Senbi, 20 Sәuir 2024
46 - sóz 2515 4 pikir 22 Jeltoqsan, 2022 saghat 13:41

On jyldyq rekord ornatugha mýmkindik bar...

Qazaqstan syrtqy sauda boyynsha biylghy jyldyng 10 aiynda 110,5 milliard dollar kólemdi baghyndyra aldy. Endi qarasha men jeltoqsan statistikasy myqty shyghatyn bolsa, on jyldyq rekord ornatugha barlyq mýmkindik bar. Biz byltyrghy kórsetkishten keminde 30% asyp týsetin bolamyz.

Tauar ainalymynyng qúrylymyn taldaytyn bolsaq, eksportymyz 71,1 milliard dollar, importymyz 39,4 milliard dollargha shyghyp túr. Bir qyzyghy, biyl biz múnay eksporty boyynsha tonnalyq kólemdegi jospardy orynday almay qaldyq. Biraq soghan qaramastan, әlemdik naryqtardaghy bagha (múnay, ferroqorytpalar) joghary boldy da, biz jalpy eksportta aqshalay kólem jaghynan útyp kettik.

Múnay boyynsha biyl kýtpegen kedergilerge tap bolghanymyz jasyryn emes. Áu basta, 2022 jyly elimiz 87,5 million tonna múnay óndirui tiyis edi. Jyl basynda Energetika ministrligi osynday jospardy bekitti de, eksporttyq vyruchkamyzdy shamalay bastadyq.

Surprizder sәuirde boy kórsetti. Qazaqstannyng negizgi múnay trassasy - KTK terminalynda «qyzyq dauyldar» oryn alyp, biraz uaqytqa múnay eksporty toqtady. Ony qalypqa keltire bastaghanda NCOC jýrgizetin Qashaghan kenishinde gazdyng syzdyqtauy anyqtalyp, ondaghy múnay óndirisi uaqytsha jabyldy. Sonyng saldarynan biyl biz kóp bolsa 84,6 million tonna múnay eksporttaytyn siyaqtymyz. Endi barlyq kýshti kelesi jylgha salu kerek.
Qazaqstan boyynsha barlyq salalardy alatyn bolsaq, biyl eng myqty júmys istegeni - uran óndirisi boldy. Osy salada qazaq auditoriyasy elemey ótken strategiyalyq manyzdy janalyq bar.

Biylghy jyl ayaqtalayyn dep qalghanda "QazAtomProm" últtyq kompaniyasy Qytaydyng Últtyq yadrolyq korporasiyasymen (CNNC) ghasyr kelisimine otyrdy. Endi Qazaqstan Qytaydaghy barlyq AES-terge dayyn otyn - uran tabletkalaryn satatyn bolady. Qytayda qazir 52 reaktor bar jәne taghy 14 reaktor blogynyng qúrylysy josparlanghan. QazAtomProm jaqynda osy tabletkalardyng alghashqy partiyasyn - 34 konteynerge tiyelgen 30 tonna tabletkany temirjolmen Qytaygha salyp jiberdi. Kem degende 20 jyl boyy Qytay ýzdiksiz zakaz berip túrmaq. Ol qalay mýmkin boldy?

Qytaydaghy AES-ter fransuz tehnologiyasymen jasalghan. Reaktor dizayny AFA 3G dep atalady. Qazaqstan urandy shiykizat retinde emes, dayyn ónim retinde satudy bayaghydan beri armandap jýrgen. Sol ýshin Óskemende "Ýlbi-TVS" zauytyn saldy. Osy zauyt 2021 jyly fransuzdyq Framatome kompaniyasynyng sertifikattauynan ótip, Qytaydaghy AES-terge otyn satugha rúqsat aldy. Qytay AES sany boyynsha AQSh pen Fransiyadan keyin ýshinshi orynda. Osy naryqty týgel biz aldyq. AQSh AES-terine otyn jetkizu tolyq Kanadanyng qolynda. Al biz bolashaqta Fransiya ýshin talasa alamyz.

Biylghy jyldyng basynda "Qantar oqighasyn" kórgen halyqaralyq sarapshylar, "Qazaqstannyng ekonomikada sharuasy bitti" dep topshylaghan edi. Qantar depressiyasyn biz aqpan aiynyng sonynda enserip shyqtyq. Dәl sol kezde soghys bastaldy. Onyng ekonomikalyq, sanksiyalyq saldarymen әli kýnge deyin kýresip kelemiz. Pandemiyada múnay fiuchersteri tipti teris baghagha minusqa ketkende auyr jaghdaygha úshyraghanymyzdy úmytqan joqpyz. Endi sol múnaydy bolashaqtyng otyny - gidrogen, uranmen auystyrugha bel sheshe kiristik.

Biz 2022 jyly tyrysyp baqtyq. Reseyden keybir óndiristi tarttyq, polipropiylen zauyty ashyldy, túnghysh ret әinek jasadyq, Resey bizding tranzitti toqtatsa, biz ony ainalyp ótuge tyrystyq. Bizdi qatty renjitkeni - inflyasiya boldy. Key uaqyttarda ol bizding salymyzdy sugha ketire jazdady.
Biraq óz baqytymyz ýshin bәribir kýresemiz. Biz - baqytty bolugha layyq halyqpyz.

Aybar Oljaev

Abai.kz

4 pikir