Beysenbi, 25 Sәuir 2024
2213 14 pikir 24 Nauryz, 2023 saghat 12:13

BAQ: Reseyge eksporttyng Qazaqstan ýshin qaupi qanday?

Qazaqstan Ukrainagha basqynshylyghy ýshin batys sanksiyasynyng astynda qalghan Reseyge qayta eksporttalatyn tauarlardy tekserudi kýsheytpek. Osy maqsatta sәuirden bastap elimizge әkeletin jәne shygharylatyn tauarlardy qadaghalaytyn onlayn-jýie iske qosylady. Osylaysha Qazaqstan ózi jerin sanksiyany ainalyp ótetin aumaqqa ainalmaghanyn dәleldemek. Búl turaly qazaqstandyq joghary shendi Eurasianet.org basylymyna aityp bergen.

«Bizding Ýkimet Qazaqstan men Resey saudasyna eshqanday sanksiyalar men shekteuler engizbeytinin birneshe ret aitty. Biraq batystyng sanksiyasyn ainalyp ótetin aumaqqa da ainalmaydy.

Qaytalama sanksiyalargha baylanysty barlyq qauipti týsinip otyrmyz, sondyqtan biz seriktestermen ózara sauda-sattyqty múqiyat qadaghalaymyz»,-dedi sheneunik.

Basylymnyng jazuynsha, lauazymdy túlghanyng sózderinen, bir jaghynan, soltýstik kórshining yzasyna tiymey, ekinshi jaghynan batyspen jemisti qarym-qatynas ornatqysy keletin Qazaqstannyng qiyn jaghdayyn týsinuge bolady.

Syrtqy ister ministri Múhtar Tileuberdi ótken aida Astanagha kelgen AQSh Memlekettik hatshysy Entony Blinkenning sapary kezindegi sózinde osy mәsele boyynsha alandauly ekenin jasyrmady.

«Qazaqstannyng Reseymen de, Ukrainamen de tarihy jәne úzaq uaqyt boyghy ekonomikalyq baylanysy bar. Sondyqtan qazirgi jaghday biz ýshin, bizding ekonomikamyz ýshin onaygha týsip jatqan joq Biz sanksiyalardyng kez kelgen jaghymsyz әserin boldyrmaugha tyrysamyz»,-dedi Tileuberdi.

Sanksiyalardy saqtaugha negizgi kedergi – geografiyalyq ornalasu men qoldanystaghy kelisimsharttyq mindettemeler.

Atap aitqanda, Qazaqstan men Resey Euraziyalyq ekonomikalyq odaqtyng (EAEO) mýshesi. Teoriyalyq túrghydan alghanda, búl eki elding 7600 shaqyrym shekarasyn kesip ótetin tauarlardyng kedendik baqylaudan ótpeytindigin bildiredi.

Songhy jyldary búl Reseyding negizgi sauda seriktes retindegi rólin nyghaytugha yqpal etti. Sondyqtan, batys Reseyge tauar jetkizudi toqtatqan kezde, Kremliding Ortalyq Aziya men Kavkazdyng keybiir memleketterin «ekinshi esik» retinde paylanatynyn bildi.

«Jenevada ornalasqan Trade Data Monitor úiymynyng aqparaty boyynsha,  keybir sanksiyalanghan tauarlar, әsirese, chipter Reseyge ýshinshi elder arqyly jetkizilgen. Olardyng kópshiligi Resey basqynshylyghynan keyin saudadaghy qatynasyn kýrt ózgertti»,-dedi Blumberg agenttigi.

Sauda qatynasyndaghy ózgerister dep mynalardy aitugha bolady:

Soghys bastalghangha deyin Qazaqstan Reseyge 12 myng dollargha juyq aqshagha aldynghy qatarly chipterdi eksporttady. 2022 jyly búl soma 3,7 million dollargha deyin ósti.

Onyng ýstine saudadaghy sannyng bәri resmy statistikagha kire bermeydi. Keybir mәlimetterge sәikes, joghary tehnologiyalyq tauarlardyng súranysqa ie boluyna baylanysty, «qara bazar» jandanghan.

Tayauda jariyalanghan Europalyq qayta qúru jәne damu bankining (EQDB) zertteui «Reseyding kórshileri oghan sanksiya salynghan tauarlardy jetkizip berip otyr» degen qorytyndy shygharghan. «Biz deldaldyq saudanyng jýrip jatqanyn kórip otyrmyz. Ortalyq Aziya men Kavkaz elderine Batys eksporty úlghayghan sayyn, búl elder Reseyge eksportyn arttyrdy. Búl proses bir uaqytta jýrdi»,- deydi EQDB bas ekonomiysi Beata Yavorchiyk.

Reuters agenttigining jeti anonimdi derekkózge silteme jasay otyryp, reseylik kompaniyalar qazaqstandyq seriktesterinen «ónerkәsiptik jabdyqtar, temirjol moyyntirekteri, ozyq elektronika, radio jabdyqtary, turbinalar, úshaq bólshekteri, shiykizat jәne tipti banktik karta materialdaryn importtauyn súrap, tauarlardyng úzyn tizimin berip otyr»,-dep jazghan.

Ótken jyly Qazaqstannyng  Reseyge eksporty 25 payyzgha ósti. Blinkenning sapary kezinde Múhtar Tileuberdi «Qazaqstan men AQSh ýkimeti sanksiyalardyng búzyluyn boldyrmau ýshin osy uaqytqa deyin ýzdiksiz baylanysta boldy. Astana amerikalyqtardyng Qazaqstangha qaytalama sanksiyalar salynuy mýmkin bolatyn jaghdaylardy aldyn ala habarlaghanyna alghysyn bildiredi»,-degen bolatyn.

Degenmen Qazaqstangha qaytalama sanksiyalar salynbady. Al Reseyge mikroshemalar jetkizgen ózbek kompaniyasyna sanksiya saldy.

Qazaqstan әzirge batys shekteuine ilingen joq, degenmen Astanada kәsipkerlerdi Reseymen sauda jasauda abay bolugha shaqyrady.

Jogharyda atalghan qazaqstandyq sheneunik Eurasianet.org-ge bergen súhbatynda «kýdikti sauda operasiyalary múqiyat tekserilip, qajet bolghan jaghdayda әkimshilik sharalar qoldanylatynyn» aitqan.

 

Abai.kz

14 pikir