Beysenbi, 18 Sәuir 2024
Janalyqtar 3138 0 pikir 21 Jeltoqsan, 2009 saghat 07:35

Beys Qazaq. Qytay jerindi satyp almaydy, tartyp alady...

Memleketting memleket bolyp túruy ýshin eng aldymen memleket jerining tútastyghy men shekarasynyng býtindigi kerek ekenin bәrimiz bilemiz! Búl barlyq mýmkindikting negizi, yaghny ol jerde halyq tirshilik etetin barlyq baylyq bar. Ata-babalarymyz qan-terin tógip jýrip saqtap qalghan jerimizdi basqalargha jalgha beru bizdi qanday hәlge dushar etedi? Ózbekstangha jalgha berilip qaytpay qalghan Bostandyq audanyn eske týsireyikshi. Al Qytay bolsa  Gonkong qalasyn 49 jyldan keyin ózine әreng qaytaryp alghanyn bireu bilse, bireu bilmeydi. Osy mәseleler turaly sóz bastar aldynda tómendegi әngimelerge sogha ketkendi jón kórdim.

18 jeltoqsanda Qytaydyng  "Ren mini ri bau"(halyq gazeti) gazetining aghylshyn tilindegi saytynda eleusizdeu bir derek  payda boldy. «Jeti myng gektar jer on jylgha alyndy, ýsh myng qytay diqany Qazaqstangha osy kóktemde barady» degen mәlimette arnayy qúrylghan kәsiporynnyng atauy da ataldy. Búl Almaty oblysy Alakól audanynda ornalasqan "Sino-Qazaqstan" kompaniyasy. Onyng diyrektory - Hu Feng degen azamat.

Al, bizding biylik búl shyndyqty jasyryp-jauyp, jayma shuqtandyryp bylay dep otyr:

Memleketting memleket bolyp túruy ýshin eng aldymen memleket jerining tútastyghy men shekarasynyng býtindigi kerek ekenin bәrimiz bilemiz! Búl barlyq mýmkindikting negizi, yaghny ol jerde halyq tirshilik etetin barlyq baylyq bar. Ata-babalarymyz qan-terin tógip jýrip saqtap qalghan jerimizdi basqalargha jalgha beru bizdi qanday hәlge dushar etedi? Ózbekstangha jalgha berilip qaytpay qalghan Bostandyq audanyn eske týsireyikshi. Al Qytay bolsa  Gonkong qalasyn 49 jyldan keyin ózine әreng qaytaryp alghanyn bireu bilse, bireu bilmeydi. Osy mәseleler turaly sóz bastar aldynda tómendegi әngimelerge sogha ketkendi jón kórdim.

18 jeltoqsanda Qytaydyng  "Ren mini ri bau"(halyq gazeti) gazetining aghylshyn tilindegi saytynda eleusizdeu bir derek  payda boldy. «Jeti myng gektar jer on jylgha alyndy, ýsh myng qytay diqany Qazaqstangha osy kóktemde barady» degen mәlimette arnayy qúrylghan kәsiporynnyng atauy da ataldy. Búl Almaty oblysy Alakól audanynda ornalasqan "Sino-Qazaqstan" kompaniyasy. Onyng diyrektory - Hu Feng degen azamat.

Al, bizding biylik búl shyndyqty jasyryp-jauyp, jayma shuqtandyryp bylay dep otyr:

A. Evniyev, "eto ne arenda, rechi iydet o sovmestnom vedeniy proizvodstva, kogda kajdyy tovaroproizvodiyteli smojet vybirati: proizvoditi to, chto obespecheno garantirovannym sbytom, garantirovannym priobreteniyem". "V dannom sluchae rechi iydet o soe, v posleduiyshem eto budut kukuruza y raps", - utochnil on.
"Proekt (sovmestnogo proizvodstva. - Priym. agentstva) budet zapuskatisya s nachala 2010 goda". Po slovam A. Evniyeva, "eto budet normalinaya rynochnaya diyversifikasiya proizvodstva". (Astana. 14 dekabrya. Kazakhstan Today).

Áytkenmende qytay qauipi turaly  mynanday pikir bar:

M.Áuezov:  «Bayqaysyz ba, ol soyagha qatysty joba talqylanyp jatyr dedi. Biraq, búl joba jýzege assa Qytaydan kóptegen adamdardyng әkelinetini týsinikti ghoy. Ol soyany kim ósirip, óndep, satumen ainalysady?  Eger әlgindey júmystardyng barlyghymen qytaylyqtar ainalyssa, onda búl qyruar adam. Búl jerde әngime tek qytay sharuasy ghana emes, qytaylyq býkil infraqúrylym jayynda boluy mýmkin. Qytaylargha óz taghamdary, óz medisinasy, t.b. kerek bolady. Yaghni, eger búl mәsele qytaydyng paydasyna sheshiler bolsa, onda Qazaqstandy naghyz otarlau turaly әngime aitugha bolady»( www.azattyq.org).

Qytaygha jer beru turaly mәselege kelgende tómendegi ýsh jaytqa basa kónil bóliuimiz kerek:

Birinshiden,  Qazaq eli óz jerin basqalargha jalgha beruge mýddeli me, nemese onyng elimizge qanday paydasy bar?

Mysalgha «Bayqonyr»  jóninen alghanda búl tehnologiya men jana innovasiyalyq damu túrghysynan Reseyding keybir artyqshylyqtaryn ýirenu ýshin kerek shyghar. Biraq,  Sarshaghannan 2 million gektar jerding Reseyge qaru-jaraq quatyn synau ýshin berilui aqylgha qonbaydy.

Al, auyl-sharuashylyghy ónimderin óndiru ýshin jerdi jalgha beruding eshqanday da paydasy joq. Sebebi bizde auyl-sharuashylyghy ónimderi jetkilikti, tek dayyn ónimdi shet elge satu jaghy ghana aqsap túrghany belgili. Mәselenki,  astyqtyng shirip, qar astynda qaluy kóp jayttan habar berse kerek.  Búl bir jaghynan biylikting dәrmensizdigin bildirse, endi bir jaghynan biylikting halyqqa qarsy sayasy qysymy boluy da mýmkin! Sebebi biylik astyq óndirushilerge rúqsat bergende ony ózderi de shet elge sata alatyn edi.

Ekinshiden, 1 million gektar jerdi Qytaygha jalgha beru - 10 milliard dollardyng óteui  boluy mýmkin. Qytay Qazaqsangha 10 mlrd investisiya qúiyp Batys elderimen ashyq bәsekege shyghyp aldy. Qytay qazir qazaq jerining múnay-gaz salasyn ústap otyrghan basty  derjava.   !

Ýshinishiden, Qytay qaupi barghan sayyn kýsheyip keledi.

2009 jylghy әlemdik ekonomikalyq daghdarys Qytay ýshin ýlken payda әkeldi. Basqa elderdegi zavod-fabrikalardyn kýireui әlemning tútynushylarynyng Qytaygha tәueldiligin arttyrdy. Qazaqstan onsyzda qytaydyng ekonomikalyq qysymyna qol qusyryp qarap otyrghan el.

Qytay qarjygerleri Batys elderindegi jәne AQSh -taghy qúny tómendegen shaghyn audandary men qúrylystardy satyp alyp, Batys elderining qorqynyshyn tudyrdy. Sol sebepten AQSh qytaylargha búnday oryndardy satugha shek qoyyp jatyr. Búl sayasatyn qytay Qazaqstangha da jýrgizip, Manghystau múnaygaz kompaniyasyn, Aqtóbe, Qyzylorda, Torghay múnay kenishterin satyp alghany belgili. Qytay endi qazaq jerine qarap aranyn ashyp otyr.

1 Million gektar jerge 1 million qytay kerek ekeni belgili! Al olardyng әieli, bala-shaghasy, tuystarymen qosylghanda 10 jylda 10 millionnan asyp ketpesine kim kepil! Bizding jan sanymyzdyng massasy qytaylarmen sanasa almaydy. Olar tez kóbeyedi әri olardyng Qazaqstangha kelgisi keletin aghayyn, tuystary jetip artylady.

Qytaylardyng әlemdi jaulau sayasaty da tym astarly.  Olar Qazaqstangha kelip júmys isteytin kompaniyalardy salyqtan bosatady jәne merzimsiz, ósimsiz qarjymen qoldap otyrady, tipti jergilikti últ ókilderimen ýilengen jigitterining jalaqysyn 10 ese kóterip, olargha da jan-jaqty kómektesedi. Mysaly qazir Qazaqstan azamattyghyn alghan Qytaylargha Almaty men Astana manynan kóp mólsherde jer satyp alyp bergen.

Qazaqstandaghy Ata Zang men arnayy zang erejelerding  kemshilikteri bizding últtyq mýddemizge zardabyn tiygize bastady. Búl jaghynda eki mәsele bar: birinshisi, búrynghy TMD elderi azamattaryna azamattyq beru mәselesinde kemshilik Azamattyq alugha ótinish berushilerding TMD elderining tarihy túrghyny boluy kerek edi. Qazir qytaylar Qyrghyzstan azamattyghyn alady da sosyn tezdetip Qazaqstan azamaty bola salady. Mysaly, ziltemir kóteruden әlem chempiony atanghan 2 qytay qyzy osynday jolmen Qazaqstan  azamattyghyna qol jetkizip әri últtaryn da ózgertip alghan. Bosqyndargha beriletin azamattyq mәselesi de qytaylardyng baghyna júmys istep túr.

Qúzyrly organdardyng basyn shyrmaghan jemqorlyq endi últty satugha ketip barady. Qytaylar  Qazaqstanda túrghanyna 5 jyl bolmay jatyp aq kók pasportty qaltasyna salyp alyp shapqylap jýr.

Búnyng biri oiyna kirip shyqpay,  jastarymyzdyng deni, әsirese, bay-baghylannyng balasy aqshany ar-ojdannan artyq qoyyp, shet elde júmys istegenderine mәz. Qaysybir qaryndasymyz ben apamyz, artyq ketsem aiypqa búiyrmanyzdar, qytaygha «qatyn» bolugha qazirden dayyn ekenin de eskere jýrgenimiz abzal!  Búl kelensizdik týpting týbinde bizding elding súmdyq tragdiyasyna ainaluy yqtimal.

Qysqasy, biz tolyq qytaydyng mysyqtabandap kele jatqan әreketine bey bereket qarap tekke otyrmyz. Biylikting qytaygha jerdi jalgha beremiz, satpaymyz dep jaqauratuy shylghy ótirik. Qytay jerindi satyp almaydy, paydalanamyz dep aqyrynda tartyp alady.

«Abay-aqparat»

 

0 pikir