Senbi, 20 Sәuir 2024
Biylik 850 0 pikir 17 Aqpan, 2023 saghat 16:44

Jastargha otanshyldyq tәrbie berudegi muzeylerding róli qanday?

Qazaq halqynyng erte zamannan beri Euraziya qúrlyghyn mekendep kele jatqan eng bayyrghy últtardyng biri ekeni jalpaq júrtqa mәlim. Tarihymyz tastargha tanbalanyp qoymay, el auzyndaghy shejire, jyr-dastandar arqyly bizge jetip otyr.

Shetel arhipterinde jatqandary, jinalghandary qanshama?! Onday qúndy dýniyeler kóz qarashyghynday qasterlenip, memleket tarabynan qorghaugha alynyp, muzeylerde saqtaluda. Múnday memleketimizding tarihynan syr shertetin baghaly dýniyelerding jastardy patriottyqqa tәrbiyeleude, otanshyldyq sezimin oyatuda atqaratyn roly erekshe. Muzeyge barghan jastar otanymyzdyng tarihyn kózben kórip, eski zamandargha qialymen saparlap, erekshe kýige eneri belgili. Sol arqyly elimizding tarihyna, mәdeniyetine qyzyghushylyghy artyp, jastayynan memleketshil túlgha bolyp jetileri anyq. Onday tarih kórgizbesi qoyylghan jerler baytaq otanymyzda jeterlik. Eng әigili retinde Almatydaghy ortalyq muzeymen Yqylas atyndaghy últtyq aspaptar muzeyin ataugha bolady. Halqymyzdyng eski órkeniyetinen túrmys saltynan syr shertetin búl ortalyqtar әlde qashan Qazaqstangha keletin sheteldik sayahatshylardyng birinshi kezekte soghatyn tartymdy ortasyna ainalghan.

Álem sanauly muzykalyq aspaptargha arnalghan muzeyler qataryna kiretin Almaty qalasyndaghy Yqylas atyndaghy halyq muzykalyq aspaptar muzeyi 1981 jyly ashylghan. 1990 jyly oghan әigili qobyzshy Yqylas Dýkenúlynyng esimi berilgen.

Muzeyde qazaq halqynyng Dambyra, Qobyz, jetigen, sherter qatarly últtyq muzykalyq aspaptarymen qatar әlemning 50-ge juyq elining Ýrmeli jәne úrmaly muzykalyq aspaptary, Memorialdyq muzykalyq aspaptar qoyylghan. Sol maqsatta 9 ekspozisiyalyq zal júmys isteydi.

Muzeyge kelushiler әr eksponat jayynda tolyq mәlimet aluy ýshin muzey zaldary 2 aqparattyq kiosktar jәne beyne kontenttik proektorlarmen jabdyqtalghan. Kiosktar arqyly әr eksponat jayynda aqparat berilse, beyne kontentten sol aspaptyng dybystaluy, aspapta oinalatyn muzykalyq shygharmalar kórsetiledi. Muzeyding barlyq zaldarynda fondyq muzyka oinap túruyn qamtamasyz etetin arnayy dybys qúrylghylary ornatylghan. Muzeyding 120 oryndyq konsert zalynda túraqty týrde dәstýrli әn-jyr jәne kýy keshteri ótkizilip túrady.

Qazaqstan Ortalyq muzeyi 1925 jyly ólkelik Ortalyq múrajayy bolyp qúrylyp, 1929 jyly Almaty qalasyna kóshirilgen. Almaty qalasyndaghy múrajaydyng jana ghimaraty 1985 jyly salynghan. Onyng qorynda Qazaqstannyng ejelgi dәuirinen bastap qazirgi kýnine deyingi tereng tarihynan syr shertetin 200 mynnan astam jәdigerlik búiymdar jinaqtalghan. Ghalam, dýnie jaratylysy turaly múrajaydyng paleontologiya zalyna hronologiyalyq mólsh. 570 mln. jyl búryn kembriy kezeninen bastau alyp, golosen dep atalatyn býgingi uaqytqa deyingi kezendi qamtityn jәdigerlik búiymdar qoyylghan. Olar kazirghi Qazaqstan jerinde tirshilik etken jan-januarlar, ósimdikter, tasqa ainalghan sýiek qaldyqtarymen tanystyrady. Múrajaydyng arheologiya qoryndaghy siyrek kezdesetin eksponattar - ejelgi obalar men kómbeler tabylghan qola, kýmis, altyn búiymdardyng jasalu mәneri erte dәuirdegi babalarymyzdyng estetetikalyq talghamyn әigileydi. Qazaqstan jerinen tabylghan kóne týrki (5 - 8 ) ruhaniyatyna qatysty tas mýsinder, balbal tastar, eskertkishter, t.b. jiyntyghy múrajay qorynda saqtauly. Múnda Qazaqstannyng әr ónirinen jinaqtalghan halqymyzdyng materialdyq módeniyetining eskertkishteri, týrli sharuashylyq jәne túrmystyq búiymdary, әshekeyler, últtyq kiyim-keshekter, ydys-ayaqtar, kilem, alasha, syrmaq, túskiyiz sekildi etnografiyalyq mýlikter saqtalghan. 19 ghasyrdyng ayaghy men 20 ghasyrdyng basynda qazaq zergerlerining kýmisten jasaghan әshekeylik búiymdary jinaqtalghan. Sonday-aq, Qazaqstan qylqalam sheberlerining tuyndylary, foto, suretti qújattar da bar. Múrajay qory tәuelsiz Qazaqstannyng sayasy jәne әleumettik-ekonomikalyq ómirine qatysty jәdigerler, últtyq valuta ýlgileri, jana marka týrleri, gharyshkerler men gharyshtanu ghylymyna qatysty tyng materialdar, songhy kezdegi últtyq qolóner tuyndylarymen tolyqtyrylghan.

Osydan-aq әr baghyttaghy últtyq mәzeylerding jastardyng el tarihymen mәdeniyetimen tanysudaghy mýmkindigin, otannyng patrioty bolyp erjetudegi rolynyng erekshe ekenin baghamday beruge bolady.

Sonday-aq jastargha muzeylerge ýnemi aparudan bólek taza tabighatqa sayahat jasatudy da basty nazargha ústaghan jón. Sol arqyly otanymyzdyng kendigin jete týsinip, darhan dalasymen tanysyp, maqtanysh sezimi oyanatyn bolady. Tabighatty, ekologiyalyq ortanyng ayalau sezimi oyanady. Búl rette elimizdegi tabighy qoryqtardyng aldynghy tandauda túratyny anyq. Dese degendey darqan dalamyzdyng shyghysy men batysyn da, ontýstigi men soltýstiginde jaratylystyng hiykimeti sanalatyn qasyetti oryndar jeterlik. Olardyng qatarynda Boz jarany, Sharyn angharyn, Kólsaydy ataugha bolady. Múnday oryndargha barghan jastar elimizding әlemde joq , tabighaty rekshe tabighy qoryqtarymen tanysyp kóz ayasy keneyedi. Otangha degen týsinigi artady. Maqtanysh sezimi oyanyp, jerimizdi maqtan etetin bolady. Otangha degen mahabbat otbasynan bastalatyny, bala kezden qalyptasatyny anyq. Sondyqtan jastardyng otanshyldyq tәrbiyesin oqu oryndary ghana emes, ata-analarda jastayynan qolgha alu kerek. Qogham bolyp qolgha alu kerek. Muzeygk sayahat pen Taza tabighatqa sayahatty ata-analar men oqytushylar balanyng bala baqsha kezinen birlese qolgha aluy kerek. Ádetting minezge ainalatyny siyaqty otanshyldyq sezimde solay jastay qalyptasady. Jemisin qogham, meleket kóredi. El irgesi bekiydi. Memleketting zattyq, ruhany quaty artady.

Abai.kz

0 pikir