Beysenbi, 25 Sәuir 2024
Bilgenge marjan 3236 17 pikir 9 Qantar, 2023 saghat 13:53

Álemning әigili adamdary Islam haqynda

Bertran Rassel (1872-1970): Ýndistan men Ispaniya aralyghynda islam mәdeniyeti gýldep túr. Hristiandyq joghaltqandy ol joghaltqan joq, qayta núrlandyra týsti.

Bernard Shou (1856-1950): Eger Angliyany, tipti býkil Europany aldaghy 100 jylda birlik negizinde basqara alar mýmkindigi bar din qaysysy desek, ol – islam.

Gerbert Uells (1866-1946): Islam әdilettilik pen tózimdilikting úly dәstýrlerin qalyptastyryp, adamdy atyna layyqty, sabyrly etip tәrbiyeledi. Onyng adamgershilikting shynynday ilimin iygilikke jaratugha әbden bolady...  Islam izgilikke, әsemdikke, adamy ruhqa toly.

Roje Garodiy (1913-2012): Islam – birinen birin bóle týsinuge bolmaytyn ómirlik tirlik pen ruhtyng zandary. Islamnyng negizi – bilim     men sana.   Islam adamdy mýltiksiz jaratylys dep bilip, ony eng biyikke qoydy. Islam ózinning enbegindi baghalaudy jәne, ózgege kóz alartpay, tatu-tәtti  ómir  sýrudi nasihattaydy. Islam әdiletsizdik pen tensizdikti alastaydy. Eger  kapitalizm adamdy qanasa, Islam adamdy biyikke kóterip, biyliktegiler men baghynyshty adamdardy teng baghalaydy,  óitkeni Allanyng aldynda bәrimiz  birdeymiz.

Richard Byoll (1859-1930): Europa kýrt qúldyraudyng aldynda. Sәuletti qaqpanyng arghy jaghynda: sharasyzdyq, bassyzdyq, ózin ózi óltirushilik, esiauysqandyq, azghyndyq, nashaqorlyq pen maskýnemdik, búzaqylyq, zorlau-qorlau aralasyp jatyr. Adamy sýiispenshilik, bir- birine senim joyyldy. Ólim qorqynyshy óktem. Otbasynyng birligi irip, jatbauyrlyq jaylady. Ýkimet basyndaghylar búl tauqymetten qútyludyng jolyn taba almay otyr. Ziyalylar tyghyryqta. Europa jantalasuda. Ony búl qasiretten qútqaratyn jol bireu ghana. Ol – Islam. Basqa tandary joq.

Múhammed payghambar (570-632) haqynda:                                                 

Karl Marks (1818-1883): Múhammed  hristian men iudaizmnin  janylys baghyttary qauipti ekenin týsinip, janpidalyq qadam jasady. Týrli púttargha tabynushylardy Qúday - bireu  ekenine ilanugha shaqyrdy. Ómirding mәngiligin uaghyzdady. Ony adamzat tarihyndaghy asa kórnekti  Túlgha dep  qana biluge bolmaydy. Biz  Payghambardyng Jerge arnayy jiberilgen aspany ókil ekenin moyyndaugha tiyispiz.

Mahatma Gandiy (1869-1948): Býginde milliondaghan adamnyng jýregin erkin baurap alghandardyng eng kórnektisi kim ekenin biludi oiladym... Sonau bir kezderde Islam ómirdegi orynyn kýshpen alghan joq dep týidim. Payghambar paryzyn tendessiz tazalyqpen, jankeshtilikpen atqardy, dostaryna jәne izbasarlaryna adal, erjýrek, batyr boldy, Qúdaygha qaltqysyz senip, mindetin minsiz oryndady.

Arnau  ólender (orys  tilindegi  núsqalary):

Iogann Gyote (1782-1832):

Kogda-to, sitiruya slova Korana,
Umely nazvati y suru y stiyh.
Luboy musulimaniyn, molyasi neustanno,
Byl sovestiu chist y chtim mej svoiyh.
U novyh derviyshey - bolishe ly znaniy?
O starom, o novom krichat vpereboy.
A my chto ny deni, to bolishe v tumane.
O, vechnyy Koran! O, blajennyy pokoy!

 Aleksandr Pushkin (1799-1837):

Tvorsu moliytesi, on moguchiy:
On pravit vetrom, v znoynyy deni
Na nebo nasylaet tuchiy,
Daet zemle drevesnu seni.
On miloserd, on Magometu
Otkryl siyaishiy Koran.
Da priytechem y my ko svetu,
Y da padaet s ochey tuman.

Mihaiyl  Lermontov  (1814-1841):

…Ya jizni postiyg;
Sudibe, kak turok ili tatariyn,
Za vsyo ya ravno blagodaren;
U Boga schastiya ne proshu
Y molcha zlo perenoshu.
Byti mojet, nebesa Vostoka
Menya s ucheniem ih proroka
Nevolino sbliziliy…
U rechki, sleduya proroku,
Mirnoy tatarin svoy namaz
Tvorit ne podnimaya glaz …

Lev Tolstoy (1882-1910): Múhammed payghambar – úly basshy. Ol qoghamdy aqiqat әreketimen úiytty, ony bir sol ýshin-aq qúrmetteuge bolady. Ol adamdy qantógisten saqtap, beybitshilikti negizdedi. Adamdardy ruhany biyikterge baghyttady. Onday adam barshanyn  ardaqtauyna anyq layyqty.

***

Lev Nikolaevich Tolstoy әkesining menshigindegi  Yasnaya polyana degen jerde (Tula oblysy)   tuyp-ósti. Ákesi qaytys bolghan song ol jerge iye- múrager boldy. Qabiri de sonda. Ózi ósiyet etkendey, jerleuine biylik, shirkeu qyzmetkerleri qatystyrylmady; qabiri basyna eshqanday  belgi qoyylmady, aty-jóni jazylghan taqta ornatylmady, gýl shoqtary aparylmady. Taldan toqylghan sharbaq-qorshaudyng ortasynda tómpeshik qana bar. Erterektegi músylmannyng qabiri. Orystyng búl úly jazushysy  әlem dinderding birazyn zerttegen. Eng adamgershilikti әdil din – músylman dini degen úigharym jasaghan. «Bibliya»  memleket basshylyghynyng ynghayyna qaray alyp-qosyp jazylyp, ózgermeli bolghan, qazirde de solay, degen. Sol shyndyghy ýshin shirkeu ony qudalaghan, «dinnen bezgen kýnәhar» dep jariyalaghan. Tolstoy ol әdiletsizdikke kýiinbegen. «...Pravoslavnye schitait menya diyavolom. Priznaisi, chto eto tyajelo mne... Y potomu, pojaluysta, smotriyte na menya, kak na dobrogo magometanina, togda vsyo budet prekrasno" dep jazyp,  jogharyda aitylghan ósiyetin aityp, shygharmashylyq júmysyn jalghastyra bergen.

Alifons Lamartiyn (1790-1869): maqsatynyng jarqyndyghy, jaratylysynyng qarapayydylyghy, enbegining eren nәtiyjeliligi – aqyl-oyly  adamnyng ýsh qasiyet desek, búl túrghyda býgingi tarihtaghy úlylardyng qaysysyn kim Múhammedpen tenestire alady?!

Konstantin Balimont (1867-1942):

Ne pozabudi: Koran – osterejenie,
On ukazaniye, kuda y kak idtiy.
V ego strokah – vsegda vnushenie,
Y oznachenie putiy.

Fedor Tutchev (1803-1873):

O, nasha kreposti y oplot,
Velikiy bog, vedy nas nyne,
Kak nekogda ty vel v pustyne
Svoy izbrannyy narod!..
Alla, proley na nas tvoy svet!
Krasa y sila pravoslavnyh,
Bog istinnyi, tebe net ravnyh,
Prorok tvoy Magomed!..

Otto Bismark (1815-1898): O, Múhammed! Sening zamandasyng bolmaghanyma ókinip jýrmin. Adamzat qalauly ardaqtysyn bir ret kórdi, endi kóreri bolmaydy. Seni shynayy qúrmettep, basymdy iydim.

Petr Chaadaev (1794-1856): Múhammed tendessiz. Birde-bir adamnyng jýregine nәr bermegen, auyrtpalyghyn jenildete bilmegen, senimin aqtay almaghan, adam ataulynyng birtútastyghyn qasterleuding ornyn ony bólshektegen berekesiz aqyldysymaqtardan  Ol әldeqayda biyik!

Bernard Shou: Eger búl әlemdi Múhamedtey adam basqarsa, mәselening bәri de ong sheshimin tabar edi, ómir býginde joq tynyshtyqqa kenelip, baqytqa bólener edi. Men ol ghalamat adamnyng ghúmyryn zerttedim, diny alalyqtan aulaq ony Adamzatty qorghap saqtaushy deuimiz kerek...

Iogann GYoTE: Ol – aqyn emes, Payghambar Múhammed. Ol bizge jetkizgen Qúran – erikkenning ermegi ýshin, nemese  jalpy sauat ashu ýshin jazylghan kitap emes, qúdaydyng zany.

Pandit Gyanandra (1949): ...Olar (Múhammedti synaushylar) dýniyening jaryghy ornyna otty kórip, jaqsylyqtyng ornyna berekesizdik jasap, jaqsylyqty ýlken kemistik dep jýr, ol – ózderining kemistigi... Synshylar soqyr. Olar Múhammedting qolyndaghy jalghyz ghana «semserdin» meyirimdilik, qamqorlyq, dostyq, keshirimdilik, jaudy túqyrtyp, onyng jýregin tazartu qúraly  ekenin týsine almaydy. Ol qúral bolat semserden әldeqayda ótkir.

Aleksandr Men, pravoslavie dindary, protoiyerey (1935-1990): Músylmantekti bireuler pәlen jerde zorlyq-zombylyq jasady, degendey sózdi estigenimde oghan әste senbeymin. Olar – músylmandar  emes! Olar – dindar adam atynan aulaqtaghy bireuler! Bizde qúday – bireu. Onyng ósiyeti bizge ortaq. Eger ony beybastaqtyqpen búzghandar bolsa, biz ol ýshin Payghambar nemese Kiyeli kitap  kinәli dep oilamaymyz da.


Múndaghy keybir avtorlardyng kópshilikke belgisiz boluy mýmkin, sondyqtan kimder, qay elden ekenin qysqasha ghana  bayandayyn:

Bertran Rassel – Britaniyanyng (Angliyanyn) filosofy, qogham qayratkeri.

Gerbert Uells – aghylshyn, jazushy.

Bernard Shou – aghylshyn, jazushy-dramaturg, qogham qayratkeri, Nobeli silyghynyng iyegeri.

Roje Garodiy – Fransiyanyng jazushysy, sayasy qayratker.

Rihard Byoll – aghylshyn, Shyghystanushy. Qúrandy zerttep, óz tiline audarghan.

Alifons Lamartiyn – Fransiyanyng aqyn-jazushysy, sayasy qayratker.

Konstantin Balimont – orys aqyny, audarmashy, tarihshy.

Otto Bismark – Germaniyanyng memleket jәne qogham qayratkeri.

Pandit Gyanandra – bengali dindary.

***

Bernard Shou men Richard Byoll islamdy bolashaqtyng dini dep ashyq aitqan, biraq halyqaralyq sionizm, shovinizm kýsheyip, әdeyi iritki jasap, Arab әlemin de býldirdi emes pe?!.

Ghabbas Qabyshúly

Abai.kz

17 pikir