Júma, 29 Nauryz 2024
Janalyqtar 2947 0 pikir 9 Qantar, 2014 saghat 12:44

Internet-konferensiya: Jýrsin Erman (1-jauap)

Qazaqtyng erkindigi men azat oiynyng yqylym zamandardan bergi ainasy bolyp kelgen bekzada óner aitysty Sovet zamanynda ayaghynan túrghyzyp, halqymen qauyshtyryp, sol ónerding ystyghy men suyghyna shydap, 30 jyldan astam uaqyt aitysty órge sýirep kele jatqan QR Enbek sinirgen qayratkeri, aqyn Jýrsin Erman myrza oqyrmandar tarapynan kelip týsken saualdardyng alghashqy legine jauap berip otyr. Songhy bolghan aitys tóniregindegi saualdargha jinaqtay jauap bergen Jýrsin Erman: «Basqa basqa, dәl Bekbolattyng meni shettetetindey reti joq qoy degende ne túr? Mynanday mysal keltireyin.  Baytaq jerdi iygerip, egin ektik deyik. Jerdi alu, jyrtu, túqym tauyp, sebu, ony baptau, kýtu, janar-jaghar may tauyp, mol ónimge endi jetken kezinde bireu kelip sol eginindi men de ora bereyin dese, shamdanasyng ba, joq pa? Men óz basym ghana emes, ýi-ishi, bala-shagha, dos-jaranymmen osy aitysty jolgha salu ýshin qansha aqiret shekkenimdi Bekbolat biledi ghoy. Meni «kýresinge iytere saludyn» (Múqaghaliy), ne jóni bar dep inime bazyna aitsam, ony sonshama jalaulatudyng ne qajeti bar. Sol aitystyng aldynda 2-aq apta búryn menimen bir kýn boyy birge jýrgen Múqametjannyng maghan ol turaly jaq ashpay ketui kisilikke jata ma? Men keyidim, Bekbolat kishireydi» deydi.

Abai.kz

 

Qazaqtyng erkindigi men azat oiynyng yqylym zamandardan bergi ainasy bolyp kelgen bekzada óner aitysty Sovet zamanynda ayaghynan túrghyzyp, halqymen qauyshtyryp, sol ónerding ystyghy men suyghyna shydap, 30 jyldan astam uaqyt aitysty órge sýirep kele jatqan QR Enbek sinirgen qayratkeri, aqyn Jýrsin Erman myrza oqyrmandar tarapynan kelip týsken saualdardyng alghashqy legine jauap berip otyr. Songhy bolghan aitys tóniregindegi saualdargha jinaqtay jauap bergen Jýrsin Erman: «Basqa basqa, dәl Bekbolattyng meni shettetetindey reti joq qoy degende ne túr? Mynanday mysal keltireyin.  Baytaq jerdi iygerip, egin ektik deyik. Jerdi alu, jyrtu, túqym tauyp, sebu, ony baptau, kýtu, janar-jaghar may tauyp, mol ónimge endi jetken kezinde bireu kelip sol eginindi men de ora bereyin dese, shamdanasyng ba, joq pa? Men óz basym ghana emes, ýi-ishi, bala-shagha, dos-jaranymmen osy aitysty jolgha salu ýshin qansha aqiret shekkenimdi Bekbolat biledi ghoy. Meni «kýresinge iytere saludyn» (Múqaghaliy), ne jóni bar dep inime bazyna aitsam, ony sonshama jalaulatudyng ne qajeti bar. Sol aitystyng aldynda 2-aq apta búryn menimen bir kýn boyy birge jýrgen Múqametjannyng maghan ol turaly jaq ashpay ketui kisilikke jata ma? Men keyidim, Bekbolat kishireydi» deydi.

Abai.kz

 

- Jýrsin agha, interent-konferensiyagha qosh keldiniz! Qazir qaydasyz? Neni kәsip etip jýrsiz?

- Men byltyry bir jylday Mәdeniyet ministrligining qaramaghynda aitys degen bólim ashylyp, sonda eki-ýsh aqynmen birge qyzmet jasadym.

Biylghy jyldyng mausym aiynan beri, jana taghayyndalghan ministr Múhtar Abrarúly Qúl-Múhammedting úsynysymen Almatygha kelip, Respublikalyq kitap muzeyin basqaryp otyrmyn. Isteymin degen adamgha júmysy kóp búl jerdin. Múrajaydyng ishi tolghan túnyp túrghan qazyna: myng jyl búryn shyqqan kitaptardyn, eski, siyrek kezdesetin, óte siyrek kezdesetin qoljazbalardyng jinaqtalghan jeri. Múrajay qorynda 62 mynnan artyq kitap bar.

Áriyne, múrajaydyng qazirgi jaghdayy qoldaugha dilger bolyp túr. Jóndeu júmystaryna, múrajay eksponattaryn zamanauy tehnologiyagha sәikes jabdyqtaugha talap qylsaq, isteytin júmys kóp. Múrajay qoryna qatysty bir ghana faktini aityp bereyin, myna batys Qazaqstanda, bayaghy Bókey ordasynda 1917-18 jyldary «Úran» degen gazet shyghyp túrghan eken. Ensklopediyagha qarasanyz, «Úran» gazeti shyghyp túrghan dep jazylghan. Biraq, gazetting ózi joghalyp ketken. Men osy qyzmetke kelgen son, siyrek kitaptar qorynan qarasam, sol «Úran» gazetining 22 nómiri 65 jyldan beri saqtalyp túr eken. Gazet – arab qarpinde. Búl – ýlken janalyq. Arabshadan kirillisagha týsirip, kólemdi maqala dayyndap jatyrmyn. Basqasyn aitpaghanda, bayaghy Kәkitay men Ahmet shygharatyn Abaydyng alghashqy kitabynyng jalghyz núsqasy osy múrajaydy saqtauly. Osynday asa qúndy tarihy jәdigerler saqtalghan, әdemi, últtyq manyzy bar jerge qyzmetke kelip otyrmyn.

- Songhy bolghan aitysta Sizge shapan jabyldy. Shapan jauyp shygharyp salu degen týsinik bar. Óziniz qalay qabyldadynyz? Meyirjan degen jýrgizgen sol aitysta kýlmey qoydynyz. Nege?

- Men búl súraqqa jauap bermes búryn, myna bir saualgha jauap bereyinshi. Maghan qoyylghan súraqtardyng bәrin kórip otyrmyn: súraq berushiler naqty aty-jónin qoymapty. Sosyn bәle-jala izdegen saualdar kóp eken: Bekbolatpen arandaghy shataq, «Núr Otanmen» aradaghy shataq, songhy aitystaghy shataq dep qaytalanyp kele beredi eken. Sondyqtan, mәselening basyn ashyp alu ýshin Bekbolat turaly súraqtargha jauap bereyin:

Bekbolat mening inim ispetti jigit. Bastauysh synypta oqyp jýrip sahnagha shyqqannan beri kóz aldymda. Eseyip, esin jighannan keyin kózimizding quanyshyna ainaldy. Student kezinen bastap mening kóp qamqorlyghymdy kórgenin ózi de әr jerde aityp jýr. Osydan 4-5 jyl búryn bolsa kerek, men ony qazaqkóshin jeteleuge layyq jigit dep birneshe súhbatta jariyaladym. Kýzde, nege ókpelesip qaldyq? Búl әnsheyin aghayyn arasynda bola beretin qazaqy ókpe-naz. Ózi ótkizip jatqan aitystyng aqyldasuyna meni nege qospady, nege birlesip atqarmadyq deuge mening qaqym bar shyghar dep bilemin. Osy qynyratqy kezinde artyq-auys aitylghan sózde bar shyghar. Ony nege úshyndyra beresinder? Qazaqqa bәle-jala, dau-damay kerek. Ógiz ólip, arba synatynday eshtene joq qoy. Basqa basqa, dәl Bekbolattyng meni shettetetindey reti joq qoy degende ne túr? Mynanday mysal keltireyin.Baytaq jerdi iygerip, egin ektik deyik. Jerdi alu, jyrtu, túqym tauyp, sebu, ony baptau, kýtu, janar-jaghar may tauyp, mol ónimge endi jetken kezinde bireu kelip sol eginindi men de ora bereyin dese, shamdanasyng ba, joq pa? Men óz basym ghana emes, ýi-ishi, bala-shagha, dos-jaranymmen osy aitysty jolgha salu ýshin qansha aqiret shekkenimdi Bekbolat biledi ghoy. Meni «kýresinge iytere saludyn» (Múqaghaliy), ne jóni bar dep inime bazyna aitsam, ony sonshama jalaulatudyng ne qajeti bar. Sol aitystyng aldynda 2-aq apta búryn menimen bir kýn boyy birge jýrgen Múqametjannyng maghan ol turaly jaq ashpay ketui kisilikke jata ma? Men keyidim, Bekbolat kishireydi. Osymen tamam emes pe? Al Bekbolat pen Dәuren Quattyng arasyndaghy kiykiljing siyaqty birdenege meni aralastyrudyng esh qisyny joq. Bilmeytin sharuam. Yrghasar da qoyar. Bekbolattyng diny ústanymy maghan únamauy mýmkin. Ol óz sharuasy. Men ata-babamnyng dәstýrli dinin qúrmettegen adammyn. Diny sauatym az. Shamam kelgenshe imanymdy tolyqtyrsam deymin. Balalarym týgili ýsh-tórt nemerem de namazgha jyghylghan. Olargha da Ábu–Haniyfe mashabynan auytqymandar dep eskertip, tyiyp otyramyn. Kimgekim jón aitqanday? Talay danyshpannyng basyn qatyrghan din júmbaghy bizdi de mazalaytyny ras. Áyteuir óz ústanymymyzdy qoghamgha tanbasaq, osy maqsattarymyz ýshin halyq ónerin arbagha jegip jibermesek eken degen qauipimdi esi bar qazaq úghar deymin. Eng qorqynyshtysy, eki inimning arasyndaghy týsinispeushilik kezinde nebir auyr sózder aitylyp jatyr eken. Men ózim internetpen әuestigim joq adammyn. Osy konferensiyagha baylanysty eki saytty ashyp qarap edim, aza boyym qaza boldy. Ne degen ghaybat sózder? Dәurenning jeke basyn, nemese Bekbolattyng jeke basyn osynsha qorlaugha bola ma? Sonshama auyr sózder aitugha bola ma? Atymdy jazbaydy ekenmin dep ne bolsa sony shata beruge bola ma? Men Dәurenmen onsha aralaspaghan adammyn, biraq ony sonshama kýstanalaushylardyng qylyghynan shoshyndym. Obal qayda, ar-úyat qayda? Býgingi qazaq qoghamynyng siqy osy bolsa, qayda baryp onamyz? Osymen, Bekbolat turaly qaytalanyp keletin saualdardyng bәrine jauap berdim ghoy dep oilaymyn. Sonymen, búl taqyrypqa qayta ainalyp soqpay-aq qoyalyq.

(Jalghasy bar)

Abai.kz

 

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1579
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2280
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3606