Júma, 29 Nauryz 2024
Janalyqtar 3409 0 pikir 24 Qyrkýiek, 2009 saghat 14:43

Aqberen Elgezek. Últsyzdanghan sayasattanudyng úrany

Belgili sayasattanushy Aydos Sarymnyng esebine sýiensek, elimizdegi qazaqtildi sayasattanushylardyng sany Qazaqstanda 15 adamgha jetipti. Shýkir deuge kelmeytin kórsetkish. Búl degen bir million qazaqqa 1 sayasattanushydan degen sóz. Bir sayasattanushy bir million qazaqtyng sayasy sanasyn qalyptastyrugha qyzmet etip, bolmasa sol azamattardyng sayasy súranystaryn, ruhany qajettilikterin qanaghattandyrugha shamasy jete me? Nemese 15 qazaqtildi sayasattanushy qazaq qoghamyndaghy sayasy oi-pikirlerding san-aluandyghyn qamtamasyz ete ala ma? Osy súraqtargha oily oqyrmannyng beretin jauaby belgili.

Ýstimizdegi jyldyng 23 qyrkýieginde ótken Qazaqstan sayasattanushylar kongresinde osy mәselege qatysty arnayy seksiya da úiymdastyrylypty. Seksiya jetekshisi - jogharydaghy statistikany berip otyrghan Aydos Sarym myrza. Moderator seksiyagha qatysushylardyng ortasyna onshaqty saual tastady. Biraq, saualdardyng kóbining jauapsyz, talqylausyz qalghany - qazaqy sayasattanu salasynyng syn kótermey túrghanyn kórsetip berdi. Qazaq tildi sayasattanushy atanyp jýrgenderding basym kópshiligi osy salagha maman dayyndau men tizimdegi súraqtargha qatysy joq dýniyelerdi aitudan arygha bara almady. Sodan keyin olar qazaq tildi sayasattanushylardy ózge tilde jazyp, sóilep jýrgen mamandarmen salystyrumen boldy.

Belgili sayasattanushy Aydos Sarymnyng esebine sýiensek, elimizdegi qazaqtildi sayasattanushylardyng sany Qazaqstanda 15 adamgha jetipti. Shýkir deuge kelmeytin kórsetkish. Búl degen bir million qazaqqa 1 sayasattanushydan degen sóz. Bir sayasattanushy bir million qazaqtyng sayasy sanasyn qalyptastyrugha qyzmet etip, bolmasa sol azamattardyng sayasy súranystaryn, ruhany qajettilikterin qanaghattandyrugha shamasy jete me? Nemese 15 qazaqtildi sayasattanushy qazaq qoghamyndaghy sayasy oi-pikirlerding san-aluandyghyn qamtamasyz ete ala ma? Osy súraqtargha oily oqyrmannyng beretin jauaby belgili.

Ýstimizdegi jyldyng 23 qyrkýieginde ótken Qazaqstan sayasattanushylar kongresinde osy mәselege qatysty arnayy seksiya da úiymdastyrylypty. Seksiya jetekshisi - jogharydaghy statistikany berip otyrghan Aydos Sarym myrza. Moderator seksiyagha qatysushylardyng ortasyna onshaqty saual tastady. Biraq, saualdardyng kóbining jauapsyz, talqylausyz qalghany - qazaqy sayasattanu salasynyng syn kótermey túrghanyn kórsetip berdi. Qazaq tildi sayasattanushy atanyp jýrgenderding basym kópshiligi osy salagha maman dayyndau men tizimdegi súraqtargha qatysy joq dýniyelerdi aitudan arygha bara almady. Sodan keyin olar qazaq tildi sayasattanushylardy ózge tilde jazyp, sóilep jýrgen mamandarmen salystyrumen boldy.

Alayda, jiyn barysynda osy joldardyng avtoryn basqa mәseleler qyzyqtyrghan edi. Mening estigim kelgeni - aitylghan baghytta qyzmet etip jýrgen azamattarymyzdyng pozisiyalaryn anyqtau men olardyng saraptama jasau qabileti hәm últtyq modernizasiyagha qosyp jatqan ýlesteri edi. Áytkenmende, bolashaqta qazaq tildi sayasattanushylardyng oi-pikiri arqyly qalyng qazaqtyng últtyq sana-sezimin qalay oyatugha bolady degen mәseleler tóniregindegi әngime ókinishke qaray mýlde aitylmady.

 

Plenarlyq mәjiliste, sóz berudi talap etken Ázimbay Ghaly әdettegidey ótkir pikir bildirdi. Ghaly myrzanyng pikirine saysaq, qazaq tilin bilmeytin sayasattanushylar qazaq qoghamyn qalay zertteydi, olardyng Qazaqstan qoghamynyng damuy men elding ishki sayasy jaghdayyna qatysty oy aitugha qúqyghy bar ma? Qoyylghan súraqtargha, әriyne, eshkim tújyrymdy jauap bergen joq. Tipti, múnday súraqtardyng qoylyp otyrghanyna eshkim mәn de bermegenin qadap aitqan abzal. Búl taghy da Qazaqstandaghy memlekettik tildi mensinbeytinderding meymanasy tasyp túrghanyna mysal bolsa kerek. Ol ol ma, biz qatysqan seksiyada bәz-bir «sayasattanushylar» múnday salagha qazaq tili kelinkiremeydi-au degendi de aityp qaldy. Bir bilgish plenarlyq otyrysta: «Qazaqstandyq sayasattanu ghylymy HH ghasyrdyng ekinshi jartysynda payda bolyp, damy bastady» - dep qoyyp qaldy. Apyrau, sonda úly Abaydan susyndap, tilge, jerge, elge, qoghamdyq qúrylymgha baylanysty әr qaysysy ondaghan maqala jazyp, memleketti qúrudyng baghdarlamasyn týzgen alashordalyqtardyng beysayasy (apolitichnye) azamattar bolghany ma? Álde olar, óleng oqyp, әn aityp, kýy tartyp, by biylegeni ýshin atylyp ketti me? Ázimbay Ghaligha sýiensek, Alash arystary turaly auyz asha almaytyn orys tildi sayasattanushylar qazaqtyng tól tarihynan maqúrym jandar. Onda búlar osynday alqaly forumda qazaq senbeytin, qazaqqa qatysy joq «tendensiyalardy» nemenege kólgirsip taldap otyr?

 

Masqaramyz sәl uaqyttan keyin taghy shyqty. Talay sayasattanushylardy dayyndaugha at salysqan, joghary bilim beru salasynyng aqsaqaly Layyq Baydeldinov ózining jasy men basyna layyqsyz әngime aityp otyryp aldy. Layyq aqsaqalgha senetin bolsaq, qazaq elitasy orys mәdeniyetinen susyndaghanynyng arqasynda qalyptasqan eken. O, toba! Búl sózdi estitken zamannyng betine týkirdik. Layyqtyng layyqsyz sózin estip, jiynda jaghasyn ústaghan biren-saran qazaq jurnalisteri ghana boldy. Osynday súrqayy pikirlerge ýstel basynda otyrghan «maytalman» sayasattanushylardyng birde bireui toytarys bermegeni namystyng otyn  qozdyrghanyn jasyra almaymyz.

 

Bizde bir sharany úiymdastyrghanda sóileushilerding kóniline qarau beleng alghan. Osy konferensiyany men ótkizsem, janaghyday sózderdi aityp, albaty laqqan adamdardy tyiyp tastamaq týgili, kýzetti shaqyryp, zaldan jelkelep quyp shyghar edim. Búnday әreketke baratyn alayda, ýnemi bizding momyndyghymyz ben әsiretolerantyghymyz ghoy. Al, osynday әngimesin aityp, sol jerde «júldyz» bolyp jýrgen keybir psevdoqazaqtar man-mang basyp, qazaqty qatyrdym dep ishtey myrs-myrs kýlip jýrdi. Áttegen-ay, deysing de qoyasyn. Tilin keseyin desen, Abay aitpaqshy «qolynda zakon joq» dedi alaqaly otyrystan kónili jýdep shyqqan bir tanysym

 

Shyndyghynda qazaq tildi sayasattanushylar qazirgi marghau kýide ghúmyr keship jatqan qazaq qoghamyna auaday qajet. Sebebi, syrttan keletin qauip pen ishki iritkilerdi salmaqty taldau arqyly sayasattanushylar qazaqtyng kózin kóp nәrsege asha alar edi. Tipti, qazaqqa qajetti, qazaqtyng mýddesine júmys isteytin, qazaqtyng ruhyn kóterip, qalghan júrttyng mysyn basyp otyratyn batyl boljamdar jasalyp jatugha tiyis der edik biz. Jәne búl intellektualdyq kýreste bizding sayasattanushylarymyz eshkimnen kem bolmauy tiyis. Sayasat maydanynda býgingi sóz, jazylghan maqalanyng astarynda qazaqtyng qamy jatuy qajet.

Bizde geosayasy mәselelerdi saraptap, últyna úsynyp jýrgen sayasattanushylar neken-sayaq. Al, búl sayasattanudaghy strategiyalyq manyzy bar baghyt. Álemdegi ýderisterdi salqyn midyng sarabynan ótkizip, qazaqqa qatysty tústardy qalt jibermey otyru - qazaqy geosayasattanudyng negizgi mindeti. Syrtqy sayasatqa qatysty úsynystar әzirleu arqyly, onsyz da ketip jatqan qazaqtyng úpayyn týgendep otyru - osy salagha ghúmyryn arnaugha belsenip jýrgen jas sayasattanushylardyng negizgi ústanymy boluy qajet.

Shay ýstindegi әngimelerde jas sayasattanushylardyng birqatary bizding pikirlerimizdi jaryqqa shygharmaydy dep qynjyldy. Aqsaqalizmning saldaryna japtyq ony da.

Damyghan elderding әr memlekettik mekemesi ózining taldau-saraptau ortalyqtaryna jýgine otyryp júmyla júmys atqarady. My tresterining qyzmeti búl jerde óte manyzdy. Sebebi, memlekettik organdar kýndelikti júmysynyng arqasynda óz qyzmetining kóptegen olqylyqtaryn kóre bilmeydi, bolashaqqa tiyimdi jospar qúra almaydy. Osynday sharualardy pysyqtauda atalghan qúrylymdardyng róli erekshe. Sondyqtan oblys әkimishilikteri, ministrlikter qasynda sayasattanushylar, ekonomister jәne basqa maman iyeleri jinaqtalghan qúrylymdardy qúrsa, júmysy ilgerileushi edi. Búnday iygilikting  óz kezeginde qazaq memleketinin, sol memleketting iyesi - qazaqtyng kemeldenuine aitarlyqtay ýles qosary dausyz.

Al, qazirgi jaghdayymyzda últsyzdanghan sayasattanudyng úrany basym bolyp túr. Búnymen biz alysqa úzamaytynymyz Haqqa mәlim.

 

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1581
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2281
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3610