Júma, 29 Nauryz 2024
Áne, kórding be? 2878 6 pikir 15 Nauryz, 2023 saghat 13:29

Gorbachev: «Stalin eng jauyz adam bolghan»

Stalin 70 jyl búryn qaytys boldy. Ol KSRO-ny 1924 jyldan 1953 jyly nauryzda qaytys bolghangha deyin basqardy. Ol óz qyzmetinde ýnemi bәsekelesterdi qughyn-sýrginge úshyratyp, jappay qughyn-sýrgin jasap, kenestik industriyany kóterdi. Onyng basshylyghymen Kenes Odaghy soghysta jeniske jetti.

Stalin jeke basqa tabynushylyqty qalyptastyrdy. Qoghamda qorqynysh pen ýrey ýstemdik etti. Kóshbasshy qaytys bolghannan keyin de kópshilik júrt qorqudan arylghan joq jәne Stalindi dauystap aitpady.

«Onyng qolynda qan bar. Men onyng qol qoyghan atu qaghazdaryn oqydym. Stalin ózin adam ómirin baghalamaytyn adamdarmen qorshap, myndaghan jazyqsyz adamdardy lagerlerge jiberip, ólim jazasyna kesti», - dedi Gorbachev Stalinning biyligi turaly.

5 millionnan astam kenes azamaty «sayasi» baptarmen sottaldy. 800 myny atyldy. Keybireuler aman qaldy, shamamen 6 million adam KSRO-dan quyldy.

Stalin tútqyndardy aqysyz júmysshy retinde paydalandy. Olar kәsiporyndargha jiberildi. Repressiyagha úshyraghandar Aq teniz - Baltyq kanalyn saldy. Vorkuta, Nahodka jәne basqa da kóptegen qalalardy negizinen sottalghandar salghan. Stalinning túsynda újymdastyru bastaldy. Kishkene qatelik ýshin sharualar GULAG-qa jiberildi. Tiyimsiz basqarudyng kesirinen asharshylyq bastalyp, shamamen 10 milliongha deyin kenes azamaty qyryldy. Auyl túrghyndary qalagha qashyp ketti.

Stalin Otan soghysynda jeniske jetti, biraq jenisting qúny orasan zor boldy. Kóshbasshy barlyq qayshylyqtargha qaramastan, óndiris oryndarynyng ónimdi uaqytynda maydangha jetkizui ýshin ekonomikany qalpyna keltire aldy. Kenes Odaghy 26 millionnan astam adamynan aiyryldy. Stalin qatelesti, el shyn mәninde soghysqa dayyn emes edi. Qandy shayqastardyng alghashqy kýnderinde kóptegen qúrbandardy boldyrmaugha bolatyn edi.

Soghystan keyin qatang basqarudyng arqasynda býkil ónerkәsip tez qalpyna keldi. Ekonomikalyq ósu keremet boldy, KSRO qarqyndy damydy. Basqa zardap shekken elder múndaydy armandap, úzaq uaqyt soghysqa deyingi dengeyge jetti. 10 jyl ishinde KSRO-da jana kәsiporyndar payda boldy. Stalinning túsynda yadrolyq qaru jasaldy. Sonymen birge barlyq aqsha industriyalandyrugha ketti, KSRO auyl sharuashylyghy zardap shekti.

Kerimsal Júbatqanov

Abai.kz

6 pikir

Ýzdik materialdar

Alghys aitu kýni

Alghys aitu kýni jәne onyng shyghu tarihy

Jomartbek Núrman 1574
Alashorda

Qojanov mejeleu nauqanynda (Jalghasy)

Beybit Qoyshybaev 2268
Ghibyrat

Qaysar ruhty ghaziz jan

Múhtar Qúl-Múhammed 3576