4

...El jyla qonyp, Jonghar Alatauynyng qabat-qabat zangharlaryn artqa tastap tór jaylaugha asyp kóshti. Sonyng aldynda Maqsútqa Qamardan bir hat kelip tiydi. Kónilge medeu bolar onyng jay sәlemi eken. Ádep pen qúrmettep jazylghan taza jýrek sәlemi, sonyng ar jaghynda neler oilar joq dersiz. Qaziza ózderining kishkene úlyn qydyrta jiberip, Qamardyng hatyn sodan joldapty. Osy hat adam balasyna bitpestey qúdiret kýsh әkelgen. Qamar beynesi, sóz, minezi kýni kәzir Maqsúttyng kóz aldynda. Úzaq taugha jyraqtap ketkeli sol beyne taghy-taghy qymbattay týsti. Ásirese sona bir... sәl múnarlanghan, úyang núrly kózqaras arada uaqyt ótken sayyn birden-birge túnghiyghyna tarta týsken bolatyn.

Birde ol, onashalyqta, óz basynda búryn shamalap bilmegen әldene ghariptik bolghanyn anyq moyyndap úqty. Eger dәl osy shaghynda әldeqanday bir qúdiret búghan «kinәng shәiilsin, jolyng agharsyn, Qamargha qolyng sonan song jetedi» - dep ýkim shygharar bolsa, sol ýshin meyli, tipti diuana bolyp jer sharlap keluge bar. Qanday jaza kesigin tartsa da, riza bola qarsy alghanday kýide edi. Kýn sayyn atyn erttep, maghynasyz jalghyz qanghyp ketedi.

4

...El jyla qonyp, Jonghar Alatauynyng qabat-qabat zangharlaryn artqa tastap tór jaylaugha asyp kóshti. Sonyng aldynda Maqsútqa Qamardan bir hat kelip tiydi. Kónilge medeu bolar onyng jay sәlemi eken. Ádep pen qúrmettep jazylghan taza jýrek sәlemi, sonyng ar jaghynda neler oilar joq dersiz. Qaziza ózderining kishkene úlyn qydyrta jiberip, Qamardyng hatyn sodan joldapty. Osy hat adam balasyna bitpestey qúdiret kýsh әkelgen. Qamar beynesi, sóz, minezi kýni kәzir Maqsúttyng kóz aldynda. Úzaq taugha jyraqtap ketkeli sol beyne taghy-taghy qymbattay týsti. Ásirese sona bir... sәl múnarlanghan, úyang núrly kózqaras arada uaqyt ótken sayyn birden-birge túnghiyghyna tarta týsken bolatyn.

Birde ol, onashalyqta, óz basynda búryn shamalap bilmegen әldene ghariptik bolghanyn anyq moyyndap úqty. Eger dәl osy shaghynda әldeqanday bir qúdiret búghan «kinәng shәiilsin, jolyng agharsyn, Qamargha qolyng sonan song jetedi» - dep ýkim shygharar bolsa, sol ýshin meyli, tipti diuana bolyp jer sharlap keluge bar. Qanday jaza kesigin tartsa da, riza bola qarsy alghanday kýide edi. Kýn sayyn atyn erttep, maghynasyz jalghyz qanghyp ketedi.

Sonday kýnde japan dýniyede panasyz bop, jalqy qalghan búl jastyng jýreginde «Jaqsylar-au! Mening basymda ne kýy baryn bilesinder me» degen súraq payda bolghan-dy. Ol, әriyne búl ýshin bauyry qan bolyp ezile alarlyqtay, dýniyedegi eng janyna jaqyn adamy bolsa, tek soghan ghana shagharlyq múng qasireti bolatyn.

Búl kýdigi edi. Endi osynyng barlyghynyng ekinshi, qarsy jaghy bolyp, mәngibaqy sarqylmastay kózi bar, sonshalyq asyl-aynymas bir quatpen osynau tirlik jaralysqa, ainalagha búl uaqytqa deyin jasamaghan jaqsylyghyn jasaghysy kelgendey boldy. Óshpestey janghan yntamen mynau jaryq әlemdi sheksiz sýiip, qúshaghyna syighyzghysy keledi. Endigi jerde ómirdegi ózge ókinish, kýiinish degendi esinen shygharyp, úmyttyrghanday, demin dirildetken, әlin qúrtqan bir sezim sharq úrdy.

Jýrekti syzdatyp, qysqan tilek buyngha týsip, deneni de qaltyratyp ótkendey bolatyn. Ishinen sendelip ketkendey. Tendesi men ólsheui joq osy bir kýshke sýiense, ómirding qanday jýgi tossa da qynjylmay kótererdey bir halde. Eng ghajaby, ózin dәl osy tústa anyq úly adamday bir sezimmen sezinu bar. Asa dana sezimder kónilin aspan-jerge syighyzbastay.

Búl ýmiti edi. Endi osynyng barlyghy bir kýnde bir-aq qirasa jigit jýreginde siri ómirden tyrtyq qalary dausyz. «Gauhargha týsken qúrttay» adam ruhyn býldiretin jazylmas dert degen sodan artyq qanday bolmaq, - dep oilady. Ózi biletin tanghajayyp ertegidegi peri qyzy Shәmshiyany kýtken Jahanshanyng sorlyghyn qaytalap oilady.

Alma-kezek sharpysqan osy sezim mezgil sanap, kýn sanap tamyrlap, boylap, aiyqpastay arnagha tarta berdi.

Maqsútqa osynyng bәrin oilatushy bóget, búnyng aldyndaghy qiyn týiinderge baylanysty menireulik kýi. Sol edi - jas jigitti bal men ugha belshesinen batyryp, mahabbat shәrbatyna mas etken.

Biylghy jaz Maqsútqa Qazizanyng jaqyndyghynday jaqyndyq eshqashan bolar dep oilatpady. Qamardy sonday yntyzar kónilmen sýidi. Arman etip, tileu etip sýidi....Kerimbekting Maqsútty Abdolla qyzyna teligeli onashagha alyp sóilesip otyrghany, ótken jazdaghy, mine, osynday hal, osynday kýy sonynda bolghan tartys edi. Al Maqsúttyng keypi el qamyn oilaghan Kerimbektey әkege emes, búnyng zar jylaghan ishki dýniyesin aitpay bilerlik danyshpangha ghana mәlim sypat bolatyn.

5

El jaylaudan bauyrgha qayta týsip, balaqqa kep qonghanda, Maqsút qasyna Mamyrtaydy alyp Qarymsaqtikine barudy niyet etti. Sonymen jaz ayaghynyng bir jarqyraghan ashyq, tynysh shaghynda, kýn enkeye mejeli jerine asyghyp jetken-di. Qarymsaq auyly anadaghy otyrghan qonystarynan irge audaryp ketipti. Ótken kýnning saghynyshty elesi bolyp bayaghy júrttar jatyr. Áne, Qarymsaq júrtynyng irge tústary men júqayaq oryndarynda alshyndap, qaulap, jelkildegen jas shópter shyghyp ketipti.

Qazizanyn, qymbat Qazizanyng Qamar jayly alghash kóz ashqan jeri! Ortada barlyq syrgha kuә, qasiyetti ot orny jatyr. Kim biledi - osy júrtta sonday-sonday ózge taghy qanshalyq jaqsylyq syry jatqanyn. Sol kózbenen qarasan, adam mekeni - dýnie - netken úly! Tughan jer, Otan úlylyghyn nemen ólshep bolady! Joq, dýnie emes, bәlkim, sony baghalap bilgen adam bәrinen úly bolar. Sol ýshin de tughan jerin adamdar jatqa qimas.

Áne, anau Múrynshaq júrtynda alynbay qalyp qoyghan asha basty ataghashqa deyin kózge ystyq... Sening jerinde nendey syrlar barymen ornyndy basqan jau sanasa ma?! Auyl aldaghy bir qaltarysta eken. Osy keshte Qaziza Qamardy ýiine baryp shaqyryp әkelip edi. Qarymsaq pen Mamyrtay qashaghan ústaymyz dep, kólenke týse qymyz iship attanyp ketken. Qazizada jalghyz úl bala bar-dy. Ózi erkeleu bolghandyqtan sýndetke keshendeu jatqyzylyp, byltyr segiz jasynda otyrghyzylghan. Sol bala Baghdat sýndet toyyna shaqyryp barghanda Kerimbek atasy jeliden tandap bir tay min degen. Aytylghan bәsireni keyin atpoz-synshy Qarymsaq jylqydan ózi ekshep ústaghanda, ol qanypezer qashaghan bolyp shyghady. Biraq Qarymsaq onyng qashuynan jalyqpaytyn. «Sening múnyng atty kýnde qinaytyn, anyq kedey sor ghoy» degenderge:

- Búl býitpese qúlasoqyr attyng inisi bola ma? Ishinde tas jaryp túrghan oty bar, ony qayda syighyzsyn! - deytin. Qúlyn kýninde osy taydyng enesi kәri qúla biyening jusap jatqan jerinde aghyzyp kelip belinen ytyryla qarghyp ótkenin kózi shalyp tanyrqaghan. Jylqydan onasha, jeke shyghyp alyp olayda búlay qúiyndata shauyp, jelmen jarysyp oinaghanyn da kóbirek bayqaytyn. Qazir kýn batqan kezde, jazdyng tynym alyp túrghan beyqam keshinde, Qarymsaq Mamyrtay ekeui úzyn qúla taydy noqtalap әkep, anaday jerdegi mama aghash qasynda ter basqan attarynan týsip jatty. Tayyn arqandap qoyyp Baghdatty erteng tanerteng Maqsúttargha qosyp, sol auylgha baryp ýlkenderge sәlem berip keluge jibermek.

Ýiden jýgire shyghyp jetken Baghdat deminen shóp iysi anqyp túrghan qúla tayynyng moynynan qúshaqtap, omyrauynan alaqanymen shapattap qaghyp:

- Á, saramas! Tipti qúlaghynyng týbi de terlemepti. Mynang qarashy agha, tym bolmasa tanau qaghyp, demikpeydi de! - dep, quanyshy qoynyna syimaghan balalyq qyzu shattyghymen jaynap túr. Kózi shoqtay janghan, sholaq múryn, qaratory bala shәnkildegen ótkir ýninen, sózi, tilinen pysyqtyq tanytady.

Qarymsaq ýidegilerge ózderining kelgenin sezdirip tamaghyn kenep, jótkirip qoydy... Maqsút pen Qamar jayly eshnәrse bilmegen kisi sekildi. Kerimbek, Burabay, Abdollalar ortasyndaghy tartylghan arqauy nәzik jelini jete biledi. El tarazysyn tanidy. Sol sebepten Qamarlar uaqighasyna ashyq shygha almay, ishten tynady.

Qarymsaq pen Mamyrtay ishke kirdi. Ýide Maqsúttan basqa Qaziza men Qamar otyrghan-dy. Baghana Qamar kelgende, Maqsút ýide jeke ózi otyr edi. Qamar esikten kirgen sәtte Maqsútqa alghashynda bir ghana kóz tastap, ózining osy kelisinen qatty qysylghanday sәlemdesti. Esikten jigitke kózi týsken sәtte ap-ayqyn du etip qyzaryp ketken. Onymen ilese Qaziza da kirdi. Qamar oily kózi túnghiyq tartyp, az qysylyp, Qaziza salghan kórpeshege otyrdy. Shetteu otyrghan Maqsútpen qatar kep jayghasty. Alghashynda Qaziza búlardy biraz sózge salyp otyryp, bir sәtte ornynan tez túryp samauyryn qamymen dalagha shyqty. Maqsút pen Qamar sol kezde az ghana til qatysyp, sóilesip qalyp edi. Qaziza Maqsútqqa bir qarap esikten shyghyp ketken son, ol әueli bolmashy ghana bilingen tilekti ýnmen:

- Qamar! - dep, aldymen jas qyzdy ózine kóz tastatyp alyp:

- Men kóp nәrseni, bәrin de kesh bilippin! Ózimning sonyma qatty ókinemin. Jaz boyghy ókinishim de sol boldy. Ana joly kelip ketkeli dәl osy býginge, qazirge deyin siz mening esimnen birde-bir saghat, birde-bir sәt shyqqan emessiz! - dep lyp etip, júqa ghana qyzaryp ótti. Týsi onynqyraghan qara maqpal kәmzolynan beli qynala týsip, eki qolyn qos dizerlep otyrghan qalpynda biriktirip ústap qalypty. Maqsúttyng alghashqy sózine eshnәrse aitpay, bógelinkirep otyr. Janaghy Maqsútty qadirlep qaraghan kózin onyng sózi túsynda tómen sala, ýnsiz túndyryp qaldy. Maqsút sózin taghy azyraq jalghastyryp:

- Men sizdi anadaghy keluimnen búryn bilmegen ekem! Sonyma jazyqtyday bop, óz-ózime qapada jýrdim. San ret týsime de kirdiniz, - dep edi, Qamar osy kezde ózin Maqsúttyng «jana bildim» dep otyrghanyna oray búrynghysynan onay shirap, biraq baladay bir kinәsiz, nәzik ýnmen:

- Endeshe, men sizdi búrynnan bilem! Bizding ýige óziniz anabir hat әkelgeninizden beri biletinmin,- dep qaldy. Túna qarap, Maqsúttyng qas-qabaghyn sholdy. Jalanbas kýiinde ashyq mandayy appaq bolyp, toq búrymdaryn arqasyna qúlata tastap, otyryp qalypty.

Bar qalpymen dem shalghanday, tal boyynda minsiz tynys qorghalaydy. Maqsút ishindegi bir sózdi keyinge irkip qala almay, osy arada shygharyp:

- Men biyl jazday siz ýshin qiyal-armanmen kóp sabyldym, Qamar! Tipti anyq bir beynetpen sendelgenimdi býgin sizding ózinizden jasyrghym kelmeydi, - dedi.

Ekeuining bar sózderi osyghan ghana jetip edi. Syrtta jýrgen Qaziza Qarymsaqtardyng kele jatqanyn bayqaghan eken. Ýige kirip Qamardyng qasyna kep otyrghan.

Mamyrtay Qamargha shyn tanyrqap qarady. Qamar oghan ózimsingen ashyqtau jýzimen amandasqan. Azdan song Qazizanyng qonaqjay dastarqanynan qaymaqtalghan shabdar-kýreng bapty shәy ishildi.

Qarymsaq bәiit-jyrlardy kóp biledi. Býgin keshke osy ýidegi jas qonaqtardyng sodan artyq qalar qolqasy bolmas ta edi. Ýy iyesi býgin bir ózinde siyrek bolatyn, kóterinki shyraymen otyryp, aghash ojaudyng basynday qara shanaq dombyrasyn qolyna alyp, «Qyz Jibekti» bastady. Aldymen Maqsút pen Mamyrtaygha bir aitpaq oiyn lekite sóilep:

- «Qyz Jibektey» jyrdy sóz sheberligimen eske alsam, ózimning ózge emes, tek qazaq qana bolghanyma jer-kókke syimay maqtanghym keledi. Qúday tileuing bergir, arghy atamyzdy qalmaqtan týsirip qalghan Aytbay babana myng aldiyar! - dep ýii-ishin týgel kýldirdi. Qamardyng qyp-qyzyl bop ketkenin Qazizadan basqa eshkim andamay qaldy... Qarymsaq súlu jyrdy sol janaghy qúmar kónilmen tógildirip, әndetip te jiberdi. Ýi-ishi Qarymsaqtyng shalghy múrt astynan qasqa tisi aqsiya otyryp, әndetken ýnine ә degennen baghynyp, qybyrsyz tyndap qalghan-dy. Sheshen hissanyng key tústaryn jelikkendey oinatyn, esilte tógip, óte bir sheber syrghytyp ketti. Sonsha shat, qúshtarlyqpen jyrlaghany jabysa tyndaghan qonaqtaryn ózine eriksiz tabyndyrghanday.

Búryn, erterekte shildehana kýzetkende, nemese kәri-qúrtan, kempir-shal bir yrym-jyrymgha jiylyp bas qosqanda, qys soghym basyna shaqyrynghan jerde, sary týnge Qarymsaq erekshe kәdege jaraytyn. Dýniyeden armany tausylmay, otqa-sugha týsip jýrip aqyry kep barlyghynan toryghyp salqyn tartqan qart-qariya bolsa, ólim kórip, dert shekken, óksigi kóp, qaraly keyuana kempir bolsa, ish-ózegin aruanaday anyratyp, soralaryn aghyzatyn Qarymsaq edi. Ol býgin sol bayaghy bir qúshtar, sazdy ýnmenen:

«Altyn shyny kesedey,

Eki kózding sharasy.

Beyishten janghan sham-shyraq.

Kózining gәuhar qarasy...» -

Nemese:

«Neshe týrli sәuletpen

Inirde shaytan kóshkendey»

degen siyaqty jerlerge kelgende shyn shabyttanyp, ekilenip jyrlap, estushining erkin alghanday etedi. Maqsút Qamargha kóz salady... Janaghy «altyn shyny kesedey» kózding sharasy dәl osy jerde emes pe, - degendi oilaydy ishinen. Bar dýniye, tirlikti úmytady. Qamar búl uaqytta baghanaghyday emes, ózgeshe sergek qalypqa ótip, Qarymsaqtan kóz almay, jyr sózderin qalt jibergisi kelmey tynyp otyrdy. Biraq sol pishinning arghy jaghynda býgin sheksiz bir til jetkisiz ózgeris qúpiyasynyng bary kýmәnsiz. Syrtynan ózgelerge eshnәrse bildirmey otyrmyn degenimen, ishki jaghy kómgen altyny bar adamday, ol emes, dýniyening bar jaqsylyq asyly bir ózindegi kisidey núr sәulesimen jarqyrap túrdy.

Sol nyshan anda-sanda Maqsútqa úrlanghanday bir kóz tastap qalghanynda bep-belgili bolady. Onymen kóz úshyratsa jýregi ap-ayqyn dýpildep, býlk ete búlqynyp qaghyp ótedi. Kózindegi sona bir... núrdy býgin Maqsút ýshin tókkendey, qúrmettey tartady. Keshki astan keyingi úzaq jyrlanghan bәiit sonynda Qamar kisilerge songhy shaydy ózi jasap qúidy. Jenil kәmzolymen otyrghan qalpynda, aq kóilegining qatarylghan jelbirli jeni auzynan júp-júmyr aq bilegi uyljyp kórinedi. Tal boyynda kishilik syi, sezgir dem tynysy bar. Ýy ishindegi osy adamdardy әlemdegi Ay men Kýndey qadirlep otyrghany bilinedi. Ýy ishi óz ortalaryndaghy nәzik Qamardy tegis angharady. Ol janaghy jyr әserining qúiynynan әli aryla almay otyrghany bayqalghanday... Keskininen zeyindi armanshyldyq andalady. Maqsúttyng qataryndaghy erqabaq jigit - Mamyrtay Qamardy «tildi baylaghanday etetin kóz qaras sәti bar eken-au» dep oilady. Ol Maqsúttyng jazdaghy jayyn endi tolyq úghynghanday.

Maqsúttyng Qamar jóninde Qazizadan keyingi tileules, dos adamy osy - Mamyrtay. Biyl jazda Maqsútpen syr bólisken - onyng tughan eli-júrtyndaghy jalghyz adam, tek osy ghana bolyp edi. Býgin ol quanyshtan boyyna as batyra almaghanday, úpayly adam siyaqtanyp, ózderining osy halderine shýkirshilik etkendey qanaghat tapty. Keudesin bir kez jogharylau alyp, otty kózin ýy ishinde qydyrystata tastap otyrdy da, irgedegi jana shabylghan aghash astaudy bayqap:

- Ou, Qareke! Nemene, nauryz kóje qamy ma bú? - dep kýldi.

Baghana eki jigit kelgende, Qarymsaq ýiding ishin aq-jonqa ghyp, múnan basqa taghy bir astau shauyp jatqan bolatyn. Esikten sәlem berip jas qonaqtar kep kirgende, ornynan etegin qagha týregep, Qazizagha:

- Shyghar, shyghar! «Kemeshining ýii aq - jonqa» bolghyzbay, - dep ishin jana únghyp jatqan dobaltaqtay juan terek nauashany esikten syrtqa qaray ytqyta laqtyryp tastaghan. Eger qonaq kelip qalmaghanda ózi keshki salqynmen oraghyn alyp biday orugha shyqpaqshy edi. Dýngen kórshiler barlyghy búl uaqytta jappay qol oraq nauqanynda. Qazirgi óz ajarymen basqalardy da eliktirgendey quanysh shabytynda otyrghan Mamyrtaygha Qarymsaq ta qaghylez jauap aityp, haraket, tirlik kýibenin lezde útymdy tilge syighyzyp:

- E-e, aita bersen, biyl jazda altyn astau shaptym, - dep, ýy ishindegi dos jandardy kýldirip sóiledi. - Anada Maqsút kelip ketkennen bergi ýsh ay ishindi bitirgen bar júmysym sol. Osy auyl men ana dýngen ashyna-qoshnalarymnyng astau-ayaghy mening moynymda bolady. Kýii birding kýni bir, iyqtaghy jauyr úlgha qalatyn qauymbyz! - dedi de, az otyryp:

- Qayran tirshilik, shoshqa soqqan attyng terindey bop, ghúmyry bir ótelip aqtalmay, jylap ótip jatqan joq pa! Ónbegen egin, ótpegen oraq - kógertpes bir ómir ghoy, bizdiki! Bayqap sholsan, bar nәrsening sanlauyn qoymay kóresin, tanisyn, el biyler basynmen teri iylep, tәuekelding narynday, kózdi júmyp keteresin! Sonymen «qudyng kózi qysynqy» bolyp, kózdi syghyraytynqyrap otyryp, oy oilaghannan basqa qolynnan kelering ne?! Beldesuge, taylasugha tatyr bop, bir júmsalsashy bú qu beynet pen túl aqyl! - dep, endi bir demde ejelgi Qarymsaq bop ózgerip saldy.

Mamyrtay shiryghyp otyrghan qatuly aghany ózining týrtip, qozghap alghanyn bir-aq andady. Búl adamdy býgingidey kýni syrty jarqyn otyr degenmen, onyng anyq arghy ishinde ne jatqanyn, Mamyrtay bilmeushi edi. Aytqanynday-aq, Qarymsaq basymen, osy ýide bir qabat jamylshy - tósenshiden ózge atqa toqym, adamgha lypa bolarlyq nәrse joq qoy. Bastaryna tigip otyrghan myna bes qanat ýidi de Kerimbek qalqaytyp bergen. Qarymsaqtyng joldastyqqa jararlyq jigit bolyp kele jatqanyn jasynan tanyp qol úshyn bere jýretin. Birazdan song búl ýiding shyrayyn kirgizgen qonaq qyz qaytatyn da mezgil jetti. Qaziza ony aparyp salmaq. Qamar qaytaryna jaqyndaghanda Maqsútqa kóz saldy... Maqsút ózine arnalghan kózqarastan tóbesi kókke jetkendey.

Biraq ishki jaghy onan sayyn tynyshsyzdanyp, tyqyrshyghan kýide qaldy.

6

Mine osynday kýilerden keyingi Kerimbek pen Maqsút ortasynda Abdolla qyzy jayly bolghan tartys onaylyqpen sheshilmegen. Áke sózi joldy, jóndi aitady:

- Qoy, balam, qoy-sana! Aytqandy sharshatpay úq-sana! El saltyn búzyp, bolmaghandy bolghyzyp, jalpaq eldi kónbegenge kóndiretin sen emessin! - dep otyr. Jalghyz-aq, balasynyng nendey sebep aitatynyn bile almay, soghan kelgende kóp qadalyp súrap daghdara týsken. Maqsút Qamar jayyn әkesine tipti auzynan shygharyp aita almas ta edi. Qalynyn berip qoyyp, bireuding qyzyn almaymyn deu - Kerimbek ýshin aiyp. Ayyptyng aiyby. Qazaqqa ar oilaymyn dese, «qúday-әruaqtan» qorqu, pendeden úyalu degen bar. Sonyng ýstine Qamar aty kiylikse, Kerimbek ýshin býkil Sheru aldynda masqaranyng ýlkeni sol. Burabaydyng qasynan Múrynshaqty audaryp kóshirgende, ony osy ýshin kóshirgen bolady. Sol ataqty arqaylaydy, ol bir. Ekinshiden, әsirese Abdollamen eki aranyng ajyrasqany, el ishining sózsiz býlinip, alalanghany bolady. Sheru ydyraydy degen sóz.

Sheru ishindegi әlpenshekting basynda, úshpantaydyng úshynda túrghan qyryq qúrau «shyrghanyn» bitken jeri sol bolmaq. El ortasy endi qaytyp bitispes, ýlken shyrghalangha jetip, Sheru ishin alapes aralaghanday etedi. Bir-birimen taraqtalyp aiqastyrghan sausaqtay jiktese, bite qaynaghan qúda-tamyr, jekjattar arasy birinen-biri úshqyn alyp, ókpe quyp, aran-aran bolghan, dayday dәuren ornaydy.

Zamannan bergi oigha-qyrgha basy syimay jýitkumen jýrgen, úiymy berik ruly el, ishti-tysty zaqym kórip, atyraugha bólinip toza bastar edi. Sheru ishin alauyz ete almay kózin tigip otyrghan Kýre Kerimbekti de óz ortasynan solq etkizip bir kýnde suyryp әketedi. Áke men bala ekeui osynday mәni zor talqygha boylap, Abdoldalar attanyp ketken kýni, Maqsút:

- Yapyray! Búghan ne desek bolar eken? - dep, basy qatyp ketkendey boldy. Oilap otyrsa, әkesi eng bastada el birligin ansapty. Aynaladan jaqyndyq izdepti. Jasynda qúda týsirilip, qalyndyq tanylyp qoyghan son, Maqsútqa Abdolla qyzyn tensinbeymin dep syltau aitu jón emes. «Áu basta beker bolghan eken» degendi Maqsút erjetkeli Kerimbek kóp oilap jýrushi edi. Bir sәt әkesin ayaghanda, býgin Maqsúttyng da oiyn taldyryp auyrtqan sol. Ruly elde Kerimbekting jaqtaushysy qansha bolsa, Abdollanyng tamyr-tanysy da sonsha kóp. Sonyng bәri Abdolla beri qarasa beri, ary qarasa ary qaraydy. Kýnbaghystyng basynday, auar jaghyn ainymay bilip otyratyn, shartynan jazbas bastar. Sheru ishining qylp etken syryn jasynan beri óz qolynan ótkizip, kórip kele jatqandyqtan, osynyng bәri kókireginde sayrap túrghan Kerimbek «azar bolsa bir shirigen júmyrtqa bolarsyn» degendey, qarysqan qalyppen:

- Beu, qaraghym balam. Mening jasaghan osy jasymdy qayda kómip, qayda jerlep tastamaqsyn. Ómirdegi tapqan barymnan júrday etip, kózimning tirisinde tonap almaq týring bar ma edi?! Ata tilin almay qayda laghyp, qayda bettep barasyng ózin?! - dedi.

Endi ózge sózge kelmey tomyrylyp alyp, otyrghan ornynan serpile qozghalyp, týregep te ketti. Maqsút osy el arasy búzylady degen jerge kelgende әke aitqanyna eriksiz sanasyp, sóz tappay qalatyn-dy. Jasaghan jasyn salyp, nazalana kýizelip sóilegen әkening aryluyn da esitti. Sol jasynda tapqan barynan el-júrty aldynda óz әkesining birjolata aiyrylatyny da ras! Osyghan jetkende Maqsút tóbeden úrghanday toqyrap, esh aila-sharasy bolmay qalady. Jәne әkesining ýnemi qam keshumen jýretin, oiy auyr adam ekenin biledi.

Múnyng qamyn teng jeytin Mamyrtay Maqsútpen birge alghashqy bir ay boyynda túiyqqa qamalyp jýrip, aqyrynda búl syrdy bir adamgha sezdirip, sonymen aqyldasyp kórip edi. Kenesken adamy kóp tuysqan ishinde tәuekeli bar aghalary - Aryppay. Ras, ol sózge kelmey qayrat berip, «qyzdy kóz kórmes, qúlaq estimes bir jaqqa alyp qashsyn» degen. Sonda ózgege auyr-jenilin tiygizbeydi demek. Múnday naghyz er sheshimning óz qasynan tabylghanyna Maqsút sonshalyq yrza bolghanymen qazir oghan barmaydy. Qara bastyng әlegin kýiittep elding eldiginen attap ótu, әueli Kerimbekke - әkege syn. Onan song óz basyna ómirinde aiyqpas ýlken min. El aldynda ortagha býlik tastap, ózin «qashqyn» atandyratyn baylamgha әste bara almas.

Sonymen búl is aqyry, qazir osy biteu jara, jazylmas zardaptay, tomagha-túiyq kýiimen qaldy. Alaauyz ómir Maqsútqa eng alghash tartqan óz sybaghasynyng uyz dәmin u aralas tatqyzdy.

(Jalghasy bar)

Abai.kz