Beysenbi, 25 Sәuir 2024
46 - sóz 2202 5 pikir 26 Jeltoqsan, 2022 saghat 13:48

"Habar" –  memleketting qaruy bola ala ma?

"Habar" agenttigin 2023 jyly "Samúryq-Qazyna" qory arqyly qarjylandyru boyynsha Ýkimet ýkimining jobasy talqylana bastady. Qarjylandyru parametrleri belgisiz. Sebebi NPA-gha ýkim jobasynyng ózi ghana shyqqan. Al kóp jaghdayda qarjy kólemderi ýkimge qosymsha qújattarda jazylady.

Sonda biz qazir eki nәrseni bilmeymiz:

1. Habar "Samúryq-Qazynadan" qansha aqsha aluy mýmkin?

2. Habar "Samúryq-Qazynadan" aqsha alsa, oghan 2023 jyly budjetten memlekettik tapsyrma arqyly qarjy berile me?

Ár jyldyng basynda kelesi jyldyng budjeti boyynsha (ýsh jyldyq budjet sistemasymen) Zang jobasy әzirlenip, aldyn-ala maqúldanady. Ýshinshi toqsanda ol Parlamentting eki palatasynan ótedi de, oghan Memleket basshysy qol qoyady. Al jeltoqsannyng onyna taman sol budjetti iske asyru boyynsha Ýkimet Qaulysy shyghady. Dәl sol qaulyda memlekettik tapsyrma boyynsha (Qazaqstan arnasy, Habar, Nazarbaev uniyversiytet, Medisina ortalyghy, Ruhany janghyru, t.b.) kimning qansha aqsha alatyny jazylatyn. Biyl osy Qauly eki aptagha keshikti jәne әli jariyalanbady. Jәne osy kezde "Habardy Samúryq-Qazyna qarjylandyrsyn" degen qújat boy kórsetti. Búl - "Ýkimet "Habardy" memlekettik tapsyrma tiziminen alyp tastady ma?" degen súraq tughyzady.

Osy jyly Habar memlekettik tapsyrmamen 13 milliard tenge, al Aqparat jәne qoghamdyq kelisim ministrligi ýlestiretin aqparattyq zakaz boyynsha kem degende 5 milliard tenge aldy. Sonda memleket qoldauy - 18 milliard tengening ýstinde. Habardyng memleket tóleytin efiyri - 33 412 saghat. Shamamen, memleket әr tәuliktegi 20 saghat efirding tek 3 saghatyn tólep otyrady, al efirding әr saghaty budjet ýshin 540 myng tenge túrady. Búl - kýnine 1 jarym million tenge.

Ángime aqshada emes. Basty problema - memleket Habardan (jalpy televiziyadan) ózine ne kerektigin bilmeydi. Nemese tapsyrmany әli kýnge deyin naqtylay almay otyr. Reyting joghary bolsyn, memlekettik sayasat jýrgizilsin degen jalpylama mindetter bir fokusty tandap alyp, bir nýktege tópeley úrugha mýmkindik bermey keledi. Habarda kәsiby biliktiligi joghary menedjment, talantty televiziya mamandary júmys isteydi. Tek olardyng potensialyn tiyimdi paydalanu turaly mәsele qolgha alynbady. Globaldy túrghydan alghanda, Habar ózine júmsalatyn 18 milliard tengeden ekonomikagha jyl sayyn 800 milliard tenge effekt bere alady jәne kóptegen problemalarymyzdy sheshe alady.

Qalaysha?

Ózimiz kórip jýrgendey, bizding memlekettik televiziya kontenttik túrghydan "mulitiformat" standartynda júmys istep keledi. Yaghny kóp janrdy qamtyghan, halyqtyng barlyq tiypine arnalghan (balalar, studentter, ýide otyrghan әielder, ekonomikalyq belsendi adamdar, zeynetkerler, tb) qúrama kontent. Mulitiformat - sayasat, ekonomika, janalyqtar, balalargha arnalghan, әzil-sketcher, konsertter, shoular, serialdar. Sonda, onda barlyq taqyryp bar jәne olar efirdi programmalau qúraldary arqyly aptadaghy 140 saghatqa ýlestirilip ornalastyrylghan.

Biraq, әlemdik televiziyada songhy jyldary payda bolghan "Fokusty format" ózining súrapyl tiyimdiligin bayqatty. Memlekettik mәselelerdi sheshude telejәshikti qalay paydalanugha bolatynyn Resey tәjiriybesinen kórdik. Olar 2013 jyldan beri televiziyanyng bar fokusyn bir taqyrypqa - Ukrainagha audardy. Sol taqyryptyng sólin әbden sordy, halqyn zombiylep, ózining bauyrlas halqyn jek kóretindey jaghdaygha jetkizdi. Overtonnyng barlyq kezenderinen ótkizip shyqty. Osy konsepsiyany Ernst pen Dobrodeev jasaghan bolatyn.

Bizde Qúdaygha shýkir, syrtqy jau joq jәne onday jauyzdyq baghyt kerek emes. Fokusty formattyng dayyn sheshimderin - damugha kedergi bolyp jatqan eng basty ishki jau - jemqorlyqqa qarsy qoldanugha bolady. Yaghniy,  tәuligine 20 saghat, 2 jyl boyy efirden bir nýktege úru. 2-3 messedjdi kodtau. Kodtau - bir sózdi 5-10 minut sayyn qayta-qayta aita berudi bildiredi.

Habarda tanerteng Tanghy shou - para aludyng adamnyng densaulyghyna ziyan ekenin aitsa, әnshiler paragha qarsy әnderin oryndasa, týste "Jemqordyng jazasy" atty serial jýrse, týsten keyin "Adamdar problemasyna jemqorlar kinәli" taqyrybynda 3 saghattyq tok-shou, keshke "Jemqorlar qazaqty әdeyi joy ýshin jaralghan" degen taqyrypta taghy 2 saghattyq tok-shou, odan keyin "Qazaqty qorlaghan jemqor" serialy, týnde "Nәrestelerding organdaryn jegen jemqorlar" atty psevdoderekti filim jýretin bolsa, jәne olar kýn sayyn (jana keyipkerlermen) qaytalana beretin bolsa - tura bir jyldan keyin Qazaqstanda jemqorlyq problemasy resmy týrde jabylady.

Memleket 18 millliard tengemen - ómir boyy kýresip kele jatqan problemany sheship, jyl sayyn týrli "antikorrupsiyalyq sharalargha" júmsap kele jatqan 60-70 milliard tengeni ýnemdey alady. Bastysy - el ekonomikalyq damu jolyna týsedi.

Televiziyany osynday naqty tapsyrmalargha tiyimdi paydalanugha, júmsaghan әr tengening sólin syghyp alugha bolady.

Sondyqtan, "Habar" ne "Qazaqstannyn" bireuin mulitiformattan fokusty formatqa auystyruymyz kerek. Naqty nәtiyje beretinine ýlken senim bar.

 

Aybar Oljaev 

Abai.kz

5 pikir