Ómirderek
Talghat Dosymghaliyúly TEMENOV.
Tughan jyly men kýni: 1954 jyldyng 23-shi qarashasy.
Tughan jeri: Almaty oblysy, Shelek audany, Malybay auyly.
Mamandyghy: rejisser, akter.
Bilimi: joghary. Qúrmanghazy atyndaghy Últtyq konservatoriyanyng akterlik bólimin, sonymen qatar Mәskeuding rejisserler dayarlaytyn eki jyldyq kursyn bitirgen.
Óner joly:
1976 jyly Taldyqorghan teatrynda akter;
1986 - 88-jyldar aralyghynda «Mosfilimde» rejisser;
1988 - 94-jyldary «Qazaqfilim» kinostudiyasynda rejisser;
1994 - 2000 jyldar aralyghynda T. Jýrgenov atyndaghy Óner akademiyasynda rektor;
2001 - 2003 jyldary «Qazaqfilim» kinostudiyasynda kórkemdik jetekshi;
2005 jyly «Kóshpendiler» mega-jobasynda qoishy-rejisser;
jәne sol - 2005 jyldan beri Gh.Mýsirepov atyndaghy Qazaq memlekettik akademiyalyq balalar men jasóspirimder teatrynyng diyrektory jәne kórkemdik jetekshisi.
Ataqtary men marapattary:
Qazaqstan Respublikasynyng halyq artiysi; professor.
Kóptegen halyqaralyq kino-bayqaulardyng jýldegeri.
Qazaqstan Lenin komsomoly syilyghynyng laureaty.

Ómirderek
Talghat Dosymghaliyúly TEMENOV.
Tughan jyly men kýni: 1954 jyldyng 23-shi qarashasy.
Tughan jeri: Almaty oblysy, Shelek audany, Malybay auyly.
Mamandyghy: rejisser, akter.
Bilimi: joghary. Qúrmanghazy atyndaghy Últtyq konservatoriyanyng akterlik bólimin, sonymen qatar Mәskeuding rejisserler dayarlaytyn eki jyldyq kursyn bitirgen.
Óner joly:
1976 jyly Taldyqorghan teatrynda akter;
1986 - 88-jyldar aralyghynda «Mosfilimde» rejisser;
1988 - 94-jyldary «Qazaqfilim» kinostudiyasynda rejisser;
1994 - 2000 jyldar aralyghynda T. Jýrgenov atyndaghy Óner akademiyasynda rektor;
2001 - 2003 jyldary «Qazaqfilim» kinostudiyasynda kórkemdik jetekshi;
2005 jyly «Kóshpendiler» mega-jobasynda qoishy-rejisser;
jәne sol - 2005 jyldan beri Gh.Mýsirepov atyndaghy Qazaq memlekettik akademiyalyq balalar men jasóspirimder teatrynyng diyrektory jәne kórkemdik jetekshisi.
Ataqtary men marapattary:
Qazaqstan Respublikasynyng halyq artiysi; professor.
Kóptegen halyqaralyq kino-bayqaulardyng jýldegeri.
Qazaqstan Lenin komsomoly syilyghynyng laureaty.

- Qazirgi qazaq kinosy desek, Tal­ghat Temenov - Talghat Te­me­nov desek, kino әlemi kózge eles­tey­tini belgili. Sonau 80-jyl­dardan beri kórermen kózin kó­gildir ekran arqyly quantyp ke­le jatqan azamatsyz. Teatr­da­ghy enbekterinizdi bylay qoy­ghanda... Al endi, óner qyranynyng shyn baghasyn halyq bereri bes­e­ne­den belgili jaghday. Desek te, óz-ózinizge osy uaqyt ishinde bagha be­rip kórdiniz be? Siz ýshin Talghat Temenov degen esimning salmaghy qanday?..
- Mýmkin, bayaghy balang kezde, al­byrt kezde, anghal kezde - jas ke­zimizde, aldy-artymyzgha әli qa­ramaghan, artyq-auys sóz aityp qa­l­ghan kezderde, ýlken bir ar­man­dardyn, qiyaldardyng jeteginde jý­rip, osylay «Talghat Temenov bo­­lyp qalyptassaq» degen oy bol­­ghany haq. Olay boluy tiyis te, zan­­dy­lyq ta edi. Biraq uaqyt óte ke­le ne­ghúrlym ónerde enbek etken sa­­yyn, soghúrlym ózine degen ta­lap ta kýsheyedi. Keyde kýnnen-kýnge kók­tem jyluyna erigen qar­day, kóz aldymyzda key­bi­reuding ki­shi­reyip bara jatqanyn oi­laghanda, óz-ózinnen úyalasyn. Se­bebi bý­ginde osynday ataq-aby­roygha ie bol­ghannyng ózi, men ýshin ýl­ken ja­uapkershilikti algha qo­yyp, al­dy-artyng solay ai­qyn­dala tý­se­tin siyaqty. Osy kýngi qa­zaq óne­rining kóp sarbaz­da­ry­nyng biri bop shap­qyng kelse, qol­dan kelse, bir­de bolmasa birde ha­lyqtyng kó­ni­linen shyqsam, men ýshin ýlken ba­qyt osy dep bilemin. Al bas­qa­synyng barlyghy:
«Senbe júrtqa túrsa da qansha maqtap,
Áure etedi ishine qulyq saqtap.
Ózine sen, ózindi alyp shyghar,
Enbeging men aqylyng eki jaq­tap», - dep Abay aitpaqshy... mi­ne, men de osy pikirdi ústanghan jan­myn.
- Adam balasynyng әrbir k­e­ze­nining óz erekshelikteri bolady ghoy. Balalyq shaq bir bólek әlem. Jas­tyq dәuren ózinshe bir qúby­lys degen. Sol siyaqty, sizding óner­degi ómirinizdi de әr kezenge bó­luge bolady. Álemning alghashqy bas­paldaghyna iymene ayaq artqan baya­ghy bala Talghat pen qazirgi agha Tal­ghat­tyng arasynda qanday aiyr­ma­shylyq bar? Shyghar­ma­shyly­ghy­nyz­dyng eng gýldengen sha­ghy dep qay kez­di aita alasyz?
- Áriyne, balalyq kez degen búl - adamnyng eng bir keremet shaqtary.
Bayaghyda bir úly jazushy: «Adam jeti kýn ghana ómir sýredi, qal­ghan jetpis jyl boyy sol je­ti kýn­gi ómirin jyrlap ótedi», - de­gen eken. Biz de bala kezde an­ghal bol­dyq, aqynjandy boldyq, jaq­­­sylyqqa, súlulyqqa inkәr bol­­d­yq. Poeziyagha, әdebiyetke, epos­­­qa, qazaqtyng әn-jyryna, ký­­yine, biyine ghashyq bop óstik. Sol sebepti de boyymyzda jaq­sy­­lyqqa degen bir úmtylys se­zim­deri payda boldy. Býgingi kýnderi bol­sa, aldy-artymyzgha qaray ala­tyn, aqyl toqtatqan kezenimizde, ózi­mizding istegenimizden góri, istey­ti­nimizding kóp ekenin týsingen kezde, key­de úi­qynnan da erte oyanady ekensin. Tipti týnde shyrt úiqydan oyanyp ke­tip, neshe týrli oilargha ba­tasyn. Key­de óz-ózine renjiysin, key­de ózin­di jek kóresin. Múnyng bar­lyghy óner adamy ýshin kәdimgi qú­bylys dep bilemin. Biraq mening osy ua­qyt­qa deyingi óner jo­lym­daghy, shy­gharmashylyghymdaghy jet­ken biyigim qay dengeyde dep oi­laushy edim. Qalay desek te, men әli esh­tenege de jetken joqpyn. Me­ning shy­ghar biyikterim endi ghana kýr­de­lene týsti, shyndarym әli al­dymda dep oilaymyn. Ózimning jos­parym da, ósu jolyndaghy shyn niyetim de osy.
- Endigi әngimemizdi qazirgi qazaq kiy­nosyna qaray búrsaq. Qazirgi kiy­noda, әsirese, jastargha arnalghan kiy­noda akterlik sheberlik aqsap ja­tady degendey pikirler bar. Ob­razgha enu shynayylyghy әli de bolsa je­tispeydi dep jatady. Keyde, tip­ti osy kinogha týsken úl nemese qyz kim dese, ol - zanger nemese әnshi, bol­­masa mýlde basqa da tehnikalyq oqu ornynyng studenti eken degen syn­dy әngimelerdi halyq aityp ja­ta­dy. Rejisserding búghan berer ja­uaby: «ol - men ýshin týri kelse, ke­­yipke ense bolghany» deydi. Sonda, ak­­terlik sheberlik kinoda ekinshi plan­da túra ma? Búghan ne aitasyz?
- Ár adam ózining mama­ndy­ghy­men ainalysqany dúrys. Eger tis dә­rigerining ornyna zootehnik ma­many baryp júmys istese, parovoz jýr­gizushisining ornyna úshqysh otyr­sa, úshqyshtyng ornyna shah­ter keletin bolsa, ómirde haos bola­dy. Sol sekildi, ýlken ónerde әsi­rese, kino, teatr salasynda shyn mә­ninde, kәsiby mamannyng bol­gha­ny dú­rys. Onyng ýstine, akter she­ber­­ligi tek qana bilimdilikti ghana emes, búl eng aldymen intellektini ta­lap ete­di. Sonymen birge, adam­nyng Alla syilaghan, tabighat ber­gen syrt kel­beti men týr-túlgha­sy­nan bas­qa, ak­terding dauysy, bol­mysy, boyy, oiy, kózi, sózi, jan-dý­niyesi, onyng fiy­losofiyasy, qyn­jy­lysy men kýi­zelisi, quanyshy men qay­ghysy - osynyng barlyghy ek­randa, kóz al­dymyzda kórinip tú­rady. Óit­­keni kóz - adam ja­nynyn, ish­ki dý­niyesining ainasy de­mekshi, ak­ter ne­ghúrlym tereng bol­ghan sayyn, so­ghúrlym onyng ob­raz­dy asha týseri haq. My­saly, qa­ra­nyzshy. Ke­zin­de Núrmúhan Jan­tórinning ek­rangha bir jylt etip shyqqanynyng ózi ýlken bir qú­bylys bolatyn. Án­uar Mol­da­bekov, Shәken Ay­ma­nov, Elubay Ómirzaqovtar, tipti kó­bine basty ról­de oinamasa da Ser­­ke Qo­jam­qúlovtyng bir epizo­dy­­nyng ózi nege tú­rady?! Mine, olar - kәsiby ma­mandar. Olardyng ja­saghan­da­rynyng barlyghy - kәsi­by dýniyeler bo­lyp tarihta qaldy. Áriyne, akter emes adamdardy kiy­nogha týsiru ke­zinde rejisser re­tinde óz basymda da boldy. «Ból­tirik», «Toro», «Qaydasyn, Sha­pay?» filimderi balalar kino­lary bolghandyqtan, ba­lagha layyq ak­ter bolmaghan­dyq­tan, biz bala­lar­dy kinogha týsuge aldyq. Biraq jý­z­degen, myndaghan adamnyng ishi­nen bireuin ghana ta­uyp, tan­da­uymyz kerek. Ol ba­la­nyng boyy, oiy, qiyaly, qoz­ghalysy, kó­zi, mi­nezi, osylardyng barlyghy akter ja­nynyng ishki filoso­fiya­symen úsh­tasyp, rejisserding ishki oiy­men úshtasyp, qatar úshqan aq­qu­day bir-birine ýn qosa bilmese, ol obraz bolmaydy. Al men tek qa­na tiy­paj týsiremin dep elding bәrin kiy­nogha tyqpalay beru - ol kinony bir­neshe qabatta emes, kinony ja­lan, júqaltang qabatta, qaranghy túr­patta kóruge әkep soghady. Son­dyqtan neghúrlym kәsiby akterler týsse, soghúrlym kino da útymdy shy­ghady. Óz kózqarasym, qashanda әr­ nәrsege tek qana kәsiby túr­ghy­dan kelgen dúrys dep esepteymin.
- Qazirgi qazaq kinosynda kóp­shilik synyna úshyrap jatqan filim­der jayynda sizding oi-pi­kiriniz. Kórermenge jaghu ýshin ne is­teu kerek?
- Kórermenge jaghu ýshin ne is­teu kerek degen súraqtyng ja­ua­byn bilsem, onda men de baqytty bo­lar edim. Búl - óte qiyn súraq. Ke­zinde Diymekeng - úly Dinmúhammed Ah­metúly Qonaevtyng aitqan sózi bar eken: «Býgingi qazaq әleminde eki problema bar. Birinshisi, «Qay­rat» bolsa, ekinshisi «Qazaq­filim», - degen eken. Kezinde Diy­mekeng aitqan osy problemalar әli kýn­ge ózining zandylyghyn joyghan joq. «Qayrat» ta, «Qazaqfilim» de kez kelgen keudesinde jany bar, jý­regi qazaqpyn dep soqqan aza­mattyng qay-qaysysynyng da alda túr­ghan problemasy. Mýmkin, ýl­ken ómir kóshinde búlardyng da bol­ghany kerek bolar. Degenmen qa­zaq kinosyn tek qana qazaqy qany bar, qazaqy jýrekti, qazaqy sezimi bar, halyqqa, elge degen sý­yispenshiligi bar namysty azamat qa­na algha sýirey alady. Qazaq kiy­­nosyn sonday jandar týsir­gende gha­na ol naghyz qazaq kinosy bo­la ala­dy. Biz qansha jerden Gol­liy­vudqa barsaq ta, neshe týrli kiy­no­festivaliderden ýlken jýl­deler al­saq ta, biraq ol kinolar men mulitfilimder eldin, hal­yq­tyn, kó­rermenning kónilinen shyq­pay jatsa, ol jýldede mәn de, ma­ghyna da bolmaydy. Sondyqtan últ­tyq kiy­nony últtyq mentaliyteti bar adam ghana týsiredi. Búl - ómir­ding za­ny. Búl - kez kelgen mem­le­ket­­tin, kez kelgen kinostudiya­lar­dyng jay ghana emes, búljytpay oryn­­daytyn qaghidasy.
- Sizding kóp kinolarynyzdy by­lay qoyghanda bir ghana «Mahabbat be­keti» filiminiz talay jannyng ja­nyn jadyrataryna eshkimning da­uy joq. Al endi qazirgi zamangha say osy taghdyrlas filimder týsiru oiy­nyzda joq pa? Jalpy, bo­la­shaq josparlarynyzben bólis­seniz...
- «Mahabbat beketi» kinosy shyn mәninde, talay kórermenning kó­nilinen shyqqan filim dep es­tip jýrmin, ol jayynda jazylyp ta, aitylyp ta jatyr. Jalpy, mún­day kinonyng basqa kino­lar­dan aiyrmashylyghy búl tuyn­dy­da: adaldyq, aqtyq, mahabbat, se­zimtaldyq, súlulyq, súlulyqqa úm­tylu, sezim jolyndaghy kýizelis, әdi­letsizdik, qaraulyq, kýie ja­ghar­lyq, kózboyaushylyq, satqyn­dyq ataulynyng bәri bar. Búl kiy­noda sýigen jandardy eng sonynda kez­destiru zandylyghy bolghany se­bepti búl filimdi kórermenning kó­k­e­yinen shyqty dep aitar edim. Óitkeni búl kinony kórgen әrbir jas buyn jaqsylyqqa inkәr, ta­za­lyqqa jany qúshtar bolyp shy­ghady. Onyng jýregi poeziyagha, әnge, sú­lulyqqa tolady. Onyng kónili әr­dayym kýmbirlegen kýidey, shal­qyghan әndey bolyp túrugha úm­tylady. Sondyqtan múnday kino­lar kórermenge jaqsy әser qal­dy­rady. Kórgen adamnyng jany ba­yyp, marqayyp shyghady. Al osy kýn­gi keybir kinolardy kórgende ja­nyng ashidy. Ómirding kýndelikti kýi­beng tirshiligin kórsete beru, qa­ny aghyp túrghan jana jaraqatqa túz sepkendey elding janyn odan әri kýi­zeltedi. Búl - ónerding miys­siya­sy emes. Búl - at tóbelindey ghana qa­uymnyng uaqytsha aldanyshy. Ási­rese, sheteldik demokratiyashyl syn­shylardyng biz osynday da osy­lay, ózimizding kýngey de kólenkeli jaq­tarymyzdy kórsetip jaty­r­myz degendey kezendik pikirlerining kó­kezu jemisi dep bilemin. Óz ba­sym múnday pozisiyany qúpta­may­myn, qabylday almaymyn.
Al endi aldaghy josparlaryma ke­­ler bolsaq, shyn mәninde, «Kósh­pen­dilerden» keyin kino týsir­me­dim. Kino týsirmeuimning obek­tiyv­ti de, subektivti de sebebi bar. Kinostudiyanyng búrynghy bas­shylary qyzghanyshtan ba, kýn­shildikten be, ishtarlyqtan ba, ol ja­ghyn qalay dep aitsaq ta, bizding men­taliytetimizde bar qasiyet qoy, kiy­no týsiruge maghan mýmkindik ber­medi. Biraq men de beker otyrghan joqpyn. Osy tórt jyldan beri men Gh.Mýsirepov atyndaghy Qa­zaq memlekettik akademiyalyq ba­lalar men jasóspirimder teat­ry­nyng diyrektory jәne kórkemdik je­tekshisi qyzmetin atqaryp kel­e­min. Osy uaqyt ishinde bizding teatr sahnasyna kóptegen jaqsy qo­yylymdar keldi. Teatrymyzdyng qa­zirgi kýni syrtqy kelbetine ishki shy­gharmashylyq bet-beynesi jara­syp, kәsiby túrghyda keremettey ósip-ózgerdi deuge bolady. Býginde teatrymyz - kirgen adam shyq­qy­syz hal kesherdey tamasha kýide dep aitugha әbden negiz bar.
Kinodaghy josparlarym jó­nin­de aitar bolsam, «Qazaqfilim» kiy­nostudiyasy osy jaqynda ghana me­ning «Ajal alqaby» degen kino­sse­nariyimdi qabyldady, ón­di­ris­ke ketti. Aldaghy kýnderi akter­ler­di irikteu kezeni bastalady. Kino tý­siriletin jerdi tandau sekildi mә­selelerdi osy jyldyng ayaghyna de­yin bitirer bolsaq, keler jyldyng so­nyna deyin kinony týsirip bit­sek degen jospar bar.
- Teatr turaly sóz qozghap qal­dynyz. Teatrdyng qazirgi jaghdayy, shy­gharmashylyghy turasynda taghy da bir-eki auyz әngime órbitseniz.
- Keyingi kezderi teatrdyng ish­ki-syrtqy kelisken kelbetine say ar­tistik truppasy da sýzgiden ótti. Teatr ghimaraty búdan 4-5 jyl il­ge­ride kýrdeli jóndeuden ótkizildi. Búl sol kezdegi qala әkimi, qazaq hal­qynyng búl kýndegi birtuar aza­maty, ýlken sayasatker, ónerdegi adam­dargha qarlyghashtyng qa­na­tymen su sepkendey bolyp jýrgen aza­mat - Imanghaly Tasmaghambetov myrzanyng arqasynda jýzege asty. Áriyne, Elbasynyng qoldauy boldy. Pre­ziydentimiz kýrdeli jóndeuden ót­ken teatr ghimaratyn arnayy kó­ru maqsatynda teatrdyng 60-shy mau­symynyng ashylu saltanatyna qatysyp, «Qyz Jibek» spektaklin ta­mashalap, óner shanyraghyna at basyn búryp ketken bolatyn.
Odan keyin de teatrda kóptegen jú­mystardy qolgha aldyq. Shy­ghar­ma­shylyq újymda sanda bar, sa­pada joq, óz ornyn tappay, adasyp kel­gen nemese bireuding jalghyz «qo­ny­rauynyn» arqasynda kelgen ne­she týrli artister boldy. Teatrdy esh­qanday qatysy joq adamdardan «ta­zaladyq» desek bolady. Býginde teatrdyng negizgi qúramy - jastar. On­da da, talantty jastar. Biz olar­gha qoldan kelgenshe barlyq mým­kindikterdi jasap otyrmyz. Teatrdyng qasynda 40 adamdyq ja­taqhanamyz, qonaqýiimiz bar. Teat­rda by biyleytin zal, sport za­ly, kino kóruge arnalghan zal, as­hana, әnshi-akterlerding әnin ja­za­­tyn studiyamyz bar. Ótken jyly «Biz­ding ýiding júldyzdary» atty teatrdyng әnshi, akterleri aitatyn әn­der diskisin shyghardyq. Sony­men qatar, biliyard oinaugha arnal­ghan bólme de teatr artisteri ýshin ja­salghan. Búlardyng barlyghy - qyz­met­kerlerimizding әleumettik jagh­­da­yy. Al shygharmashylyq jagh­da­­yy­na keler bolsaq, artister tan­­erteng ertemen túryp, saghat 9 ja­­rym­nan bastap biyge keledi. Olar ózderining syrt pishinderin qa­lypty ús­tau maqsatynda әr kýni bir saghat boyy by jattyghularyn ja­saydy. Sahnadaghy súlulyq, sah­nadaghy ke­yip pen kelbet tek qa­na bet súlu­l­y­ghy emes, tәn súlu­ly­ghy, dene sym­bat­tylyghy sekildi qa­jet­ti­likterining barlyghy artist ma­many ýshin auaday kerek. Son­dyq­tan búl sabaqtar bizde mindetti týr­de jol­gha qoyylghan.
Sonymen qatar keyingi 3-4 jyl­dyng kóleminde bizding teatr Qa­zaq­stannyng barlyq oblystarynda gas­trolidik saparlarmen bolyp, ai­maqtarymyzdy týgelimen derlik ara­lap shyqtyq. Alys-jaqyn jer­lerdegi teatr festivaliderine qa­tystyq. Qazan, Ufa, Bishkek qa­­la­larynda Halyqaralyq fes­tiy­­validerde boldyq. Al keler jyl­­dyng nauryz, sәuir ailarynyng bi­rinde teatrymyz óz tarihynda bi­rinshi ret Mәskeuge ýlken gas­trolidik saparmen barady. Búl - tek qana bizding teatrdyng ghana emes, bý­kil qazaq ónerinin, qazaq elining aby­royy dep bilemiz. Búl maqsatty biz jete týsingendikten, soghan qa­zir­den qyzu dayyndyq ýstindemiz. Mi­ne, qarashanyng 17 - 27 ara­ly­ghynda Seul qalasynda ótetin «Ji­bek joly» atty Halyqaralyq teatr festivaline «Mulen-Rujgha sha­qyru» spektaklimen qatysudyng sә­ti týsip otyr. Búl da teatrdyng maq­­tanyshy, belesi, shyqqan taghy bir biyigi dep aitugha bolady.
- Ataqqa qalay qaraysyz?
- Jalpy, ataq aqymaqqa qon­sa, aqymaq adam odan әri aqymaq bo­lady, aqyldy jangha bitse kelip-ke­ter paydasy bolar, bolmas, bil­meymin. Biraq ataqty bol­ghannyng kim­ge bolsa da ziyany joq dep bi­lemin. Ataq degenimiz sonau Kenes Oda­ghy kezinde, Sovet intelliy­gen­siya­sy túsynda olardy bir iydeo­lo­giya baghytynda ústap otyru maq­sa­tynda jәne olardy ataq arqyly әleumettik jaghdayyn jasap, kólik, pә­ter, sayajaylaryn jasap, dem­alys oryndaryna joldama berip, bir iydeologiyagha jetelep otyrdy. Osynday berilgen syi-siyapattar ar­qyly da sol kezenderde ýlken iydeo­logiya jýrdi. Olardyng bar­ly­ghy sol iydeologiyagha, sol kezeng ili­mine, kommunizm, bolishevizmge qyz­met etti. Al dýniyejýzindegi ak­terlerge beriletin ataq ol - shy­gharmashylyq adamy ýshin, akterge ne­mese rejisserge jasaghan jú­mysy ýshin beriletin marapat, syi-qúr­met. Býgingi kýni barlyq sala qyzmetkerlerine Qazaqstannyng enbek sinirgen qayratkeri ataghyn be­redi. Býginde ol ataqty shahter da, akter da, vahter da alatyn bol­dy. Bylaysha aitqanda, qoyshy da, siyrshy da, jylqyshy da alady. Al Qazaqstannyng halyq artiysi, Qa­zaqstannyng enbek sinirgen ar­tiysi degen ataqtar - sahnagerler men sah­nadaghy óner sheberlerining en­begin eskeru, baghalau. Shyndap kel­gende, sol bir ataqqa qosylatyn aq­shalay ne materialdyq qosym­sha syiaqy degen bolmaydy. Bolsa da, ol býginde bir, bir jarym myng ten­gening kóleminde ghana ghoy dey­min. Osy túrghydan kelgende, kó­r­shi­les qyrghyz, ózbek, Resey, Kavkaz el­derinde «halyq artiysi», «enbek si­nirgen artist» degen ataqtar saq­t­alghan. Óz basym osynday qiyn ke­zenderde óner dep jýregi soqqan aza­mattar, әsirese, oblystyq teatrlardyng akterleri azghantay gha­na ailyqty mise tútyp ómir sýrip jat­qan kezde, teatrdy, ónerdi tas­ta­may, óner deytin qúdiretti sat­pay, ha­lyq ýshin enbek etip jat­qan kez­de, osy ataqtardy berudi qay­ta qol­gha alatyn bolsa, eshq­an­day mem­leket te, ýkimet te útylmas edi. Búl tek qana sol artiys­te­ri­mizding ja­ny­na «jaqsynyng jaq­sy­lyghyn ait, núry tassyn» demek­shi, jaq­sy­nyng jaqsylyghyna qos­qan mem­leketting syi-siyapaty bo­lar edi.
Óz basyma keler bolsam, men ýshin eng ýlken ataq, eng ýlken syi-qúr­met ol - kórermenning qoshe­me­ti. Men ýshin odan asqan syy joq qoy deymin.
- Qazaqtyng qanday qasiyetin jo­ghary baghalaysyz? Sizge qay jaghy, ne­si únamaydy?
- Únamaytyn qasiyetter kóp qoy. Abaydan asyryp qalay aitugha bo­lady? Áriyne, qazaq halqynyng kóp­tegen halyqtargha qaraghanda jaq­sy qasiyetteri kóp. Jýregi qa­zaq dep soqqan kez kelgen jan qa­zaqtyng jaqsy qasiyetterin jo­ghary baghalaydy. Jaman qasiyet­te­rin de biledi. Biraq әr nәrsege bý­gingi kýnning biyigimen emes, ertengi kýn­ning mýddesimen qaraghandy jón kó­remin. Mýmkin, osy oigha búryn mening órem, dengeyim jetpegen bo­lar. Al osy kýni men basqasha oi­laytyn boldym. Búryn bәri Mәs­keuge qarap túrghan shaqta mening je­ke pasportymdy elshilik berip túr­ghanda, mәskeulik sheneunikter qú­jatty qolyma bermegen kezde janym qatty kýizelip edi. Sodan sәl keyin elimiz egemendikke jetip, tә­uelsizdigin alghan tústa men shyn mә­nindegi derbestikting mәnin jete úq­tym. Al býgingi kýni alan­day­tyn, qinalatyn eshtene bolmasa da, men ertengi kýnge kóbirek alan­daymyn. Búl - mening shyn sózim. Óit­keni biz býgingi kýnmen ghana ómir sýr­sek, onda bizding egoist ha­lyq bol­gha­nymyz. Bizding baghymyz - ba­la-sha­ghamyz, ýrim-bútaghymyz, yaghny bo­lashaq óskeleng úrpaqqa ne qal­dy­ramyz? Osy túrghyda oilau ke­rek! Sol jaghynan kelgende bý­ginde aldymyzda eki týrli mәsele túr. Búl - elimizdin, jerimizding tә­uel­sizd­igi men bostandyghy. Ekin­shi­si, au­maly-tókpeli kýy keshken qa­zaq tilining orny men róli. Osy eki nәr­se ghana meni kóbirek alanda­ta­dy, qynjyltady.
­- Ataq, danq turaly aityp ja­tyr­myz. Endi aitylghan nәrse­ler­den Alla sizdi kende ghyp, kenje qal­dyrghan joq degen oidamyz. Desek te, baqyttyng bastauynan susyndap otyr­ghan ózinizdey jannyng nendey ar­many baryn bilgimiz kelip otyr­ghany... Áli de әttegen-ay degizetin ar­mandarynyz bar ma?
- Áriyne, óner adamy bol­ghan­dyqtan, eng bir kemeline kelgen shaq­ta, aqyl-oyyng tolyqqan, ta­lantyng shyndalghan kezde, úshqyr se­zimning qanaty әli qayyrylmay túr­ghan kezde ýlken dýniyeler ja­saghyng keledi. «Kóshpendilerdi» tý­si­rgennen keyin «Tomiriys» atty ýl­ken kinossenariy jazdym. Odan keyin «Zarina patshayym tu­ra­ly anyzdy» jazdym. Osy ssena­riy­lerding qay-qaysysy da býgingi kýn­gi qazaq ruhany dýniyesindegi keng arnaly ózenge tatyrlyq dýniye­ler. Býginde osy shyghar­ma­la­rymnyng bәri qaghaz betinde ghana, me­ning jýregimde ýlken arman bolyp qa­na qalyp otyr. Meni qyn­jyltqan mәselelerding kóbisi osy dýniyelerde bar, sonda jazylghan, qam­tylghan dep aitugha bolady. Son­dyqtan mening armanym - osyn­day ýlken dýniyelerdi kino ghyp týsirip, elge, qazaq halqyna syi­­lasam deymin.
- Ángimenizge raqmet!

Súhbattasqan
Baqytjan JARMÚHANBET, «Ayqyn» gazeti. 19.11.09.