Beysenbi, 25 Sәuir 2024
Janalyqtar 3253 0 pikir 13 Qantar, 2014 saghat 10:41

...SEN TÝGIL MÁDY JATQAN

Mektep bitirgen jyly Almatygha oqugha meni jezdem Ramazan Smaghúlov alyp keldi. Óitkeni, ol sol kezde satirasymen ataghy shyghyp, dýrkirep túrghan Qajytay Iliyasúlymen jaqyn tamyr-tanys eken. Semey oblysynyng Ýrjar selosynda birge qyzmet istepti. 
Almatygha kelgen bette taksiymen salyp-úryp, qala ortaly­ghyn­daghy Kirov (qazirgi Bógenbay batyr) kóshesi men Mir (qa­zirgi Jeltoqsan) kóshelerining qiylysyndaghy «Esik» qonaq ýiine at basyn tiredik. Oryn joq. Ketetinderding oryndary bosa­ghansha, bir tәulik kýtuimizge tura keldi. Basqa barar jerimiz joq. Tanertengi mezgil. Esik aldyndaghy bútaqtaryn keng jayghan juan dindi mama taldardyng arasyna qarama-qarsy qoyylghan eki aghash oryndyqty arqandalghan atsha shyr ainalamyz. Aynaladan tanys izdeymiz. Eshkim kózge týser emes. Shala úiqy­men tang atyrghan bizge saghat altydan týske deyingi uaqytty ót­kizu qyrda otyryp, oidaghy bazargha ketken apamyzdy kýt­ken­nen de qiyndau boldy-au!..

Mektep bitirgen jyly Almatygha oqugha meni jezdem Ramazan Smaghúlov alyp keldi. Óitkeni, ol sol kezde satirasymen ataghy shyghyp, dýrkirep túrghan Qajytay Iliyasúlymen jaqyn tamyr-tanys eken. Semey oblysynyng Ýrjar selosynda birge qyzmet istepti. 
Almatygha kelgen bette taksiymen salyp-úryp, qala ortaly­ghyn­daghy Kirov (qazirgi Bógenbay batyr) kóshesi men Mir (qa­zirgi Jeltoqsan) kóshelerining qiylysyndaghy «Esik» qonaq ýiine at basyn tiredik. Oryn joq. Ketetinderding oryndary bosa­ghansha, bir tәulik kýtuimizge tura keldi. Basqa barar jerimiz joq. Tanertengi mezgil. Esik aldyndaghy bútaqtaryn keng jayghan juan dindi mama taldardyng arasyna qarama-qarsy qoyylghan eki aghash oryndyqty arqandalghan atsha shyr ainalamyz. Aynaladan tanys izdeymiz. Eshkim kózge týser emes. Shala úiqy­men tang atyrghan bizge saghat altydan týske deyingi uaqytty ót­kizu qyrda otyryp, oidaghy bazargha ketken apamyzdy kýt­ken­nen de qiyndau boldy-au!..
Kýn tas tóbege kóterilgen kezde qonaq ýiding astyndaghy ashanadan bir-bir tiynnan eki-eki tilimnen nan, eki-eki tiynnan eki-eki staqannan shay, әrqaysysy otyz toghyz tiynnan bir-bir tәlenke lapsha alyp, qaryn mәselesin sheship tastadyq. Endi esimizge mening bolashaq qabyldau emtihandaryna kiyetin kóilegimning joq ekeni týsti. Qol jýkterimiz qoymada. Jezdem ekeumiz «salt attyly, sabau qamshyly» kiyim satatyn dýken iz­deu­ge shyqtyq. Ana kósheni bir ainalyp, myna kósheni bir ai­na­lyp jýrip, ótkinshi jýrginshilerding jón silteuimen «Balalar әlemi» dýkenine keldik. Halyq yghy-jyghy, ýsh qabatyn aralap shyghyp, eki som elu jeti tiyngha bir aq kóilek satyp alghanymyzgha mәzbiz. Baspaldaghy joghary qaray da, tómen qaray da ózi qozghalatyn «ertegi» dýkennen shyqqanda esengirep qalyppyz. Endi qonaq ýiimizding qayda ekenin esimizge týsire alsaqshy? Komsomol (qazirgi Tóle bi) kóshesining boyynda jalghyz kózi kókshireyip túrghan taksiyding jalyna jarmastyq. Mysqylday kýlgen orys jýrgizushisi: «Try rubli» dep ýsh sausaghyn kórsetti. Quana-quana kelistik. Edel-jedel eki búrylys jasap, qarsy al­dyna toqtap, «tizgin iyesi» qonaq ýidi súq sausaghymen nús­qa­dy.
– Kózdi ashyp-júmghansha, tez tauyp berdi ghoy, – deydi jezdem rizashylyqpen. Múndaghy uәdeli oryndar әli bosamapty.
– Endi ne isteymiz? – dep edim jolbasshym:
– Artyq aqysymen aqshasyn aldyn-ala tólep qoydyq qoy, kýteyik, – dedi.
Bir-birimizden kóz jazyp qalmas ýshin qol ústasyp, arly-berli bir-eki kóshe jýrip qayttyq. Ekeumizdi adastyratynday kóp adam da joq. Degenmen, әkem auyldan attanarda:
– Almatygha barghanda adasyp qalmaularyng ýshin kóshege shyqqanda qol ústasyp jýrinder, – dep eskertken. Ol eskertudi búzugha bolmaydy.
Keshki asta da týski asta ishken-jegenimizdi qaytaladyq. Ekeumizding tamaghymyz 90 tiyn boldy. Jezdemning qaltasynda 100 som bar. Aqsha jetedi. Qalanyng úry-qarylary «tonap» ketpes ýshin ony shalbarynyng yshqyrynyng ishki jaghynan arnayy tiktirgen jasyryn qaltagha salyp, auzyn týireuishpen týi­rep tastaghan. Kýnige júmsaytyn ýsh somdy bólek alyp qoyady.
Býgin de qonaq ýiding dәlizine týneuge dúrys keldi. Kezekshi ekeumizge de asty júmsaqtau oryndyq berdi. Qattylau bolsa da moynymyzdy arqalyghyna qoyyp, qús úiqy jasadyq. Er­tenin­de tanghy saghat jetiden Kirov pen Panfilov kóshelerining qiylysyndaghy S.M.Kirov atyndaghy Qazaq Memlekettik uniy­versiy­tetining bas ghimaratyna baryp, qújattar tapsyrugha kezekke túrdyq. Sәti týsip, qújattarymyz tez qabyldandy. Syrt­­taghy jyljymaly mashinalardaghy dәrigerlik tekseruler de kóp bógey qoyghan joq. Tek rentgenning nәtiyjesi ghana bir tәulik kýttirdi.
Tórtinshi tәulikte qújattar tapsyryldy degen qaghazdy da qolgha aldyq, qonaq ýiding on kisilik bólmesinen eki oryn tiydi. Mún­day jetistik ekining birine búiyra bermeydi. Sonyng qúr­me­tine býgingi keshki asty Kirov (qazirgi Bógenbay batyr) pen Mir (qazirgi Jeltoqsan) kóshelerining qiylysynyng arghy betindegi pelimenhanadan ishtik. Ár porsiyasy 32 tiynnan eki-ekiden peli­­men aldyq. Áy, toyghanym-ay!.. Jezdem 22 tiyngha bir bótel­ke «Jiguliy» syrasyn ishti. Onyng bótelkesin bufetke ót­kizip, on tiynyn qaytaryp aldyq.
Kelesi kýni asyqpay oyandyq. Ýirenip qalghan әdettegi er­ten­gilik asymyzdy qaryngha jóneltip alyp, qonaq ýy aldyn­daghy oryndyqqa jayghasyp, ekeuara býgingi tyndyrmaq sharua­myzdy aqyldasyp otyrmyz.
– Qajytaydy qaydan, qalay tabamyz? – deydi Rahan.
– Ótken, ketkenderden «Ara» jurnalynyng redaksiyasynyng meken-jayyn súrastyrayyq, – deymin men. (Gazet-jurnaldar kioskisinen jurnaldy satyp alyp, adresine ýnilu oigha kelmey­di). Áne-mine degenshe sәske bolyp qaldy. Jýrginshilerding ara­synan Kirov kóshesi boyymen kýnbatys jaqtan kele jat­qan ana bir kisining óni tanysqa úqsaydy. Artyna qayyryp, jel­kesine jibergen salaly da úzyn shashtary jýrgen sayyn jelp-jelp etedi. Sol qolyna qonyr portfeli ústap alghan, tip-tik onyng sәl úshbúryshtylau eki kózinen ot úshqyndaydy. Oy ýs­tindegi qatulau qabaqty ol ainalasyna nazar salmastan tura tartyp keledi. On bes-jiyrma qadamday jaqyndap qal­ghanda qarsy otyrghan jezdeme iyek qaghyp, kózimmen núsqap:
– Sizding artqy jaghynyzda kele jatqan ana bir kisi tanys adamgha úqsaydy, – dedim. Búrylyp, qadala qaraghan ol:
– Ei.., Ói... – dey berdi. Jolyn kes-kestey úmtylyp:
– Áy, Qajytay!.. Assalaumaleykum!.. – dedi. Ol kilt toqtay qalyp, shýilige nazar audaryp baryp:
– Ýi.., mynau Ramazan ghoy. Ei, múnda qaydan jýrsin? – dep ekeui arqa-jarqa qúshaqtasa ketti. Jezdem keyintinde Ýr­jar­dan Aqsuatqa qonys audarghanyn, sol Aqsuattan kelgenin aitty.
– Jә-ә... Ne jýris?
– Ýrjardaghy ýide ózing qolynan talay dәm tatqan mening kelinshegim – Nýrkamaldyng myna Erkin tughan inisi. Osyny KazGU-ding jurfagine oqugha alyp keldim.
– Jurfakqa?..
– IYә, jazghandary gazet-jurnaldarda shyqqan.
Qajekeng maghan barlay bir kóz jýgirtti.
– Shylpyq sary, kelinshegine úqsaydy. – Ekeui kýlip aldy. Odan әri tamyr-tanystaryn súraugha kóshti... El-júrttaryn bir sәt aralap qaytqanday...
– Jә-ә, – dedi Qajekeng azdan son, eki alaqanyn bir-birine uqalap, – «Ángime búzau emizedi...». Men qyzmetke baruym kerek. Búl kezdesu bizding ýide jalghasuy tiyis. Keshki saghat jeti ja­rymda Abay prospektisi men Masanchy kóshelerining qiy­lysynda kýtip túramyn. – Ol jerge bizding qanday kólikpen qalay jetuimiz kerek ekenin tәptishtep týsindirdi de, qonaq ýi­ding tura aldyndaghy ayaldamadan №22 avtobusqa otyryp, jónep berdi.
– Erkin, – dedi quanysh ýstindegi jezdem, – «Joly bolar jigit­­ting jengesi shyghar aldynan» degen – osy. Qajytaydy Qúday ózi aidap keldi. Bәri de ongharylar...
Men emtihangha dayyndalugha kiristim. Rahang biletin kóshe-le­rimen seruendep keluge ketti.
Keshke qaray aitylghan uaqytynan erterek jolgha shyqtyq. Trolleybus ishi iyin tiresken jýrginshi. Eki-ýsheuine syimay qalyp, birimizdi-birimiz iytermelep jýrip, kelesi bireuining tabal­­dy­ryghyna iliktik-au, әiteuir. Ana kólikting de, myna kólikting de esik, terezelerine alaqtay qarap túrghan Qajekeng trolleybus­tan iyq júlqysyp әzer shyqqan bizdi kórip túra úmtyldy.
– Áy, Ramazan, men senderdi adasyp ketti me dep, mazasyzdanyp túr edim... Jýrinder! – dep aldygha týsip, bastay jóneldi. Ýiine esikten kirgennen:
– Áy, qatyn, qonaqtar keldi, – dep dauystady. Qalalyq­tar­dy qoyyp, dalalyqtardyng ózi: «Áu, pәlensheke», «Uau, tý­genshe-jan» nemese «bizding jan-jarymyz – osy kisi», «bizding shanyraqtyng qarjy ministri» dep tanystyryp jatushy edi... «Qatyn» degenge «namystanyp», әieli aiqaygha basyp jýre me dep, janym shyghyp barady. Jo-joq, oshaq iyesi jaydary-jarqyn kelip, aman-sәlem jasap:
– Kelinizder, joghary shyghynyzdar! – dep qúrmet kórsetip jatyr. Biz kirgen bólmening bir qabyrghasyndaghy sóreler tol­ghan kitap, ekinshi qabyrghasynda kýisandyq (pianino), jogharghy jaghynda iluli ýkili dombyra, mandoliyn, búryshta sýieuli gitara túr. Aynalasyna kórpe tóselgen jozygha maldas qúra jay­ghastyq. Tilinen bal tama әldenelerdi súray kelgen túlym­shaqty eki-ýsh jasar býldirshin Qajekenning moynyna kelip asyldy.
– Búl bizding kóktegige qosarlana qol sozyp jýrip tauyp alghan ýidegi Júldyzymyz, – dep qúshyrlana aimalap jatyr әkesi.
– Tang atqansha úiqy kórmey, aspandaghyny sanaudan jalyqpaushy edin, nәtiyjesiz emes ekensin, – dep jezdem qal­jynmen qaghytuda. Qajaghannyn:
– Áy, júdyryghy myqty pәlensheke bar edi ghoy... – deui múng eken, ekeui taghy da el, jer tirligine sýngidi de ketti. Aldygha shay kelgende baryp beri qaytty. Saghynyshtyng da «izeti» jasalmay jatqan joq. Álsin-әlsin staqan syldyrlasady...
Arghy bólmeden «ingәlaghan» sәbiyding dauysy shyqty. Shay qúiyp otyrghan jengey sonda ketip edi, Qajaghang sonynan:
– Áy, qatyn, jalghyz qaldyrmay, balany osynda ala kel, – dep dauys jóneltti. Ángime barghan sayyn qyza týsude. Azdan song dastarhan iyesi sәbiyin qúshaqtay keldi.
– Sheksiz, shetsiz keng dalany әnimen әldiylep, jyrymen terbegen qazaqtyng Estay aqynynyng býgingi jalghasy – Estay. Jә, qara qatyn, әkelshi beri, – dep qos qolyn sozdy otaghasy. Jengey ornynan túryp, kýlimdey iyile úsyndy. Aldyna alyp, balany qúshyrlana iyiskegen aqyn bir sәt ýnsiz qaldy. Sәlden son:
Shesheyin qúndaghyndy talpyn, balam,
Bordan da bos bolady talpynbaghan.
Toghyz qabat torqanyng keregi ne?
Keregi – tyr jalanash qalpyng maghan.

Talpyn balam, tyrbandap, talpyn balam,
Bos qalady talpynyp, alqynbaghan.
Taqtaygha jat, sen týgil Mәdy jatqan,
Besikting keregi ne altyndaghan?!

Ákelik ósiyetti úghyn, balam!
Býgin ghalam jәrmenke duyldaghan.
Ár adam qogham eken óz aldyna,
Sen týgil, әkeng men de úghynbagham, –
dep bir tógildi dersin. Orauy sheshilip, qos alaqanynda jatqan nәreste eki ayaq, eki qoly tyrbyndap, eshteneni sezer emes.
Qayta aitam, ósiyetti úghyn, balam!
Býgin ghalam jәrmenke duyldaghan.
Áueli azamat bol, aqynnyng she?
Poshymy emes, bolmysyn úghyn, balam! –
dep qos qolyn dirildetedi әkesi.
– Bayqashy, moyny kilt ete qalmasyn. Qúndaghyn sheship.., suyq tiygizip almayyqshy.., bayqashy! – dep bәiek boluda anasy. Qasyndaghy qús jastyqqa jatqyzyp, orau kórpesin ýstine jaba salyp:
– Maghan ana dombyrany әpershi! – dep búlqyndy aqyn. Jengey jyldam qimyldap, kýisherterdi ústatyp jatyr. Qolyna alghan bette:
Kýnirentip kýy sherteyin qymsynba odan,
Erterek qúlaghyna sinsin, balam!
«Qonyr» men «Qosbasardy» týsinbesen,
Saudager bop shygharsyng susyldaghan, –
dedi de dombyrany babymen kýiine keltirdi.
– Qajytay, aqyndyq quatyng ósip, kemeline kelgen-aq eken, – dedi jezdem.
– Ramazan, sen dúrys anghardyn. Myna dýrmekti qaladan men orta taptym ghoy. Meni sol orta biyikterge bastap barady... – Kókke samghar qyrandayyn qomdanyp, ong qolynyng súq sausaghymen qos ishekti dirildete qaghyp, «Qosbasardy» bastay jóneldi. Ádette dombyra shertkender joghary-tómen pernelerde jýgirgen sausaqtaryna ýnilushi edi. Qajekeng eki qúiryghy ýshkildengen otty janaryn adamgha ónmeninnen ótkize qadap alady eken. Eki ishek múndana jan jarasyn aqtardy dersin. Kýrsinedi.., ah úrady.., óksiydi.., ókinedi... Túla boyyndy titir­ken­tedi... Tyrp etkizer emes... Sharasyzdana baryp ayaq­taldy...
Ýnsizdikti Qajaghannyng ózi búzdy. Jatqan nәresteni qúiryqqa alaqanmen qaghyp-qaghyp qalyp:
Úrayyn qúiryghyna jyla, balam!
Dúrystap kýle almaydy jylamaghan, –
deydi erkelete tiyisip. Onyng dauysy qattyraq shyqqanday boldy.
Qaytedi-ey, bir qaqqangha baqyra ma?
Qaytpaytyn qaysar desem myna jaman!..
Ingәlaghan sәbiydi eljirey qolyna qayta alyp:
Qoy endi, dolylanba, tiyispeyin,
Tiyispeyim degen son, tiyispeyim.
Qúmartyp Qúlystaydyng iyzenindey
Ash, qәne, nasybaydan iyiskeyin!
IYә, balasynyng «nasybayyn» qúshyrlana bir iyiskedi.
– Agha, tughan jerinizdi saghynghan-aq ekensiz, – dedim. Qajekeng Rahana búryla qarap:
– Áy, Ramazan, mynada sezim bar ghoy... Mynau aqynjandy ghoy, birdene shyghady mynadan. – Aqyn aghanyng búl sózi jez­dem­di arqalandyryp tastady.
– Beker adamdy osynsha jerge sýirelep nem bar? Jaz­ghan­dary audandyq, oblystyq, respublikalyq gazet-ju­r­nal­darda jariyalanyp jýr. Endi oqumen damytsyn dep...
Qajeken: «Ángime soghyp otyryp, suyq tiygizip alarmyz, mә!», – dep balany anasyna berdi.
– Býgingi shabytyng da babynda eken, – deydi Rahan.
– Almatyda Qajytayym bar dep, sening izdep keluing qanat­tandyrdy meni, – deydi aghynan aqtaryla aqyn.
– Syrymyz da, jyrymyz da, múnymyz da bir senen basqa kimimdi izdeymin?!
– Sen әli auyldasyn, auyldaghylardyng jany móp-móldir, taza ghoy. Mening jýregimde lapyldaghan bir saghynysh bar. Sen tyndashy, Ramazan! – dedi de Qajaghang әuenin de, sózin de ózi shy­gharghan «Tughan jer» әnin shyrqay jóneldi. Qyran kózin jezdem ekeuimizge kezek qadaydy. Aqynnyng bet әlpeti men qas-qabaghynda ólenning mәn-manyzy qosa oinaydy. Biz qybyr­syz­byz... Qonyr әuenmen bastalghan yrghaq qalyqtay sharyqtaydy. Ýz­dige baryp ayaqtaldy.
– Kókirekti kernegen alapat kýshting «sym pernesin» dóp bastyn, Qajytay, – deydi Rahan.
– Saghynysh sening de jan seriging ghoy. Tamyrlaryndaghy qan býlkili múng shaghatynyn da sezemin.
– Sen baqyttyraqsyn, Qajytay. Túla boyyndaghy tasqyn­dy әnge, jyrgha, kýige ainaldyryp jiberesing de, «eh-h-h!..» dep tynyshtala qalasyn. Al, ózing aitqan bizding tamyrlardaghy býlkil syzdauyqsha salqyldatuyn ýdete týsedi.
– Sonyng bәrin sen sabyr men parasatqa jendiresin. Ol – eki­ning birine bite bermeytin bolmys, – dedi de aqyn dombyra­syn bebeu qaqtyrdy. Kýrkirep aqqan ózen-suy... Entige ekpin­dep, sarqyramagha kelip qúlap, kóbigin aspangha shashady. Búry­lys­tardaghy jaghalauyn soqqylay baryp, yntyghy kenge úm­tyla­dy... Búlqyna-búlqyna atqaqtay kelip, erkin tynys alghan­day.., tolqyndy tolqyn qualaydy.
Áudem sәtte mýdire qalghan Qajaghama:
– Bir dәuirdi mida oinatqan janaghy saryn «Saybaqtyng sary ózeni» emes pe? – dep qaldym men.
– Jә-jә, әu Ramazan, mynadan sәule úshqyndaydy ghoy. Ýrleuge kónetin, ýrleseng janatyn sәule...
– Sen sony ýrlesin, tútatsyn dep әkeldim emes pe! – Jezdem maghan Qajekenning senimin arqalatugha әlek.
– «Saybaqtyng sary ózenin» Uәly Bekenov aghamyz bebeule­tedi. Erkin, sen ol kýishini tanisyng ba?
– Shertken kýilerin radiodan estigemin. Ózi kórmegen adamym, – dedim.
– Kókiregi kýisandyq azamat. Almatyda qalu mandayyna jazylsyn de. Áli-aq tanysatyn bolasyn. – Aqyn agha maghan yqylas tanyta bastaghanday.
...Eki tamyr әudem uaqyt tughan jerden esken jelge, el tirshiligine tizgin tartty... Sodan song aqynnyng qolyn gitarasyna qol jalghadyq. Auyl aulalarynda, jiyn-toylarda aitylatyn әnderge erik berildi.
– Akkordtardy taza alady ekensiz. Diyezdik, bemolidik dybystardy da ógeysitpeysiz, – deymin.
– Onyng ras. Men saqqúlaqpyn. Dybystardy búljytpay qabyldaymyn, – dedi ol. Dedi de qantaruly qara pianinogha jan bitirdi. – Álgi sen aitqan dybystardyng baghy osy kýisan­dyq­ta janady.
Qaysybireulerge úqsap pianinony úrghylay jónelmeydi eken. Bayau býlkildetedi. Akkordtary da daryldap, baryldamaydy. Qúlaqqa jaghymdy. Mahabbat sazdaryna erik berildi. Ol taqyrypqa bәrimiz de qarajayau emes ekenbiz.
Ádemi әngime-dýken barysynda shay da ishildi, ýlken as – et te jelindi. Aghalar «kónilashar» susynyn da ókpeletken joq. «Osynda qona salsandarshy!» – kónilsózi de jýrekten aityldy. Erteninde jolyghysatyn uaqytymyzgha kelisip, shyn riza­shy­lyq­pen qonaq ýige qayttyq. Qajagham Abay prospektisine deyin ózi ertip kelip, qarsylyq tanytqanymyzgha qaramay jo­laq­ysyn tólep, taksiyge otyrghyzyp jiberdi.
Birer kýnnen song meni aldymen bir Qúdaygha, ekinshi Qaje­kene tapsyrghan jezdem auylgha qaytty. Qajagham ara-ara­synda ýiine ertip kelip, emtihangha dayyndyghymdy múqiyattap qa­daghalaydy. Sóitip jýrip alghashqy synaq – shygharmadan «bes», qazaq tili men әdebiyetting auyzshasynan «tórt» degen bagha aldym. Ol kezde auyldan kelgenderge shet tili sabaghy emtihanynan qúdayy «ýsh» qoyyp beru zandastyrylghan. Tórtinshi – «SSSR tarihy» pәninen ondyrmay sýrindirdi. Emtihan qabyl­dau­shylar qos baldaqpen jýretin, shashyn kirpishe edireyte tikireytken agha men qysqalau búrymdy, qazaqy tәrbiyedegi apay eken. Súraqtardyng jauabyn dәpterding ýsh-tórt betine ja­zyp alghan men mýdirissiz-aq taqyldadym. Qosymsha beril­gen súraqtar da jauapsyz qalmady. Biraq... kirpi shashty aghay meni tyndap otyrghan joq. Bas barmaghyna týkirip qoyyp, jiyr­ma bes somdyq aqshalardy sanap otyr. Mening taqyldaghan dauy­sym ony esebinen janyldyrypty.
– Eshtene bilmeseng de taqyldap midy ashyttyng ghoy, bar.., joghal! – dedi.
– Jo-joq, agha, búl bala biyletting súraqtaryna jaqsy jau­ap berip otyr, – dep bәiek bolyp, meni qorghay bastady әiel oqytushy.
– Endi sen maghan jón ýireteyin deding be? Men senderding ómir­lerindi qorghaymyn dep jýrip soghysta kontuziya alghan adam­myn. Qarashy, mynanyng qarsylasuyn, – dep ashugha bulyq­ty kirpi shashty.
Apay emtihan baghalaryn qoyatyn qaghazdy kózimen núsqap, iyek qaqty. Men týsinbedim. Sonyng arasynsha ashuly aghay sol emtiy­han qaghazyn aldy da, «qanaghattanghysyz» degen baghany qon­jitty. Sóitti de aldymda jatqan, súraqtargha jauap jaz­ghan paraqtardy júlyp alyp, kózәinekti kózin arly-berli jýgirtip:
– Shybynnyng izinshe iyrelendegen ne shatpyraq (jazuym úsaq edi)? – dedi de, jyrtyp-jyrtyp laqtyrdy da jiberdi.
– Agha, ony emtihan qaghazyna qosa tirkeuimiz kerek, nege jyrtasyz? – dep, apay shyr-shyr etedi.
– Maghan jón ýiretpe dedim ghoy. Ózim jauap beremin, – dep kergidi kantójin. Pәndik komissiyanyng predsedateli degen bireu (aty-jóni esimde joq) keldi de:
– Aghaydy nege ashulandyrasyndar. Búl kisi – soghys ardageri, – dep qoldap, qostady ony. Áyel oqytushy:
– Bala jaqsy jauap berip edi, obal boldy ghoy, – dep edi predsedateli qatang dauysymen:
– Nichego, saryýpik bala eken, taghy da keledi. Agha auyryp qalady, ashulandyra bermender! – dedi de, shyghyp ketti.
Men basym salbyrap, Qajaghama bardym. Qayta qarau komissiyasynyng (apilaksionnaya komissiya) atyna aryz jazdyryp, týsten keyin qamqor agham sol komissiyagha ózi alyp bardy. Kirpi shash kantójin:
– Búl emtihan súraqtaryna jauap jazatyn qaghazdy beker shimaylap, tәrtip búzdy, – dep betbaqtyrar emes. Áyel oqytushy:
– Men kózben núsqap, iyek qaqqanda emtihan baghasyn qoyatyn qaghaz ben súraqtargha jauap jazghan paraqtardy ala qashuyng kerek edi, – deydi onasha shaqyryp. Onday әkkilikke ýirene qoyghan joq edim. Shaghymymyz dәleldenbedi.
Mine, búl basyma tiygen әdiletsizdikting ayausyz soqqyla­ry­nyng biri boldy. Kuәgeri – Qajagham. Auylgha shygharyp salyp túryp Qajagham:
– Algha qoyghan maqsatyna týbi jetesin, jasyma, ainalayyn! Jýreginde mazdaghan otyng bar, óshirme. Jazuyndy jal­ghas­tyr, maghan jiberip túr, – dep ýmit alauyn úshqyndata ýrlep ji­berdi. Aytqanynday syqaqtarymdy «Ara» jurnalyna toq­tausyz jariyalap túrdy.
...Aragha jyldar salyp, týstim oqugha. Qajaghamnyng «enesi tepken qúlynday» zilsiz, erkelete silkilep alyp, jaqsy kóretin siyrekterining qataryna qosyldym.
Biraq... Ózining saghynyshqa ainalyp keterin der kezinde baghamdamappyn...

Erkin JAPPASÚLY.

"Qazaq әdebiyeti" gazeti

0 pikir