M.Áuezov atyndaghy Qazaq Memlekettik akademiyalyq drama teatry astanalyq kórermenderding nazaryna belgili jazushy, dramaturg, Memlekettik syilyqtyng iyegeri Tólen Ábdikovting «Ardager» piesasy negizinde qoyylghan «Úly men úry» spektaklin úsyndy. Osyghan oray tuyndynyng avtorymen súhbattasqan bolatynbyz...

– «Ardager» piesasy qalay tudy?

– «Ardager» – býgingi kýn taqyrybyna jazylghan shygharma. Ómirdegi ózekti prob­lemalar kimning de bolsa janyna batpay túra almaydy. Zaman tudyrghan әleumettik әdiletsizdikter men kelensizdikterdi, ruha­ny ómirding qayshylyqtary – alayaq­tyq, jaghympazdyq, biylikqúmarlyq, ekijýzdilik taghy sol siyaqty tolyp jatqan jat qúby­lystardy әshkerelep kórsetu arqyly, últtyq sananyng qalyptasuyna yqpal jasau – әdebiyet pen ónerding negizgi min­deti. Osynau berekesizdikting kópshiligi negizinen qogham ómirining janghyrma­ghany­nan, janarmaghanynan, damudyng eski sýrleuinen shygha almay otyrghanymyzdan ekeni belgili. Birinshi akta osy oilar qart akademikting auzymen aitylady.

 M.Áuezov atyndaghy Qazaq Memlekettik akademiyalyq drama teatry astanalyq kórermenderding nazaryna belgili jazushy, dramaturg, Memlekettik syilyqtyng iyegeri Tólen Ábdikovting «Ardager» piesasy negizinde qoyylghan «Úly men úry» spektaklin úsyndy. Osyghan oray tuyndynyng avtorymen súhbattasqan bolatynbyz...

– «Ardager» piesasy qalay tudy?

– «Ardager» – býgingi kýn taqyrybyna jazylghan shygharma. Ómirdegi ózekti prob­lemalar kimning de bolsa janyna batpay túra almaydy. Zaman tudyrghan әleumettik әdiletsizdikter men kelensizdikterdi, ruha­ny ómirding qayshylyqtary – alayaq­tyq, jaghympazdyq, biylikqúmarlyq, ekijýzdilik taghy sol siyaqty tolyp jatqan jat qúby­lystardy әshkerelep kórsetu arqyly, últtyq sananyng qalyptasuyna yqpal jasau – әdebiyet pen ónerding negizgi min­deti. Osynau berekesizdikting kópshiligi negizinen qogham ómirining janghyrma­ghany­nan, janarmaghanynan, damudyng eski sýrleuinen shygha almay otyrghanymyzdan ekeni belgili. Birinshi akta osy oilar qart akademikting auzymen aitylady.

Ekinshi akta әke men balanyng aity­sy arqyly úrpaqtar problemasy sahnagha shyghady. Agha úrpaq qatal zamangha tap bolyp, tarihtyng talqysyna týsti, jas úr­paq­tyng ishinde ózining ruhany әleminen kóz jazyp qalyp, óz elinde ógey baladay jýrgenderi de az emes. Biraq úrpaqtar arasyndaghy sabaqtastyq ýziluge tiyisti emes. Onsyz birtútas halyq bolyp qayrat qylyp, qiyndyqty jenu qiyn.

Osy iydeyalardy ishtey tolghatyp, qay janrda bererimdi bilmey jýrushi edim, aqyry piesa týrinde dýniyege keldi ghoy.

– Shygharma sahnalanghanda kózdegen maqsatynyzgha jete aldynyz ba?

– Piesanyng sahnalanuy arqyly kóz­degen maqsatyma jettim dep rejisserding aitqany jón shyghar. Óitkeni piesa meniki bolghanmen, spektakli – rejisserdiki. Óz tarapymnan rizashylyghymdy alghashqy qoyylym kezinde aitqanmyn. Rejisser men akterlerding ter tókkeni kórinip túr. Tәp-tәuir shyqqan jerleri barshylyq. Áriyne, rejisserding kórui bar da, avtordyng kórui bar. Ekeuining kózqarasy bir jerden shygha bermeui mýmkin. Biraq bir nәrse aiqyn – kórermen spektaklidi jaqsy qabyldady. Eng ýlken jetistik – osy. Bú­qaralyq aqparat qúraldarynda da jogha­ry bagha berilip jatty. Sondyqtan rejisser E.Obaevty da, qatysqan akter­lerdi de shyn jýrekten qúttyqtaymyn! Sahnada batyldyq kerek. Neghúrlym ashy shyndyq­ty aitsan, halyqqa únay beresin. Bizge ha­lyqtan biyik qanday tóreshi boluy mýmkin?!

– Rejisserding traktovkasy, qysqartu­lary kónilinizden shyqty ma?

– Rejisserding traktovkasymen keli­semin. Ásirese, sahnagha akademikting dosy shyghatyn jerinde kórinisti jandandyryp jibergen sekildi. Qysqarghan jerlerding qaysy bir tústaryn tolyqtyrsa qayter edi degen pikirimdi de aitqanmyn. Ony ózderi kóre jatar.

Basty rólde oinaghan Bauyrjan týr-túlghasy, akterlik sheberligi jaghynan layyqty ekeni kórinip túr. Ról óte kýrdeli. Bir jarym saghatqa juyq janylmay sóilep shyghudyng ózi onay emes shyghar. Biraq róldi ayaghyna deyin jaqsy alyp shyqty. Spektakliding ekinshi qoyylymy birinshiden de sәtti shyqty dep oilaymyn. Soghan qaraghanda, bara-bara ózining eng jogharghy kondisiyasyna jeter-au degen ýmitim bar. Áriyne, sheberlikte shek joq. Piesa psihologiyalyq drama týrinde jazyl­ghandyqtan, keyipkerding jan dýniye­sindegi ishki dramany aishyqtay beruge әbden bolady. Al Ardagerding úlyn oinaghan Azamatqa rizashylyqtan basqa aitarym joq. Jaqsy oinaydy.

– Kórermen sahna suretine ýlken mәn beredi. Suretshilerding júmysyna qanday bagha berer ediniz?

– Dekorasiyany nashar dep aita al­maymyn. Oghash kóringen eshteneni bay­qamadym. Ras, mening kóz aldymdaghy kórinis sәl basqashalau bolatyn. Oqigha kart akademikting kabiynetinde, jurnaliys­terge bergen súhbat týrinde ótedi. Son­dyqtan júrtqa týsiniktirek bolu ýshin, sahnada kabiynet jasalatyn shyghar dep oilagham. Biraq rejisser keng sahnany paydalanghysy kelgen eken. Erki ózinde. Onyng ýstine sodan kelip jatqan kemshilikti kórip túrghan joqpyn.

Úryny oinaghan jigit – talantty ak­ter. Biraq traktovkasy ózgesheleu. Úrynyng aty úry ghoy. Ol ýiding ishinde erkin jýrmey, kóbirek qysylyp-qymtyrylsa, mening úryma jaqynday týser me edi dep oilay­myn. Alayda ara-arasynda әngimege ara­lasyp, súhbat alyp jatqan jurnalistermen sharmaylasyp qalatyn jerleri tәp-tәuir shyqqan. Jalpy, úrynyng róline әldebir tolyqtyrular engizudi oilap jýrmin. Kitap jazsan, onyng oqyrmangha únaghan-únamaghanyn bilu qiyn. Oghan uaqyt kerek. Al spektakliding әserin birden kórip otyrasyn. Alghashqy qoyylym túsynda da kóp adam әdeyi kelip, ózderining riza­shylyghyn bildirip: «Teatrgha osynday piesa kerek edi. Sizge raqmet!» degen sóz­derdi aityp jatty. Al men óz tarapymnan teatr újymyna ýlken alghys aitamyn.

– Ángimenizge raqmet.

Qymbat SMAGÚLOVA

"Ayqyn" gazeti