Senbi, 20 Sәuir 2024
Mәselening mәni 2464 3 pikir 24 Nauryz, 2023 saghat 13:26

Boljam: 2028 jyly Resey Bayqonyrdan týpkilikti ketedi

Bayqonyrdaghy Reseyding yqpaly azayghany bayqalady. Zymyran úshyru keshenderi az qoldanyla bastaghan. Bayqonyr gharysh ailaghyn Qazaqstan soltýstik kórshige 2050 jylgha deyin jalgha bergen.

2023 jyldyng basynda gharysh ailaghyn birlesip qoldanu mәselesi ushyqty: Qazaqstan Resey mýlkin búghattap, 2 mlrd rubli talap etti, al Resey bolsa 220 mln dollardyng keri talabyn algha tartty. Soghan baylanysty әri qaray ne bolady degen zandy súraq tuyndaydy.

Resey men Qazaqstan arasynda 1994 jyly jasalghan kelisim-shart boyynsha Bayqonyr men ondaghy keshenderi Qazaqstan menshigine ótti, biraq Resey gharysh qyzmetine qatysty aumaqtar men infraqúrylymdardy jylyna 115 mln dollargha jalgha alyp otyr.

Resey Bayqonyrdy últtyq baghdarlamalary men halyqaralyq jobalary ýshin qoldanyp otyr: «Miyr» jәne MKS gharysh stansiyalary ayasyndaghy әriptestik, basqa elderding ghylymy apparattaryn úshyru Bayqonyrda jýzege asyrylady. «Roskosmos» kommersiyalyq qyzmeti de osynda atqarylady. Bir ghana «Proton» zymyranymen shetel sputnikterin úshyrudan Resey keyingi 25 jylgha shamamen 10 mlrd dollar payda tapty.

Alayda Reseyding gharysh ailaghyn kóbirek payda tabu ýshin paydalanyp, jalgha alu qúnyn ghana tóleytini Qazaqstangha tiyimdi emes. Onyng ýstine «Roskosmostyn» negizgi tabysy «Protonnan» týsti. Ol uly otynmen úshady, sonyng saldarynan Qazaqstan auasy lastanady. «Protongha» qatysty dau eki el arasynda qayta-qayta tuyndap, zymyran úshyrugha uaqytsha tyiym salynghan kez boldy.

Bayqonyrdy paydalanu mýmkindiginen bas tartpau ýshin kórshi elderding gharysh mekemeleri birlesken joba dayyndaghan.

Alayda Qazaqstan memleketaralyq kelisimge say gharysh ailaghyn jetildiruge qajetti 220 mln dollardy bóluge asyqpady. Onyng eki sebebi bar: «Songz-5» zymyranynyng dayyn bolmauy jәne AQSh-tyng Resey zymyrandaryna salghan sanksiyasy. AQSh múnday shekteudi 2015 jyly Qyrymnyng anneksiyalanuyna baylanysty qabyldaghan, biraq kýshine 2023 jyly ghana engen. Sol sebepti «Bәiterek» iydeyasyn jýzege asyru qiyndap ketti.

Reseyding Ukraina aumaghyna basyp kirui federasiyanyng syrtqy ekonomikalyq jaghdayyn әlsiretti. Batys elderi «Roskosmostan» teris ainaldy. Al «Bәiterek» bolashaghy búlynghyrlana týsti. Qazaqstannyng gharysh ailaghyna qarajat qúigha asyqpauyn osymen týsindiruge bolady. Joba toqtap túr. Qazaqstan jana tehnikalyq-ekonomikalyq negizdeme kýtip otyr. Astananyng osy jobagha qatysu-qatyspauy sodan keyin ghana mәlim bolady.

Resey 2028 jyldan keyin ózining ROS stansiyasyna úshudy kózdeydi, biraq ol әli dayyn emes. Joba Resey ekonomikasy men memleketting basym baghyttaryna baylanysty. Búl baghdarlama jýzege asqan kýnning ózinde, ony Vostochnyy arqyly jýrgizuge bolady. Ol ýshin gharysh ailaghyn «Soiz» úshyrugha beyimdeu kerek. Jospar jýzege assa, 2028 jyly Resey Bayqonyrdan týpkilikti ketedi. Sol kezde tarihy «Gharysh qaqpasy» metall ýiindisine ainalyp, ótken dәuirding eskertkishi ghana bolyp qaluy mýmkin.

«Roskosmostyn» Qazaqstandaghy gharysh ailaghynda qaluyna birneshe faktor әser etui mýmkin. Resey men AQSh-tyng MKS-tegi әriptestigi sozylyp, Ukrainamen beybit kelisim jasalyp, batys sanksiyalary alynghanda ghana Bayqonyrdaghy jobalar qayta jandanady.

 

Abai.kz

3 pikir