Júma, 29 Nauryz 2024
Janalyqtar 2794 0 pikir 18 Mausym, 2013 saghat 14:19

Meshittegi imam «internet- imamgha» tótep bere ala ma?

Eldegi diny ahual kýrde­le­nip bara jatqan tústa Din isteri agenttigi qúrylyp, onyng basshylyghyna Qayrat myrza Lama Sharif kelgeli eki jyldyng jýzi bolypty. Tizgindi qolgha alysymen qoghamda keng talqylanghan jana zandy qabyldatumen bastaghan agenttik basshysy keshe osy jyldar ishinde atqarylghan qyzmetin Mәjilis aldynda qorytty. Aldaghy júmystardyng jay-japsaryn da tarqatty. Aytpaqshy, «sy­payylyq saqtamaghany» ýshin Lama Sharif myrza mәji­lis­men­derden sóz estip te qaldy.

Eldegi diny ahual kýrde­le­nip bara jatqan tústa Din isteri agenttigi qúrylyp, onyng basshylyghyna Qayrat myrza Lama Sharif kelgeli eki jyldyng jýzi bolypty. Tizgindi qolgha alysymen qoghamda keng talqylanghan jana zandy qabyldatumen bastaghan agenttik basshysy keshe osy jyldar ishinde atqarylghan qyzmetin Mәjilis aldynda qorytty. Aldaghy júmystardyng jay-japsaryn da tarqatty. Aytpaqshy, «sy­payylyq saqtamaghany» ýshin Lama Sharif myrza mәji­lis­men­derden sóz estip te qaldy.

Sypayylyqty keyinge ysyryp, aldymen Din isteri agenttigining qyzmetine qatysty dýniyeni qauzasaq, 2011 jyl­dyng 1 qantaryndaghy jaghday boyynsha, elimizde 4551 diny birlestik qyzmet etken bolatyn. Keyin Lama Sha­rif komandasy әzirlegen jana zang qabyldanyp, soghan  sәikes qayta tirkeuden olardyng 3088-i ótken. Sýzgiden ótkender qazir zang ayasynda qyzmetin jal­ghas­tyruda. Bizdinshe, 17 million halyq ýshin osynyng ózi kóp-aq. Onyng ýstine halqynyng basym bóligi músylman júrt­pyz. Qazaqstandaghy ghibadat ýilerining sany 3244 bol­sa, sonyng 2320-sy – meshitter. Agenttik basshysy Qay­rat Lama Sharif Qazaqstan halqy, onyng ishinde dinge senushi jamaghat ýshin ghibadat ýilerining әbden jetkilikti ekenin algha tartady. Endeshe, aldaghy uaqytta beybereket ghibadathana salugha esh jol berilmeydi degen sóz. «Búdan by­lay ghibadat ýilerin salu turaly sheshim jan-jaqty oi­las­tyrylyp, barlyq qajetti faktorlar eskerilip ba­ryp qabyldanatyn bolady. Atap aitqanda, múnda on­daghy halyqtyng súranysy, basqa da ghibadat ýilerining bar-joqtyghy, olardy qamtamasyz etu mýmkindigi sekildi mә­seleler eskeriledi», – deydi Lama Shariyf. Bir sózben ait­qanda, meshit salu ýshin de  arnayy tekseruler jasa­la­dy degen sóz. Sosyn songhy zandaghy norma әkimshilik ghiy­marattaryndaghy namazhanalardyng jappay ja­byluyna soqtyrghan edi. Ýkimet osy olqylyqty týzetken, ghiy­badat ýilerinen tys jerlerde diny joralardy ótkizu ýshin ghimarat ornyna arnayy sheshim shygharyp, stan­dart­ty bekitken. Sonyng arqasynda bazarlarda, dý­ken­derde, qonaqýiler men basqa da nysandarda namaz­ha­nalar ashyla bastapty. Osylaysha, diny qajettilikterdi ótep, diny joralar men rәsimderdi erkin atqarugha bola­tyn oryndardy әkimdikter rәsimdep jatqan kórinedi. Ázir­she, Qazaqstanda 507 minajathana bar bolsa, onyng 492-si – namazhana.

E-islam portaly ashylady

Agenttik basshysynyng sózinen úqqany­myz – býgingi qoghamda diny әngimeler bo­yyn­sha ghalamtordaghy shayqas qyzyp túr. Shekarasyz, shekteusiz internet әlemin súr­qiya maqsatqa paydalanushylar da je­tip-artylady. Múnday mýmkindikti jat piy­gh­yl­dylar qalay tәrk etsin? Osynday olqy­lyqqa qarsy qareketke kóshken agent­tik byltyr 1900-den astam saytqa taldau jasap, zangha qayshy iydeyagha jol bergen 45 ghalamtordy jauypty. Onyng bәri derlik shetelde tirkelgenge úqsaydy. Jyl ba­synan beri 500 sayttyng júmysy taldanyp, 20-synyng materialdary prokuraturagha joldanypty. Degenmen taldau, baqylau, qadaghalaumen is bitpek emes. Agenttik әleumettik jeliden resmy paraqsha ashyp, endi e-islam portalyn qúrugha da kirisken. «Jas­tardyng basym bóligi kitap oqudy qoy­dy, ghalamtor maghlúmattaryna sýienedi. On­daghy dýniyelerding aq pen qarasyn ajy­rat­pastan teris aghymnyng jetegine ketip jat­qandary barshylyq. Soghan qarsy biz «elek­trondy islam» portalyn ashudy jón dep sanadyq. Búl – ýkimettik portalgha jat­pay­dy, kerisinshe, ýkimettik emes úiymdar­dyng portaly», – deydi Q. Lama Shariyf.

Dindi bizneske ainaldyrghan dýmsheler de barshylyq

Agenttik halyqtyng imamdargha degen senimin arttyru júmysyna da aralasa bastaghangha úqsaydy. Búl ýshin Qazaqstan músylmandary diny basqarmasyna meshitterding qarjylyq-sharuashylyq qyzmetining ashyqtyghyn qamtamasyz etudi de úsynypty. Degenmen agenttik basshysy respublika imamdarynyng basym kópshiligining júmysyna kónili tolmaytynyn da anghartty. «Elimizdegi 2,5 myng meshittegi imamdardyng jat aghymdargha qarsy túryp, olardyng dúrys sóilep, dúrys uaghyz aituyna basa nazar audarsaq-etti. Júma kýni aitylatyn uaghyzdary, oi-pikirleri, negizinen, jat aghymdardyng jetegine qarsy baghytta boluy kerek. Shyndyghyn aitalyq, Qazaqstanda 2320 meshit bolsa, solardyng kópshiliginde imamdardyng diny sauatty­ly­ghy óte tómen. Basym bóligi 90-jyldary ýsh ailyq kurstardy bitirip-aq imam bo­lyp jýr. Búl ýsh aidyng ishinde imam bola­tyn­day qanday dindi nasihattaugha bolady? Islamdy ómir boyy oqu kerek. Sondyqtan da ónirlerdegi imamdardyng biliktiligining tómendigi jastarymyzdyng internet, basqa da kózder arqyly súraqtargha jauap izdep ketuine әkep soghyp jatyr», – dep týiindey­di tóragha. Lama Sharif myrzanyng múnysy shyndyqqa janasady. Óitkeni «terrorizm men ekstremizm uytyna shaldyqqandar bilmegenin nege internettegi kýmәndi iydeya­lardan aldy» degen oryndy súraq tuary haq.  Meshittegi imam jóndi jol siltese, kýmәndi seyilte alsa, olay bolar ma edi? Sondyqtan da agenttik basshysy kóp­shilik imamdardyng júmysy dúrys dengey­de bolmay túrghanyna qynjylady. «Aldyna kelgen jastardyng kótergen, kóldeneng tastaghan mәselesine naqty, búltartpay jauap qatu iygi. Meshitte bes uaqyt namazdy ótkizip otyra beruge bolmaydy. Jalpy, dindi bizneske ainaldyrghan dýmsheler de joq emes», – dep qayyrdy Qayrat Lama Sha­riyf. Aytqanday, lankestikke úrynghan jastargha qatysty pikirin bildirgen ol múnda, eng aldymen, ata-ana tәrbiyesining jauaptylyghyn menzegen bolatyn. «Jasta­ry­myzdyng terrorizm men ekstremizmge úry­nyp jatqany – ata-analardyng tәrbiye­sining joqtyghynan. Ýkimetti búghan qatysty jaz­ghy­ra beruding qajeti shamaly. Shyndy­ghyn­da, qazirgi jaghdayda keybir ata-ana bala tәrbiyesine kónil bóludi mýldem qoydy. Meshitke baryp jýrgenine quanyp otyra bermey, ne ýshin baryp jýrgenin, kimnen bilim alyp jýrgenin, ústazy kim ekenin súrap, qyzyghushylyq bildirip otyrsa, mәsele basqasha bolatyn edi ghoy», – dep keyidi Lama Shariyf.

Bilim ministrligining rúqsatynsyz birde-bir student Saud Arabiyasynyng uniyversiytetine týse almaydy

Ýkimet saghaty barysynda deputat Elena Tarasenko sheteldik diny oqu oryn­da­rynan tәlim alyp jatqan qazaqstandyq jastargha alandaushylyq tanytyp edi. Olardyng býgingi hәm keleshektegi qyzmeti men taghdyry turaly mәsele kóterip, saual qoyghan bolatyn. Búghan jauap bere kele, agenttik basshysy Qayrat Lama Sharif qyzmetke kirisken sәtten bastap, osy mәseleni eng aldymen qolgha alghanyn aityp aqtaldy. Onyng aituynsha, 2011 jyly sheteldik diny oqu oryndarynda oqyp jatqan qazaqstandyq azamattar sany 500 shamasynda bolsa, qazir belsendi júmys­tyng nәtiyjesinde olardyng 130-y elge oralghan. Keybiri sheteldi tastap, «Núr» Qazaq-Egiypet islam uniyversiytetinde, basqa medreselerde oquyn jalghastyruda. Qalghan qazaqstandyq 392 student Arab elderinde bilim alyp jatqangha úqsaydy. Onyng 200-den astamy – Egiypette, 59-y – Saud Arabiyasynda, 60-tan astamy Pәkistan men basqa elderde jýr. Búl rette Q.Lama Sharif sheteldik diny oqu oryn­da­rynda bilim alghan studentterding qyzmetine toqtala kele, olargha teologiyalyq bilimmen qosa, Qazaqstandaghy diny jaghdaydy úqqan manyzdy ekenine toqtaldy. «Sondyqtan da olardy audandyq meshitterding naiyb-imamy dәrejesinen bastap júmysqa qabyl­dau oryndy dep otyrmyz. Búl shyn mәninde manyzdy. Óitkeni imam 40-tan asqan, aqyl toqtatqan, elding dәstýrin tereng biletin azamat boluy shart. Búl rette shetelde bilim alghandar elge oralghanda Qazaqstan ýshin qolaysyz bilimderin tarat­paghany lәzim», – dedi Q.Lama Sha­riyf. Onyng aituynsha, jalpy, shetel uniyver­siytetterinde diny oqu mәselesine qatysty júmys jan-jaqty jýrgizilude. Mәselen, endigәri Bilim jәne ghylym ministrligining arnayy rúqsatynsyz birde-bir student Saud Arabiyasynyng uniyver­siytet­terine týse almaydy. Múnday júmys Týr­kiyamen de, basqa eldermen de jýrgi­ziledi.

Lama Sharif Myrzahmetovten ne ýshin keshirim súrady?

«Qúrmetti Qayrat bauyrym! Agenttikting júmysyn tókpey-shashpay tanystyrghany­nyz­gha rizashylyghymdy bildire otyryp, bir aghalyq nazymdy aitsam», – dep bas­tady sózin deputat Shalatay Myrzahmetov. Sosyn deputat kez kelgen din adamdy pa­ra­sattylyqqa, qarapayymdylyqqa, sy­pa­yy­lyqqa, kishipeyildilikke tәrbiyeley­ti­nin aita kele, Qayrat Lama Sharifting boyy­nan osynyng barlyghyn kórgisi kele­tinin jetkizdi. Ary qaray Shalatay Myr­zah­­met­ov: «Jana siz bayandamanyzdy «Qúr­met­ti deputattar!» dep bastadynyz. Sizding or­nynyzda naghyz dindar adam bol­ghan­da, «Qúr­metti deputattar! Deputat myr­za­lar men hanymdar» dep bastaushy edi! Al­daghy ua­qytta osynday kishipeyil­dilikti úmyt­pa­nyz», – dep qoyyp qaldy. Shyn­­­dy­ghyn ai­ta­lyq, jurnalister qauymy múnday «de­­pu­tattyq hәm aghalyq nazdan» eshtene úgha almadyq. Alayda agenttik bas­shy­sy bir­­den úqqan tәrizdi: «Sózden mýlt ket­k­enim ýshin keshirim súray­myn, búl – me­ning kem­shiligim, endi qay­­ta­lanbaydy», – dep qú­tyl­dy. 

Jastargha salafizmning bizge jat aghym ekenin taygha tanba basqanday úghyndyryp beruge tiyispiz

Agenttik basshysynan song Mәjilisting Ha­lyq­aralyq ister, qorghanys jәne qauip­siz­dik komiytetining tóraghasy Mәulen Áshim­ba­ev ta qosymsha bayandama jasaghan edi. Eki jyl­daghy agenttik qyzmetin joghary bagha­la­ghan Mәulen Saghathanúly aldaghy júmys­ta nazar audarugha túrarlyq mәselelerdi kól­deneng tartty. Onyng aituynsha, elimizde beleng alghan diny radikalizmning aldyn alu ýshin jýieli týrdegi ýgit-nasihat jú­mys­tary belsendi boluy qajet. Búl rette de­putat ekstremistermen kýresti eng aldy­men iydeyaly týrde jýrgizudi úsynady. Óit­keni, onyng payymynsha, iydeologiyalyq jú­mys tiyisti dengeyde atqarylmasa, onda kýsh qoldanu sharalary da ong nәtiyje be­r­meytini anyq.

Mәulen ÁShIMBAEV, QR Parlamenti Mәjilisining deputaty:

– Elbasy N. Nazarbaev: «Bizding týbimiz – týrik, dinimiz – islam, qasiyetti kitabymyz – Qúran» dep aitqan edi. Ata-babalarymyz Hanafy mәzhabyn ústanghan. Endeshe, múnyng basqa mәzhabtardan erekshelikterin kóbirek aityp, halyqqa týsindirudi keninen jýrgizgen abzal. Salafizmning bizge jat aghym ekenin taygha tanba basqanday úghyndyryp beruge tiyispiz. Sonday-aq kez kelgen dәstýrli dinning beybit maqsatqa, ruhany damugha baghyttalghanyn úghyndyru qajet. Biz óz pozisiyamyzdy júrtshylyqqa naqty týsindiruge tiyispiz

Qayrat LAMA ShARIYF, QR Din isteri agenttigining tóraghasy:

– Biz aldaghy uaqytta ýgit-nasihat jú­mys­taryn jan-jaqty jýrgizetin bolamyz. Kon­ferensiyalar, jiyndar tek sóilep qalu, aityp ketu ýshin ghana jasalmaydy. On­day basqosularda otandyq jәne shetel­d­ik myqty ghalymdardy tarta otyryp, teris aghym­gha týsip ketken saqaldy, balaghy sho­laq jastarmen sóilese otyryp, olardy ra­yy­nan qaytaru júmystaryna basa kónil bólemiz.

Avtor: Qanat QAZY

"Alash ainasy" gazeti

0 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1567
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2261
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3551