Júma, 26 Sәuir 2024
Janalyqtar 3028 0 pikir 5 Mausym, 2013 saghat 12:37

Qazaq úshaqtarynyng «qara tizimde» túrghany shetelge tiyimdi ekendigin nege úqpaymyz?!

Esterinizde bolsa, Halyqaralyq azamattyq aviasiya úiymy (IKAO) 2009 jyly Qazaqstannyng 59 әue kompaniyasyn «qara tizimge» engizip, Euroodaq elderine úshugha tyiym salghan bolatyn. Osylay aty qanday bolsa, zaty sonday «qara tizim» bizding eldi Afrika men Aziyanyng asa kedey sanalatyn elderining qataryna bir-aq yldilatyp, abyroyymyzdy airanday tókti. Soghan deyin beyqam otyrghan qúzyrly ministrlik bolary bolyp, boyauy singende artynan alashapqyn boldy da qaldy. Endi qazir otandyq aviasiya salasy júmysynyng sapasyn jaqsartu ýshin barlyq amaldar qarastyryluda. Alayda qamaly myqty «qara tizimnen» bosanyp shyghu qiynnyng qiyny eken. Osynday mәlimdeme jasaghan aviasiya salasynyng aqsaqaldary men mamandar jaghdaydyng tym mýshkil ekendigin ashyqtan-ashyq moyyndap otyr.

Myna jahandanu zamanynda tehnika qarqyndy damyp keledi deymiz, olay bolsa úshaq qauipsizdigining qamtamasyz etilmeuining syry nede degen zandy oy tuyn­daydy. El qalaulylarynyng «Qazaq­standa memlekettik tirkeude túrghan 497 aza­mattyq jolaushy úshaghynyng 80 pa­yyzy­nyng tozyghy jetse, olardyng payda­lanu merzimi 20 jyldan asyp ketken» dep dabyl qaqqandaryn barsha biledi. Búl – bir sebep. «Al negizgisi mynada: әue qyz­metin dúrys jolgha qoy ýshin birinshi kezek­te kәsiby jaghynan myqty mamandar dayyn­dau kerek bolsa, Qazaqstanda dәl osy jaghy qatty aqsap túr», – deydi mamandar birauyzdan.

Esterinizde bolsa, Halyqaralyq azamattyq aviasiya úiymy (IKAO) 2009 jyly Qazaqstannyng 59 әue kompaniyasyn «qara tizimge» engizip, Euroodaq elderine úshugha tyiym salghan bolatyn. Osylay aty qanday bolsa, zaty sonday «qara tizim» bizding eldi Afrika men Aziyanyng asa kedey sanalatyn elderining qataryna bir-aq yldilatyp, abyroyymyzdy airanday tókti. Soghan deyin beyqam otyrghan qúzyrly ministrlik bolary bolyp, boyauy singende artynan alashapqyn boldy da qaldy. Endi qazir otandyq aviasiya salasy júmysynyng sapasyn jaqsartu ýshin barlyq amaldar qarastyryluda. Alayda qamaly myqty «qara tizimnen» bosanyp shyghu qiynnyng qiyny eken. Osynday mәlimdeme jasaghan aviasiya salasynyng aqsaqaldary men mamandar jaghdaydyng tym mýshkil ekendigin ashyqtan-ashyq moyyndap otyr.

Myna jahandanu zamanynda tehnika qarqyndy damyp keledi deymiz, olay bolsa úshaq qauipsizdigining qamtamasyz etilmeuining syry nede degen zandy oy tuyn­daydy. El qalaulylarynyng «Qazaq­standa memlekettik tirkeude túrghan 497 aza­mattyq jolaushy úshaghynyng 80 pa­yyzy­nyng tozyghy jetse, olardyng payda­lanu merzimi 20 jyldan asyp ketken» dep dabyl qaqqandaryn barsha biledi. Búl – bir sebep. «Al negizgisi mynada: әue qyz­metin dúrys jolgha qoy ýshin birinshi kezek­te kәsiby jaghynan myqty mamandar dayyn­dau kerek bolsa, Qazaqstanda dәl osy jaghy qatty aqsap túr», – deydi mamandar birauyzdan.

 

V.Kuropatenko,Qazaqstannyng әue tasymaly qauymdastyghynyng bastyghy:

– Mynany eskergen jón: Qazaqstan әue tasymalynyng «qara tizimde» túra berui әsirese sheteldik kompaniyalargha óte tiyimdi bolyp túr. Óitkeni olar bizding otandyq әue kompaniyalarynyng Qazaqstan baghyty boyynsha úshaq saparyna ýlken qyzyghushylyq tanytuda. Bizge әlemdik tәjiriybe boyynsha júmys isteuge qabiletti jana aviasiya әkimshiligin  qúrmay, «qara tizimnen» shygha almaymyz. Ol anyq. Mening aqylyma qonbaytyny – әuede úshu tәjiriybesinen ótpegen úshqyshtar dayyndaytyn akademiya júmysyna joghary jaqtyng beyjay qarauy. Ony aitasyzdar, elimiz Tәuelsizdik alghan jyldary birinshi klasty әue kemelerining komandirleri arasynda talaby kýshti irikteu jýrgizetin mamandandyrylghan komissiyany taratyp ketti. Tek jattyghu alandarynda úshyp kórip, úshqysh atanghan akademiyanyng bilimimen qanday maman dayyndaugha bolady? 22 jyldyng ishinde úshqyshtar qúramyn synaqtan ótkizetin birde-bir tekseris jýrgizilmepti. Sol siyaqty injenerlerding de bilim-biliktiligin tekserip jatqan eshkim joq.

 

V.Kuropatenko aviasiya salasyn Kólik jәne kommunikasiya ministrligining qúzy­rynan alyp, Memleket basshysynyng ba­qylauyna ótkizudi úsynady. Onyng aituyn­sha, aviasiya – qauiptiligi gharysh salasymen birdey sala. Al «onyng júmysyn dúrys alyp jýruge Kólik jәne kommunikasiya ministrligining qúzyreti jetpeydi» dep sanaydy Qazaqstannyng әue tasymaly qauymdastyghynyng bastyghy.

Al aviasiya salasynyng ardageri D.Du­shiy­movting aitqany janayqayday estiledi:

– Qazaqstandaghy azamattyq aviasiya toqyraugha úshyraghan. Onyng júmysy esh baqylanbaydy, jýieli úiymdastyryl­maydy. Búl salany ghylymy jetildiru de­gen mýlde úmyt qalghan. Onday bolsa, aza­mattyq aviasiyanyng damu bolashaghy joq. Aviasiya – qauiptiligi asa joghary jýie. Isten shyghudyng sәl aldynda túr. Sol se­bep­ti oghan memlekettik basqaru qajet. Aza­mat­tyq aviasiya komiyteti ne bir basshyny, ne bir әuejaydy jauapqa tartyp, tiyisti sha­ra qoldana almaydy. Qayta avtokólik sa­la­sy aviasiyagha qaraghanda qatang qada­ghalanuda.

Sarapshylardyng sózine sensek, QR Azamattyq aviasiya akademiyasynda bilim alyp jatqan bolashaq úshqysh mamandardy tәjiriybeden ótkizetin úshaq mýlde joq kórinedi. Al halyqaralyq bilim standar­ty­na sәikes, student bilim alyp jýrgen kezin­de kem degende 150 saghat әuede sy­naq­tan ótip, qolyna kuәlik aluy tiyis. Ayt­paqshy, «tәjiriybeli maman dayyndap shy­ghu ýshin bir úshqyshqa 75 myng AQSh dol­lary qajet eken» deydi Azamattyq avia­siya akademiya­synyng professory T.Kuz­bakov. Búl jaghy da osy kýnge eskerusiz ke­ledi eken.

Al aviasiya qyzmetkerleri kәsipodaghy zandy túlghalar birlestigining tóraghasy Shmidt Sabirov bolsa Qazaqstandaghy әue tasymalynyng jyldan-jylgha qúldyrap bara jatqandyghyn naqty derektermen dәleldeydi:

– Qazaqstanda qazir 17 milliongha juyq halyq túrady. Al osydan 20-25 jyl búryn otandyq aviasiya 8,5 million jo­lau­shy tasymaldaghan bolatyn. Al býgingi kýni úshaqpen úshatyndardyng sany bar-jo­ghy 4 million ghana. Búl aviasiya qyzmetine jýginetinderding kýrt tómendegenin an­ghartady. Búryndary bir Almaty obly­sy­nyng ózinde jergilikti әue jolynyng 28 әue porty bolghan. Qazir Qazaqstanda osy syn­dy 100-ge juyq aerodrom isten shyqqan. De­mek, jergilikti aviasiya úshqyshtary ýshin bilim-biliktiligin jetildirip otyrugha eshqanday jaghday jasalmay otyr degen sóz.

Mamandar sonday-aq respublika kó­le­­mindegi әuejaylar kýrdeli jóndeuden ótpe­gen­derine 20 jyldan asyp ketkendigi jәne jana әue tasymaly naryghyndaghy teh­nika­lyq bazanyng ornyn kontrabanda­lyq jolmen kelgen tauarlar basyp alghan­dy­ghyna alandaydy. Jalpy, Qazaqstan guma­nitarlyq-sayasy koniunktura ortaly­ghy ótkizgen «QR azamattyq aviasiya sala­syn­­daghy mәseleler men onyng damu bola­shaghy» atty jiynda da osy ózekti m­ә­se­leler ashyq aityldy.

 

P.S.

Kólik jәne kommunikasiya ministri Asqar Júmaghaliyev bylay dep sendirgen bolatyn: «Áuejaylardy damytu jóninen ke­shen­di sharalar qabyldanyp, sonyng ayasyn­da 18 әuejaydyng bәri 2016 jyl­­gha qaray IKAO talabyna sәikes­ten­diriledi. Qúramyna 27 elding ókilderi ene­tin Europa­lyq komissiyanyng úshu qa­uips­izdigi jónin­degi komiyteti bizding osy talpynysymyzgha, yaghny Qazaq­stan­nyng aviasiya jýiesin re­for­malaugha jә­ne ony halyqaralyq stan­dart­targha sәi­k­estendiruge baghyttalghan is-sha­ra­largha ong baghasyn berdi. «Qazaq­stan­nyng keybir zannamalyq aktilerine kólik mәseleleri boyynsha ózge­rister men tolyqtyrular engizu turaly» zang jobasy әzirlenip, ol Parlamentte qaraluda. Keyin ol zannama IKAO-nyng úsynystary men talaptary boyynsha taghy da tolyqtyryl­maq. Eng negizgi aita ketetin jayt – qazaq­stan­dyq kompaniyalar men әue kólikterin IKAO standarttaryna sәi­kes jәne osy úiym ókilderining qatysuymen qayta sertiy­fiy­kattau 2013 jyly jýzege asady dep kýtip otyrmyz. Osy is-sharalar ne­gizinde úshu qauipsizdigi qamtamasyz eti­lip, otan­dyq aviasiyany «qara tizim­nen» shygharugha әbden bolady dep oi­lay­myn». Al nәtiy­jesin uaqyt kórse­te­di.

Dereknama

2013 jyl, 29 qantar:

Almaty oblysynda SCAT aviakompaniyasynyng jolaushylar úshaghy apatynan 21 adam qaza tapty.

2012 jyl, 25 jeltoqsan:

Astanadan Shymkentke bet alghan Últtyq qauipsizdik komiyteti (ÚQK) Shekara qyzmetining An-72 úshaghy qúlap, 27 adam qaza tapty.

2012 jyl, 29 qarasha:

Almaty oblysy Alakól audany aumaghynan Dostyq stansysyna qaray kóterilgen Miy-8 tikúshaghy apaty saldarynan segiz adam kóz júmdy.

2012 jyl, 22 mausym:

Astana aerodromynda oqu-jattyghu kezinde Qorghanys ministrligining Miy-17 tikúshaghy apatqa úshyrady. Qaza bolghandar sany – tórteu.

2010 jyl, 25 mausym:

Soltýstik Qazaqstan oblysynda «Kókshetau» últtyq tabighy parkinde auyl­­sharuashylyq maqsatyndaghy An-2 úshaghy apatqa úshyrap, eki adamnyng ómirin qidy.

2010 jyl, 12 nauryz:

Shyghys Qazaqstan oblysy Ýrjar audany Maqanshy auyly manynda Tótenshe jaghdaylar ministrligining Miy-817 tikúshaghy apaty saldarynan segiz azamatymyzdan aiyryldyq.

2009 jyl, 8 qyrkýiek:

Ontýstik Qazaqstan oblysynda arnayy sharagha úshyp bara jatqan ÚQK Shekara qyzmetining Miy-8 tikúshaghy qúlap, on adam mert boldy.

2008 jyl, 29 aqpan:

Qyzylorda oblysynda Miy-8 tikúshaghy qúlap, apat saldarynan bes adam qaytys boldy. 13 adam әrtýrli dәrejede jaraqat aldy.

2007 jyl, 26 jeltoqsan:

Almaty әuejayynda Jet Connection aviakompaniyasynyng Challenger-CL604 úshaghy әuege kóterile almay, saldarynan beton qorshaugha soghylghan kezinde bir adam qaza tapty.

2006 jyl, 12 tamyz:

Orlan 2000 aviakompaniyasynyng auyl sharuashylyghy maqsatynda qoldanylatyn úshaghy apatqa úshyrap, bir adam qaytys boldy.

2004 jyl, 18 mamyr:

Aqtóbe oblysy Bozoy eldi mekeni manynda Araiavia aviakompaniyasynyng An-2 úshaghy apatqa úshyraghan edi. Saldarynan bir adam qaytys boldy.

1996 jyl, 12 qarasha:

Ýndistandaghy Saudi Arabian Airlines avikompaniyasynyng Boeing 747  men «Eyr Kazahstan» kompaniyasynyng IYl-76 úshaq­­­­­tary soqtyghysyp, 349 adam qaza tapty.

"Alash ainasy" gazeti

0 pikir