2013-2014 oqu jylyndaghy basty janalyq dep – aghylshyn tili pәnining birinshi synyptan bastap oqytylatynyn aytsa bolady. Shet tilin birinshi synyptan bastap oqytu mәselesi birneshe jyldan beri kóterilip kelgen-di. 6-7 jasar balanyn shet tili bylay túrsyn, jazu-syzudy mengerui onay emes. Qalalyq jerde onsyz da tili shúbarlanghan balalargha endi aghylshynsha ýiretsek, naghyz mәngýrt­terge qaryq bolarymyz sózsiz. Birinshi synyptan shet tilin oqytu mәselesine baylanysty osy siyaqty qarsy pikirler aituday aitylyp, jazuday jazyldy. On jasqa deyin tek ana tilinde sóiletip, oqytyp, ýiretu arqyly shynayy patriottardy ósirip, tәrbiyeleuge bolady deytin japondardyng ústanymyna bizdegi Bilim ministrligi pysqyryp ta qaramady. Degenine jetip, biylghy mektep baghdarlamasyna birinshi synyptan bastap shet tilin oqytudy engizip tastady. Alayda 2,5 millionnan astam oqushygha aghylshyn tilinde bilim beretin mamandar jetkilikti me? Mine, mәsele qayda jatyr?!

Biylghy oqu jylynda 292 064 múghalim oqushylargha bilim beruge tas-týiin dayyn otyr. Áytse de, matematika, fizika, himiya pәn­de­ri­men qatar, aghylshyn tilinen oqytatyn múghalimder jetispeydi eken. Eger múghalimi bolmasa, shet tilin birinshi synyptan bastap oqytudyng aqyryn boljau qiyngha soqpas. Aghylshyn sabaghyn ótetin múghalim joq, biraq onyng ornyna qazaq tilining nemese biologiya pәnining múghalimi 45 minutty oqushylargha suret salghyzyp, әn aitqyzyp ótkize sala ma? Búdan ne útpaqpyz? Ásili, ministr Baqytjan Júmaghúlovqa bilim sapasy emes, әldebir janalyqty engizu anaghúrlym manyzdy sanalsa kerek.

Shet tili birinshi synyptan bastap oqytylady, biraq múghalimderi jetispeydi dedik. Kelesi problema – oqushylargha bilim berudegi materialdyq baza mәselesi. Shet tilin oqytu kabiynetteri jana tehnologiyalyq qúral-saymandarmen jabdyqtalghan ba? Oqulyqtar men oqytu qúraldary talapqa say jasalyp, kabiynetterde eng bolmasa, lingofondy qúrylghylar ornatyl­ghan ba? Respublika boyynsha bir­di-ekili mektepten osy atalghan dýniyelerdi tabuynyz mýmkin. Al jalpy, bizdegi barlyq mektepterden tolyqtay jabdyqtalghan arnayy kabiynetti shammen izdep tappaysyz. Esesine apatty jaghdaydaghy bilim beru mekemelerining kóptigi sonday, ayaq alyp jýrgisiz.

Tótenshe jaghdaylar jónindegi ministrlik 3 759 bilim beru nysanynan órt qauipsizdigine baylanysty on mynnan astam zanbúzushylyqtar bolghanyn әshkerelep, betin ashyp kórsetti. Mәselen, Batys Qazaqstan oblysynda 15, Ontýstik Qazaqstan oblysynda 245 mektepti jabu turaly sot sheshimi shyqqan. Al Shyghys Qazaqstan oblysy apatty jaghdayda túrghan mektepter sany jaghynan elimizde aldynghy orynda eken. Sondyqtan oqushylar keybir mektepterde ýsh auysym boyynsha oqidy. Búl ónirdegi apatty jaghdaydaghy mektepterding jyl sanap kóbengine B.Júmaghúlovtyng nazar audarugha múrshasy da joq. 12 jyldyq bilim beru mәselesine qyzu dayyndyq ýstinde. Shyghysymyzda 2011 jyly apatty mektepter sany 27, byltyr 43 bolsa, biyl onyng qatary 61 mektepke jetipti. Almatyda oqu jyly bastalmay jatyp 300 oryndyq bilim beru mekemesi jabyldy.

Jambyl oblysynda da apatty jaghdaydaghy 30 mektep bary anyqtaldy. Sonymen qatar elimizde ýsh auysymda oqytatyn mektepterding óte kóp ekenin úmytpanyz. Dәl osynday oqushylardy qabylday almaytyn bilim beru oryndary basqa da aimaqtarda kóptep kezdesedi. Auyl-aymaq mektepterining basym bóligine kýrdeli jóndeu júmystarynyng jasalmauy, oqushy sanynyng azdyghy, kompiuter synyptarynyng bolmauy syndy problemalardan әli kóz ashpaghan. Búghan qosa, múghalimderding biliktiligi men sauattylyghy syn kótermeytini taghy bar. Osynday qordalanghan problemalargha qaramastan, Bilim ministrligi janalyqtaryn tyqpalap, jantalasuda.

Oylap qaranyzshy, oqulyqtary sauatsyz jazylghan, mektebi jabylghan, múghalimi joq, bilim beruding materialdyq bazasy jasaqtalmaghan jaghdayda oqushy qalay aghylshyn tilin oqyp-ýirenedi? Tamyz konferensiyasynda B.Júmaghúlov qazirgi oqushylardyng logikalyq oilau qabiletining tómen ekenin synaghan edi. Múndayda basqa sauatty ministr oqushylardyng oilau dengeyining tómendeuine ne sebep ekenin anyqtaghan bolar edi. Problemanyng sebep-saldaryn sheshpey, kóshirme reformalargha jarmasa berse, B.Júmaghúlovtyng aldaghy uaqytta logikasy mýlde joq “zombi” oqushylarmen kezdeseri sózsiz. 12 jyldyq bilim beru, shet tilin bastauysh synyptan oqytu, profilidi synyptar sanyn arttyru, jylda jana oqulyq basyp shygharu Qazaqstandaghy sauatsyzdyqtyng dengeyin arttyrmasa, kemitpeydi.