Júma, 19 Sәuir 2024
Janalyqtar 3396 0 pikir 5 Mamyr, 2013 saghat 20:46

Qanaghat Mústafiyn. Atam otyz eki jasta ghana bolatyn...

1-surette: Ekinshi dýniyejýzilik soghysta erlikpen qaza tapqan batyr qazaq Mústafa Dýisenghaliyev

2-surette: Mústafa Dýisenghaliyev, Qúrmanghazy Mústafiyn, Qanat Mústafin (әke-bala-nemere)

Men atamdy kórgen joqpyn, tek uaqyt tabynan sarghayghan suretinen ghana bilem. Kenester elinin, onyng ishinde Qazaq elining de, taghdyry qyl ýstinde túrghan sol bir súrapylda myndaghan bozdaqpen birge Mústafa atam da maydangha attanghan. Sodan qaytyp oralmaghan. Elimizding bostandyghy ýshin, myna bizding baqytty ómirimiz ýshin jan pida qylghan edi. Velikiy Novgorod aimaghyn fashist basqynshylarynan azat etu jolyndaghy qandy qyrghyn shayqasta 1944 jylghy 11-shi aqpanda erlikpen qaza tapqan-dy. Otyz eki jasta ghana bolatyn...

IYә, odan beri de alpys jyldan astam uaqyt ótti.

Qazir biz tórt qúbylamyz týgel, dýniyening tórt búryshyna tegis tanymal tәuelsiz memleket atanyp otyrmyz. Tughan elimiz býginde ózining shetsiz-sheksiz keng baytaq jerimen, mynghyrghan maly, qazba baylyqtarymen, gharyshqa samghaghan kosmos kemelerimen ghana emes, sonymen birge ónegeli, ónerli, bilimdi, parasatty, enbekqor úl-qyzdarymen de maqtana alady.

1-surette: Ekinshi dýniyejýzilik soghysta erlikpen qaza tapqan batyr qazaq Mústafa Dýisenghaliyev

2-surette: Mústafa Dýisenghaliyev, Qúrmanghazy Mústafiyn, Qanat Mústafin (әke-bala-nemere)

Men atamdy kórgen joqpyn, tek uaqyt tabynan sarghayghan suretinen ghana bilem. Kenester elinin, onyng ishinde Qazaq elining de, taghdyry qyl ýstinde túrghan sol bir súrapylda myndaghan bozdaqpen birge Mústafa atam da maydangha attanghan. Sodan qaytyp oralmaghan. Elimizding bostandyghy ýshin, myna bizding baqytty ómirimiz ýshin jan pida qylghan edi. Velikiy Novgorod aimaghyn fashist basqynshylarynan azat etu jolyndaghy qandy qyrghyn shayqasta 1944 jylghy 11-shi aqpanda erlikpen qaza tapqan-dy. Otyz eki jasta ghana bolatyn...

IYә, odan beri de alpys jyldan astam uaqyt ótti.

Qazir biz tórt qúbylamyz týgel, dýniyening tórt búryshyna tegis tanymal tәuelsiz memleket atanyp otyrmyz. Tughan elimiz býginde ózining shetsiz-sheksiz keng baytaq jerimen, mynghyrghan maly, qazba baylyqtarymen, gharyshqa samghaghan kosmos kemelerimen ghana emes, sonymen birge ónegeli, ónerli, bilimdi, parasatty, enbekqor úl-qyzdarymen de maqtana alady.

Býgingi úrpaq - shynymen de eng baqytty úrpaq. Kez-kelgen sheteldik qúrby-qúrdasymen terezesi teng úrpaq. Kez-kelgen salada bilim alugha, kez-kelgen mamandyqty iygeruge, kez-kelgen arman-maqsatyn iske asyrugha mýmkindik alghan úrpaq. Osy baqytqa jetuimizge mening atam da qan maydandaghy erligi arqyly óz ýlesin qosyp ketti.

2006 jylghy 4-shi shilde kýni, atanyng Reseyding Novgorod oblysy, Bateskiy audany, Unomeri derevnyasyndaghy qabirine tughan jerding bir uys topyraghyn salu ýshin, Almaty qalasynan әkem Qúrmanghazy ekeuimiz "Niva" avtokóligimen jolgha shyqtyq. Almatydan Oral qalasyna deyin mashinamen baryp, mashinany sonda qaldyryp, әri qaray poyyzben kettik.

Jolda kóp nәrseni kórdik, kóptegen adammen didarlastyq, el-júrtymyzdyng býgingi tirshilik-tynysymen tanystyq. Janadan salynyp jatqan ýilerding kóptigi tanyrqatty, egin jinap jatqan diqandar enbegi quantty, óriste jypyrlay jayylghan mal qaramynyng moldyghy sýisindirdi - múnyng bәrin elimizding ense kóterip, júrtymyzdyng jaghdayy jaqsara bastaghanynyng nyshany dep bildik.

Taraz, Shymkent, Týrkistan, Qyzylorda qalalaryn araladyq, tarihy eskertkishtermen tanystyq.

Aral qalasyna jetkenshe jol jaqsy boldy. Araldan Aqtóbe oblysynyng Qarabútaq auylyna deyingi tórt jýz shaqyrymday aralyq óte jaysyz eken, saghatyna jiyrma-otyz shaqyrymnan asa almaysyng - oiqy-shoyqy shoqalaq. Sondyqtan trassadan shyghyp, «kamazdar» donghalaghy tereng etip qazyp tastaghan qara jolmen jýruimizge tura keldi. Nóser janbyr saldarynan batpaqqa ainalghan jol tanabyna kóligimiz batyp qalyp, әreng shygharyp alghan kezimiz de boldy.  Sóitip, altynshy kýni Oral oblysyna, atamnyng tuyp-ósken topyraghyna jettik. Qaratóbe audanynyng Egindikól auylynda boldyq.

Búl ónir - atamnyng enbek etip, ómir keshken jeri. Soghysqa attanghangha deyin atam - Mústafa Dýisenghaliyev osy audandaghy «Qaratóbe» sovhozynda partiya úiymynyng hatshysy bolyp júmys istegen edi.

Shildening 13-i kýni Mәskeu qalasyna kelip jettik. KSRO astanasy retinde ony búryn barsha kenes halqy qúrmet tútqany belgili ghoy. Onyng anyzgha ainalghan Qyzyl alany men Kremlin, soborlary men basqa da zәulim ghimarattaryn tamashaladyq.

Mәskeuden poyyzgha minip, ertenine Velikiy Novgorod qalasynan týstik. Volhov ózenining boyynda ornalasqan búl qala orystyng ejelgi eldi mekenderining birinen sanalady. Onyng da óz Kremli bar eken.

Novgorodtan avtobusqa otyryp, qaladan 80 shaqyrym jerdegi Novoe Ovsino selosyna baryp jettik. Selo әkimi Vladimir Yurievich Polushkinmen Almatydan shyghar aldynda әkem bir-eki ret sóilesip, qanday maqsatpen bara jatqanymyzdy aitqan edi. Ol kisi: "Kelinizder, әkenizding jatqan jeri - Unomeri derevnyasy, mashinamen alyp baram", degen eken. Atama qatysty derekterdi әkem úzaq jyldar boyy izdep, Podoliskidegi "Soldattar men serjanttar arhivy" men әskery komissariattardan súrastyryp, mәlimetterding anyq-qanyghyna eki-ýsh jyl búryn ghana tolyq kóz jetkizgen edi.

Vladimir Yurievich bizdi kóp kýttirmey, "UAZ" mashinasyna otyrghyzyp aldy da, jolgha shyqty. Áueli bizdi qyrghyn shayqasta atam qaza tapqan Peryodky selosynyng ornyna alyp bardy. (Sol manaydyng Viktor degen bayyrghy túrghyny bizge jol kórsetken edi. Ákem keyin oghan da, Vladimir Yurievichke de Mәskeuden shyqqan "Jalghyz atty jolaushy" deytin kitabyna qoltanba jazyp berdi).

Sau-tamtyghy qalmay kýiregen Peryodky selosynyng júrtyn tal-toghay basyp ketipti. Búl arada bolghan jan beris, jan alys qandy qyrghynnyng aighaghy sekildi bop tankige qarsy ornatylghan beton arandar Luga ózenining jaghasynda әli kýnge deyin andaghaylap túr.

Atam jatqan bauyrlastar qabiri sol Peryodky selosynan tórt-bes shaqyrymday jerdegi Unomeri derevnyasynyng manynda, nu ormannyng irgesinde eken. Búl jerde 395 bozdaq mәngilik tynys tauypty.

Atamnyng da aty-jóni eskertkish taqtagha qashap jazylypty.

Tughan jerden oramalgha týiip әkelgen bir-bir uys topyraqty atamnyng qabirine salyp, bas iyip taghzym ettik.

«Topyraghyng torqa bolghay, ardaqty ata!.. Men sening ruhyna taghzym etuge kelip túrmyn», dedim ishtey kýbirlep...

Abai.kz

0 pikir