! Búl elimizding basqa da barlyq qalalary men eldi mekenderi ýshin manyzdy. Aldaghy Býkilәlemdik EKSPO-2017 kór­mesine oray qala toponomikasy men núsqaushalardy aghylshyn tilinde qamtamasyz etu qajet. Mú­nyng Uniyversiada-2017-ni qabyldau men Olimpiada-2022-ni ótkizu qú­qyghyna kýresu mindeti túrghan Almatygha da qatysy bar.

Ekinshiden, 2015 jyldy «As­tana – beybitshilik pen kelisim qa­lasy» úrany ayasynda ótkizip, búghan barlyq respublikalyq et­no­mәdeny birlestikterdi tartu qajet.

Tórtinshi. Býgin Assambleyanyng barlyq aghymdaghy júmystaryn basqarudy qamtamasyz ete alatyn tetik qúru mәselesi pisip-jetildi. Ýkimetke 2014 jyldyng 1 mausymyna deyin Almatydaghy Dostyq ýii arqauynda QHA qyz­metin qamtamasyz etu boyynsha memlekettik mekeme, sonday-aq, oblys әkimderimen birlesip, kishi assambleyalardyng júmysyn qamtamasyz etetin ónirlik mekemeler qúrudyng barlyq mәselesin qarastyrudy tapsyramyn.

Besinshi. Ónirlik assambleyalar hatshylyqtary mengerushilerining mәrtebesin jogharylatu qajet. Memlekettik qyzmet isteri jó­nin­­degi agenttikke oblys­tarda, Astana jәne Almaty qala­larynda QHA hatshylyghy mengerushisining lauazy­myn Memlekettik qyz­metshiler lauazymdary reestrining D2 kategoriyasyna auystyrudy tapsyramyn.

Altynshy. 22 sәuirde «Jasyl El» – Jastar enbek jasaq­tary respublikalyq shtaby­nyng mereytoyly 10-shy mausy­my ashylady. Búl – bizding jas­tarymyzdyng patriotizmi men enbeksýigishtigining taghy bir jarqyn kórinisi. Osy bagh­dar­lamany jýzege asyrugha qazirding ózinde 200 mynnan astam jas qatysyp ýlgerdi. Olar 44 millionnan astam aghash otyrghyzyp, 111 myng gektar jerdi abattandyrdy! Men enbek jasaqtarynyng barlyq sarbazdaryna shynayy sәlemimdi joldap, olargha Otanymyzdyng iygiligi jolynda jemisti júmys tileymin! Ýkimetke bir ay merzimde «Jasyl Eldi» әri qaray damytu boyynsha úsynys engizu qajet. Maghan jastar ókilderi keybir ónirlerde búl júmystyng mýldem aqsap jatqany turaly birneshe mәrte shaghym aitty.

Búl – jay ghana ekologiyalyq shara emes, tereng ómirlik mәni bar asa manyzdy sharua. Jasyl El degenimiz – Mәngilik El. Biz elimizdi japyraghy quarmaytyn, tamyry sualmaytyn, kórgen jan tamsanbay túra almaytyn Mәngilik Jasyl Elge ainaldyruymyz kerek. Keyingi úrpaqqa jelde yq, suyqta pana, ystyqta saya bolatyn Mәngilik Bәiterek túrpatty Jasyl Eldi tabystauy­myz qajet.

Osy sharalardyng barlyghy As­sam­bleyanyng qoghamdaghy rólin ny­ghaytugha, onyng bizding ortaq qazaq­standyq ýiimizdegi beybitshilik pen kelisim ýshin jauapkershiligin arttyrugha qyzmet etetin bolady.

 

Qymbatty dostar!

Birde menimen әngimelesui kezinde, ókinishke qaray, jaqynda ortamyzdan ketken bizding asa kór­nekti aqynymyz Fariza Onghar­synova ýlken ister jasau – barshagha belgilige bir nәrse qosa bilu, óz janynnyng bir bólshegin, jeke tәjiriybendi bere bilu degendi danyshpandyqpen menzegen edi. Beybitshilik, ruhaniyat jәne kelisim mәdeniyeti –  әr kýn sayyn bizding qasiyetti jerimizding ósip-órkendeuine ózining jany men jýregin salyp jýrgen barlyq 17 million qazaqstandyqtyng jandy shygharmashylyghy. Bizde әr etnos basqa etnostardyng órnekterimen ýilestire otyryp, óz ómirining órnegin qúryp keledi. Jәne bәrimiz birge Qazaqstan atauyndaghy ghajayyp, týrli-týsti, bagha jetpes Úly Tarih polotnosyn saludamyz.

Jaqynda «Kazahstanskaya prav­da» gaze­tinen jerlesim, qaraghan­dylyq, ukrain mәdeny orta­lyghynyng jetekshisi Niko­lay Matiyashinning býginde qazaq­stan­dyqtar bey­bitshilik pen kelisim auanyna «shomylyp», rahat sezimge bólenude degen pikirin oqydym. Búl bagha jetpes sózder! Men adamdar dostyqta, týsinistikte ómir sýrip jatqan bizding qoghamymyzda әlem әrqashan jarqyn jәne keng bolatynyna senimdimin.

Býgin bizding sessiyamyz eki kýnnen keyin barlyq otandas-hriys­tiandar bir mezgilde atap ótetin Pasha meyramy qarsanynda ótip, sonymen túspa-tús kelip otyr. Búl – senim-nanymyna qaramastan, barlyq qazaqstandyqtardyng meyramy. Dәl sol sekildi, bәrimiz músylmandar men Qazaqstannyng basqa da konfessiyalarynyng mere­kelerin birge atap ótemiz. Kók­temning osy jarqyn kýnderinde men barlyq qazaqstandyqtargha bey­bitshilik, izgilik, ózara týsinistik pen iygilik tileymin.

 

Qúrmetti otandastar!

«Damudyng syry – birlikte, Tabystyng syry – tirlikte» ekenin barshanyz bilesizder. Múratqa jolyn tapqan jetedi. Enbegimizding janbaghy bizding ortaq ýiimizdi beybitshilikting besigi etip, bardy baghalay biluimizge baylanysty. Qazaqty qasiyetti qarashanyraqqa balasaq, elimizdegi barsha etnos­tar – sol shanyraqqa shanshylghan uyqtar.

Ortaq ordamyz – Qazaqstannyng bosaghasyn berik, shanyraghyn biyik ústap, týtinin týzu úshyru – eldik maqsat. Sonda ghana Qazaqstan «2050» Strategiyasynda aitylghan ýzdik 30 elding qatarynan tabylady. Bizding Otanymyz – ortaq, tilegimiz – bir, maqsatymyz – jalghyz. Ol – jeri gýldengen, eli týrlengen, damuy jedel, úrpaghy kemel Mәngilik Qazaqstan! «Sausaq ashsa – qyldyryq, júmsa – júdyryq» ekenin kókeyge berik týie otyryp, úly maqsattargha birge sapar shegeyik, qymbatty otandastar! Birligimiz berik, tirligimiz serik bolsyn! Elimiz jarqyrap, jaynay bersin!

——————————————

Suretterdi týsirgender

S.BONDARENKO, B.OTARBAEV.

"Egemen Qazaqstan" gazeti

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1562
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2256
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3530