Senbi, 20 Sәuir 2024
Janalyqtar 3400 0 pikir 13 Mamyr, 2013 saghat 08:15

Birghanym Áytimova: «Men myna alandaghy basbúzar qazaq qyzdary men úldarynyng әreketin ashyna aiyptaymyn»

Býginde anyzdan aqiqatqa ainalghan sonau 1986 jylghy jeltoqsanda Almatydaghy qazaq jastarynyng bas kóterulerine tikeley aralasyp, kózsiz erlikke barghan myna bir azamattardyng da erligin eske alghan jón siyaqty.

Alashtyng arda úldary: filosf-ghalym, sayasy kýresker Sәbetqazy Aqatay (1-nshi surette) men etnograf-ghalym, sayasy kýresker Jaghda Babalyqúly (2-nshi surette) sol bir qaharly kýnderi jeke bastarynyng qauip-qaterine qaramay, jastarmen birge alangha baryp, keyin Jeltoqsan turaly shyndyqty egjey-tegjeyli zerttep, jinaghan qújattaryn Almatynyng әr týkpirine jasyryp, KGB tarapynan qughyngha týskenderi óz aldyna tausylmaytyn bir әngime.

Ásirese, Sәbetqaza Aqatay men Jaghda Babalyqúlynyng Jeltoqsan turaly shyndyqty alys sheteldegilerge jetkizu jolyndaghy әreketteri kimdi de bolsa tang qaldyrady.

Býginde anyzdan aqiqatqa ainalghan sonau 1986 jylghy jeltoqsanda Almatydaghy qazaq jastarynyng bas kóterulerine tikeley aralasyp, kózsiz erlikke barghan myna bir azamattardyng da erligin eske alghan jón siyaqty.

Alashtyng arda úldary: filosf-ghalym, sayasy kýresker Sәbetqazy Aqatay (1-nshi surette) men etnograf-ghalym, sayasy kýresker Jaghda Babalyqúly (2-nshi surette) sol bir qaharly kýnderi jeke bastarynyng qauip-qaterine qaramay, jastarmen birge alangha baryp, keyin Jeltoqsan turaly shyndyqty egjey-tegjeyli zerttep, jinaghan qújattaryn Almatynyng әr týkpirine jasyryp, KGB tarapynan qughyngha týskenderi óz aldyna tausylmaytyn bir әngime.

Ásirese, Sәbetqaza Aqatay men Jaghda Babalyqúlynyng Jeltoqsan turaly shyndyqty alys sheteldegilerge jetkizu jolyndaghy әreketteri kimdi de bolsa tang qaldyrady.

Mәselen, osy eki azamat Almatydaghy Jeltoqsan kóterilisi turaly mәlimetterdi foto-plenkagha kishireytip týsirip, ony arnayy satyp alghan baltanyng temir bastaryna egep kirgizip, tesikti qaytadan balqytyp jauyp, Qytaydaghy, Arab elderindegi, Batystaghy, AQSh-taghy tanystaryna "sәlem-sauqat" retinde jóneltulerinde kózsiz erlik jatyr emes pe! Sol "sәlem-sauqattardyn" Qytaydan basqa memleketterge aman-esen jetip, ondaghylar ashyp-oqyp, Jeltoqsan turaly shyndyq әlem nazaryna alghash ret solay ilingenin býginderi bireu bilse, bireu bilmeydi. Sol kezde Sәbeng túrghan ýiding podvalyna KGB-dan jasyru ýshin arnayy tyghylghan qújattardyng qazirgi taghdyry da beymaghlúm kýide.

Sәbetqazy marqúmnyng kóz júmghanyna da kóp jyl boldy. Al Jaghda Babalyqúly aqsaqal  da qaytys bolghaly biraz jyldyng jýzi boldy.

 

KOLBINNING BETIN QAYTARGhAN SEKEN

1986 jylghy 17 jeltoqsanda týn ortasy aua Almaty partaktiyvining shúghyl mәjilisi ótkeni belgili. Osy partaktivte tizgindi qolyna ústaghan G.Kolbin (4-nshi surette) eki betinen zәrin shashyp, dobalday sausaghyn shoshaytyp, qayta-qayta shoshandatyp eldi yqtyryp bara jatady.

Otyrghandar Mәskeuden kelgen jana basshydan yghyp, til qata almay býrisip otyrady. Myna kelmey jatyp, "tór meniki" dep әkirendep, qayta-qayta súq sausaghyn shoshandatyp, auyzdygha sóz bermey otyrghan keudemsoq Kolbinning búl óreskel әreketine sonda otyrghan qasqalar men jaysandardyng ishinen bir-aq adam qarsy shygha alghan.

Ol - belgili jurnalist, "Jalyn" baspasynyng diyrektory - Seydahmet Berdiqúlov edi (3-nshi surette). Manadan ananyng óktem әreketine әzer shydap otyrghan Seydahmet Berdiqúlov júlyp alghanday:

-Gennadiy Vasilievich, siz nege súq sausaghynyz shoshandata beresiz? Búl - әdepsizdik!-dep aityp salypty. Sasyp qalghan Kolbiyn:

-Keshirinizder, bayqamay qalyppyn,-dep taban astynda júmsaryp sala beripti. Seydahmet Berdiqúlov tarapynan jasalghan búl naghyz kózsiz erlik edi!

 

ÁYTIMOVA NE AYTQAN?

Aytpaqshy, el arasyndaghy keybir әngimelerge qaraghanda dәl osy partaktivte sol kezdegi Qazaqstandaghy SK LKSM-nyng hatshysy Birghanym Áytimova (5-nshi surette):

- Men myna alandaghy basbúzar qazaq qyzdary men úldarynyng әreketin ashyna aiyptaymyn. Qazir sol arada bolsam, ana qazaq qyzdarynyng shashynan sýirep, ózim olardy tura sizding aldynyzgha alyp keler edim, - degen tәrizdes sózder aitypty desedi. Ol adam búl sózin keyin jastarmen kezdesu kezinde de qaytalaghany jóninde sybys kóp. Búl әngimening ósek ekenin de, shyndyq ekenin de eshkim tap basyp aita almaydy.

Sonday adam keyin QR ghylym jәne bilim ministri bolyp taghayyndady.

"Azat" gazetining 2004 jylghy 15 jeltoqsandaghy 46-sanynda Ámina Bәkenova degen zeynetker qazaq әielining "Áytimova keshirim súrasyn!" degen shaghyn maqalasynyng jaryq kórui de tegin bolmasa kerek.

Júmash Kókbóri

Abai.kz

0 pikir